Wytyczne Prezesa – psucie prawa i to nie tylko krajowego trwa w najlepsze

Całkiem niedawno, bo 4 lutego pojawiło się na stronach ULC zaproszenie do składania uwag do projektu Wytycznych Prezesa ULC w sprawie lotów zapoznawczych, w terminie do końca lutego br. To prawdziwa rewolucja w dotychczasowych praktykach ULC, dlatego postanowiłem z tego skorzystać, choćby żeby sprawdzić jak to będzie działać. Zastrzegam się przy tym, że nie zamierzam napisać tych Wytycznych za urzędników ULC, a tylko wskażę ich słabe miejsca. Zresztą, jak za chwilę sami przeczytacie, to tego gniota nie da się poprawić. To trzeba napisać od nowa, jeśli w ogóle te Wytyczne są potrzebne. Mam też nadzieję, że felietonowa forma zgłoszenia moich uwag do tego projektu Wytycznych zostanie przez ULC uwzględniona, bo nie są one przez to mniej ważne i doczekam się wraz z innymi komentującymi ten projekt publikacji przez ULC dokumentu podsumowującego wszystkie zgłoszone do niego uwagi wraz z rozstrzygnięciami ULC o ich przyjęciu bądź odrzuceniu i uzasadnieniami, czyli powszechnie stosowaną przez EASA procedurą CRD (Common Response Document). Warto by było, aby ULC opracował i wprowadził na stałe taką procedurę publicznego uzgadniania wszystkich dokumentów o podobnym charakterze, w tym Wytycznych Prezesa.

Komentarze systemowe:
Zacznę od generalnego stwierdzenia, że wszelkie Wytyczne Prezesa ULC w sprawach zastrzeżonych do kompetencji KE i EASA, a do takich należą wszystkie przepisy unijne muszą mieć formę AltMoC (Alternative Means of Compliance), dla wydania których muszą zostać spełnione wymagania i procedury określone w przepisach ARO.GEN.120 (965/2012), w związku z art. 76, ust 3 oraz art. 115, ust 2 rozporządzenia PEiR 1139/2018, czyli tzw. rozporządzenia bazowego. Należy też pamiętać o pryncypialnej zasadzie, że prawo unijne jest stosowane bezpośrednio i w razie konfliktu ma pierwszeństwo przed ustawą krajową¹.

Loty zapoznawcze reguluje rozporządzenia KE nr 965/2012 (art. 6, c), wskazując jako właściwe dla takich operacji przepisy Części NCO. Do przepisów regulujących operacje lotów zapoznawczych (NCO.GEN.103) nie wydano żadnych AMC ani GM, co oznacza, że eksperci z EASA uznali, że są one dostatecznie jednoznaczne i nie wymagają dodatkowych wytycznych dot. wykazania zgodności z tymi przepisami.

Wyjątkiem (lex specialis) jest tu przepis ARO.OPS.300, który upoważnia „właściwy organ” (w Polsce jest to ULC) do „ustanowienia dodatkowych warunków dotyczących lotów zapoznawczych (w org. introductory flights) wykonywanych zgodnie z Częścią NCO na terytorium państwa członkowskiego. Warunki te muszą zapewniać bezpieczeństwo operacji i muszą być proporcjonalne” (org. be proportionate), co rozumiem jako adekwatność stanowionych na tej podstawie przez władze krajowe warunków (nie wymagań) takich lotów do rzeczywistych warunków operacyjnych wynikających z analizy ryzyka możliwych scenariuszy operacyjnych, specyficznych dla danego kraju członkowskiego.

Jak się domyślam intencją tych przepisów (965/2012, art. 6 c) oraz ARO.OPS.300) była potrzeba formalnego ukrócenia potencjalnej możliwości wykorzystywania formuły lotów zapoznawczych do prowadzenia przewozów lotniczych, tym wykonywania tzw. lotów widokowych przez podmioty nie posiadające wymaganych prawem certyfikatów i pozwoleń (AOC/CAT). Zachęcam do zapoznana się z moim artykułem na tym portalu https://dlapilota.pl/wiadomosci/polska/2024-09-02-ncc-nco-czy-tez-operacja-ga-moze-cat-rozterki-amatora 

Oczywiście, jeśli takie przypadki nadużywania formuły lotów zapoznawczych do wykonywania lotów widokowych lub zarobkowego transportu lotniczego stają się nagminnie, to krajowe władze lotnicze (ULC) mogą, a właściwie to nawet powinny na zasadzie przepisu ARO.OPS.300, opracować, opublikować i wdrożyć procedury ich wykonywania, ale w żaden sposób ani w żadnym stopniu nie mogą one zmieniać treści ani zakresu stosowania tych przepisów, bo nie można zmieniać aktu prawnego o randze ustawy „prawem powielaczowym”, a tym są właśnie Wytyczne Prezesa ULC.

Przy okazji, to sugeruję odtajnienie i aktualizację Podręcznika PNO – 965, gdzie jest miejsce na takie właśnie procedury wykonawcze odnoszące się zarówno do organu (ULC) jak i do podmiotów nadzorowanych.

W przepisie 965/2012, art. 2, pkt 9 oraz art. 6, c) kluczowym jest stwierdzenie, że loty zapoznawcze mogą prowadzić organizacje szkoleniowe, czyli posiadacze certyfikatów ATO lub DTO, z definicji podlegające nadzorowi właściwych władz (ULC), a nie osoby fizyczne, choćby nawet posiadały własny statek powietrzny. Pewien kłopot może być z dookreśleniem „organizacji utworzonej w celu promocji sportów powietrznych lub lotnictwa rekreacyjnego”, ale właśnie po to jest przepis ARO,OPS 300, aby władza lotnicza (ULC) precyzyjnie zdefiniowała, co należy pod tym pojęciem rozumieć. Niestety w Wytycznych definicji albo przykładu takiej organizacji na gruncie polskim nie znajduję, ze wszystkimi tego skutkami, więc warto by było ten brak w tych Wytycznych uzupełnić.

Analizując treść projektu tych Wytycznych zauważyłem, że znalazły się tam teksty przekopiowane dosłownie z 965/2012, na zasadzie „kopiuj/wklej”, czego zabraniają zasady techniki prawodawczej (§ 4, ust. 2, Dz. U. 2016, poz. 283 t.j.), jeśli przyjmiemy, że stosuje się je także do Wytycznych Prezesa ULC.

Mnie jednak najbardziej niepokoi umieszczenie w tych Wytycznych zapisów, które nie mają żadnego oparcia w 965/2012, ale mimo to zostały do nich wpisane, więc chciałbym się dowiedzieć skąd się one tam wzięły. Chciałbym też zgłosić, czego mi w tych Wytycznych brakuje i powinno być uzupełnione, a jeśli moje uwagi zostaną odrzucone, to chciałbym zobaczyć uzasadnienie tego w upublicznionym dokumencie CRD.

Status prawny Wytycznych:
Sugeruję odwołanie się we wprowadzeniu (preambule) do przepisów unijnych 965/2012, a w szczególności do ARO.OPS.300, jako podstawy prawnej tych Wytycznych. Wskazanie tylko przepisów polskich nie jest dostateczne i właściwe, chyba że stosowanie tych Wytycznych zostałoby rozszerzone o przepisy polskiej ustawy Prawo lotnicze i jej rozporządzeń wykonawczych, np. w odniesieniu do statków powietrznych kategorii specjalnej lub do polskiej klasyfikacji statków powietrznych albo polskich świadectw kwalifikacji.

Sugeruję też przeredagowanie miękkiego zapisu § 1, że stosowanie tych Wytycznych jedynie się ZALECA, bo w tej formie wyklucza to możliwość sporządzenia NCR, czy podjęcia sankcji.

A tak przy okazji, to warto przeprowadzić analizę, czy czasem nie mamy tu do czynienia z materią ustawową, której nie da się załatwić Wytycznymi ?

Definicje – Definicjami prawo stoi.
Przepis 965/2012, art. 2, pkt 9 – Definicje, jednoznacznie stanowi, że lot zapoznawczy (introductory flight) to ma być jeden lot (użyto liczby pojedynczej), krótki i okrężny. Sugeruję skonfrontowanie tekstu tej definicji w Wytycznych z tekstem oryginalnym w j. angielskim, gdzie użyto zwrotu „an air tour of short duration”, który kontekstowo może mieć nieco inne znacznie niż krótki lot okrężny.

Definicja „działalności marginalnej” została w Wytycznych skopiowana dosłownie z 965/2012, z dopisaniem przez ULC nie występującego w przepisie źródłowym kryterium 10 % progu całkowitego czasu lotu w organizacji pozwalającego na uznanie tego za działalność marginalną. Chciałbym się dowiedzieć, skąd urzędnik ULC projektujący te Wytyczne wziął te 10 % ? No i dlaczego np. nie jest to 5 % albo 15 % ? Oczekuję więc uzasadnienia.

Wydaje mi się, że kluczowym dla tej definicji jest przepis art 6 c) 965/2012, że chodzi tu o „loty, w których uczestniczą osoby niebędące członkami organizacji”, czyli o osoby postronne.

Ponadto, sugeruję aby przy wyznaczaniu kryteriów działalności marginalnej uwzględnić przepisy 965/2012, art. 6, ust 4a. pkt a) oraz GM2 Article 6.4a (a);(b), które dopuszczają partycypację uczestników lotu w bezpośrednich kosztach eksploatacyjnych statku w postaci ponoszenia lub zwrotu kosztów paliwa, opłat nawigacyjnych i lotniskowych, tzw. DOC i nie są one elementami zysku (profit).

Definicja organizacji utworzonej w celu promocji sportów powietrznych lub lotnictwa rekreacyjnego (§ 2, pkt 2 Wytycznych) nie ma odpowiednika w 965/2012, a w dodatku jest na tyle nieprecyzyjna, że potencjalnie stwarza duże pole do sporów. Na przykład, dlaczego organizacja ma posiadać tylko samolot ? A co z innymi rodzajami statków, które Wytyczne dalej wymieniają, np. szybowce, balony, śmigłowce ? Co należy rozumieć jako „działalność niekomercyjna polegająca na zrzeszaniu osób w celu wykonywania lotów rekreacyjnych” ? A sportowych lub wyczynowych, to już nie ? A czy do tej kategorii można zaliczyć np. aerokluby albo inne stowarzyszenia publiczne lub prywatne o podobnym charakterze i celu działania ?

A gdyby tak tą „organizacją utworzoną w celu…” była fundacja², której wyłącznym celem jest wspieranie elitarnego klubu prywatnych posiadaczy statków powietrznych, to jak była by ona potraktowana na podstawie tych Wytycznych?

A poza tym, to na czym ma polegać i jaka ma być forma tego „zrzeszania” ? Rejestrowana czy nie ? Czy ma to być np. organizacja o której mowa w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie³, czy też może wystarczy że razem ze szwagrem zarejestrujemy się u wujka w gminie ? Skąd się ULC o tym dowie j jakie będą możliwości prawne sprawdzenia ?

Czy to czasem nie jest to materia ustawowa, której Wytycznymi zmieniać nie wolno?

Warunki dodatkowe, (uprawnienie organu, czyli ULC).
Dodatkowe warunki jakie organ powinien dookreślić określa Materiał Doradczy EASA GM1 ARO.OPS.300.

Z podanego tam katalogu ULC w ogóle nie uwzględnił takich krytycznych dla bezpieczeństwa działań jak: ocenienie ryzyka bezpieczeństwa oraz ustanowienia specyficznych procedur operacyjnych (SOP) mających lub mogących mieć zastosowanie do lotów zapoznawczych.

Warto zauważyć, że specyfika lotów zapoznawczych, kiedy w kabinie, z dostępem do sterów może znaleźć się osoba kompletnie nieświadoma i nieobeznana z podstawowymi zasadami bezpieczeństwa, zarówno z tymi na ziemi przed lotem jak i w powietrzu, co wymaga od organizacji jak i od pilota wykonującego lot wykonania szeregu dodatkowych czynności, takich jak np. zapoznanie adepta ze strefami niebezpiecznymi wokół statku, zapięcia pasów, zasadami ewakuacji, użycia spadochronu, jeśli jego posiadanie jest obowiązkowe, czy też omówienie czego adept zrobić nie może, a co może lub musi zrobić i czego w tym locie może się spodziewać.

I właśnie po to są te analizy ryzyka i SOPy, których w tych Wytycznych nie ma, a być powinny, albo przynajmniej powinno być wskazane, gdzie one są, bo każda organizacja szkoleniowa (ATO/DTO) musi mieć IO i ISzk, więc ULC powinien w Wytycznych wymagać wpisania do nich odpowiednich zasad i procedur prowadzenia lotów zapoznawczych w tym wymagań dodatkowych, o których mowa w GM1 ARO.OPS.300,. Tyle że od „organizacji utworzonej w celu…” posiadania takich dokumentów się nie wymaga, więc gdzie te SOPy powinny być umieszczone, żeby pilot wiedział co ma zrobić i za co w takich lotach zapoznawczych odpowiada ?

Na pewno niedozwolone będzie straszenie adepta akrobacjami czy kosiaczeniem natomiast wskazane byłoby wyjaśnienie mu i pokazanie jak działają stery i co pokazują przyrządy. Pamiętajmy, że celem lotu zapoznawczego jest zachęcenie adepta do podjęcia szkolenia lotniczego, a atrakcje widokowe za oknem powinny być tylko dodatkiem. Zachęcam do podpowiedzenia w tych Wytycznych jakiegoś scenariusza takiego lotu, co ma być w nim pokazane i jak go poprowadzić.

Zapisy budzące wątpliwości:
§ 3 Wytycznych. Sugeruję ponowne przemyślenie akapitu dot. użytkowania statku w formuje leasingu bez załogi, nie tylko w kontekście definicji użytkowania marginalnego, ale także praktycznych konsekwencji takiej eksploatacji, a w szczególności czym jest lub może być wynagrodzenie oraz inne świadczenie wzajemne przekazywane poza organizację, która lot zapoznawczy takim statkiem wykonuje. 

Wystarczy podać w tych Wytycznych przepis właściwy dla umów leasingu statku powietrznego bez załogi (dry lease in).

Chciałbym zwrócić uwagę, że umowa leasingu statku powinna regulować warunki, w tym wzajemne zobowiązania nie tylko operacyjne, techniczne, ale także handlowe i finansowe. Wyobraźmy sobie, że umowa ta pozwala stronom na kompensację zobowiązań finansowych na zasadzie innych świadczeń wzajemnych, którymi np. może być pokrywanie opłaty za leasing statku ulgami w opłatach za postój, hangarowanie czy też obsługę techniczną tego statku. A że takie praktyki są dziś w Polsce na porządku dziennym, choćby z podatkowego punktu widzenia, to każdy księgowy o tym wie. No ta jak wtedy liczyć ten zysk, skoro zysku w ogóle może nie być, więc nie będzie czego przekazywać poza organizację ?

Kontrola takiej umowy przez ULC może być utrudniona, szczególnie kiedy leasingodawca jest osobą fizyczną lub fundacją albo stowarzyszeniem i nie ma żadnych certyfikatów ani pozwoleń wydanych przez ULC. Nie muszę chyba nikomu w ULC mówić, że nie mają żadnego dostępu do części handlowej i finansowej takiej umowy, więc powodzenia życzę w ustalaniu tych kwot i procentów udziału, marginalnego.

§ 4 Wytycznych. Proszę o podanie podstawy prawnej pozbawienia wykonawcy, osoby fizycznej, wynagrodzenia należnego za wykonaną pracę, tj pilota z wykonanie lotu zapoznawczego, lub pozbawienie go innych korzyści, czyli jakich?

Zgodnie z Kodeksem Pracy⁵,, pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia ani przenieść tego prawa na inną osobę (art. 84), a niewypłacenie umownego wynagrodzenia lub innego świadczenia podlega karze grzywny. (art 282. § 1, pkt 1). A co z sytuacją samozatrudnienia (B2B) ? 

§ 5 Wytycznych. O ile mogę się domyślać skąd wziął się pomysł wprowadzający obowiązek informowania „pasażerów”, nie wiem dlaczego w liczbie mnogiej, skoro mówimy w tych Wytycznych o locie zapoznawczym, raczej z jedną osobą (adeptem) na pokładzie, który oczywiście nie ma statusu członka załogi, ale trudno też nazwać go pasażerem, o tym że jego życie i zdrowie może być zagrożone, bo to nie jest lot jak w liniach lotniczych za biletem, co zresztą jest prawdą.

W konsekwencji spodziewałbym się określenia w tych Wytycznych formy i treści takiej informacji i ustalenie, czy ma być ona pisemna, czy wystarczy ustna i przez kogo i kiedy ma być podana oraz określenia formy potwierdzenia, że taka informacja została tej osobie przekazana, np. przez podpis adepta na takim dokumencie.

Pojawia mi się tu jednak kolejna sugestia, aby w tej informacji znalazł się również akapit mówiący o warunkach ubezpieczenia i wysokości odszkodowania dla tej osoby od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW), niezależnie od posiadanej przez organizację wykonującą lot zapoznawczy polisy OC, żeby nie było wątpliwości, jakie są warunki tego ubezpieczenia i kto za polisę NNW ma zapłacić. Nie mam wiedzy aby sugerować, jak to powinno być załatwione w organizacjach utworzonych w celu….

Chciałbym też mieć pewność, że ta informacja o niespełnianiu wymagań bezpieczeństwa jak w liniach lotniczych, nie będzie miała wpływu na wysokości odszkodowania z tytułu art. 209 ustawy, bo przepisy ust 2 i ust 2a znacznie różnią się wysokością progu odpowiedzialności za zdarzenie.

§ 6 Wytycznych – Zdatność do lotu. Istotną cechą niemal wszystkich lotów zapoznawczych będzie ich realizacja po jak najmniejszych kosztach i cenie, a więc na najprostszych statkach powietrznych, których eksploatacja jest najtańsza.

Wytyczne odnoszą się w § 6 wyłącznie do statków, które posiadają CofA wydane przez EASA zgodnie z 748/2012, pomijając całkowicie wcale liczną i znaczącą dla tego rodzaju lotów populację statków mających CofA wydane przez ULC, czyli statków kategorii specjalnej o których mowa w art. 53a, 53b i 53c ustawy, a ponadto, dlaczego w tych Wytycznych nie wskazano przepisów rozporządzenia MI ws, klasyfikacji statków powietrznych⁶? Nie wiem też, czy użycie do lotów zapoznawczych statku powietrznego o maksymalnej masie startowej (MTOM) do 495 kg i wszelkich rodzajów lotni jest w Polsce dozwolone czy też nie, a jeśli tak, to  na jakich zasadach bo o tym te Wytyczne także milczą ? A jak należy traktować pokazowe skoki spadochronowe w tandemie ?

A tak zupełnie przy okazji, to czy przepisy PL-6, Część II⁷ jeszcze obowiązują, czy może już nie, a jeśli tak, to dlaczego nie zostały one w tych Wytycznych uwzględnione ?

Nie bardzo też rozumiem intencję umieszczenia akurat w tym paragrafie o zdatności do lotu, ostatniego akapitu odnoszącego się do przepisów 923/2012 ws. służb i procedur żeglugi powietrznej (SERA) ? Czy ten akapit nie powinien czasem znaleźć się w § 8 ? Może ktoś z ULC zechciałby mi to wyjaśnić.

§ 7 Wytycznych – Kwalifikacje pilota. Uprawnienia posiadacza licencji pilota określają przepisy 1178/2011, Część FCL, a wymagania dot. ich utrzymania i aktualności określają przepisy 965/2012, Część ORO.FC, więc nie bardzo rozumiem, po co te przepisy zostały powtórzone i wybiórczo w Wytycznych skoro już są w przepisach ?

Spodziewał bym się tu raczej zalecenia, aby loty zapoznawcze prowadził pilot z uprawnieniami instruktora (FI), co konsumowało by żądanie posiadania wyższego nalotu. A przy okazji  miało wartość dodaną w postaci oceny przez FI przydatności adepta do szkolenia w powietrzu.

Z pewnym zaskoczeniem stwierdziłem, że w Wytycznych nie ma żadnych zapisów dot. świadectw kwalifikacji (art. 95, ust 2 ustawy). Czyżby wykonywanie lotów zapoznawczych na statkach powietrznych o maksymalnej masie startowej (MTOM) do 495 kg., lotniach i motolotniachbyło w Polsce zabronione ? Więc znowu pytam, czy to jest działanie zamierzone, czy po prostu, tak wyszło, zresztą jak zawsze ?

§ 8 Wytycznych – Zasady wykonywania lotów zapoznawczych. Naprawdę, nie wiem co o tym sądzić, bo w zdecydowanej większości są to wymagania istniejące w już obowiązujących przepisach unijnych i krajowych, więc jaki jest cel ich powtarzania w tych Wytycznych i to w zdeformowanej treści ?

Wymaganie, aby lot rozpoczynał się i kończył na tym samym lotnisku wpisanym do rejestru lotnisk lub lądowisk wpisanym do ewidencji ULC powinno skutecznie ukrócić wykonywanie lotów zapoznawczych z tzw. łąki sołtysa i takich różnych jarmarków. Pochwalam ten zapis, bo loty zapoznawcze nie są lotami widokowymi dla okolicznej gawiedzi i „koszenia kasy” przez organizatora, tylko mają na celu zachęcenie adeptów do podjęcia szkolenia lotniczego, a więc takie loty powinny odbywać się w środowisku zorganizowanym i nadzorowanym przez organizatora, a takim są lotniska i lądowiska. 

Tyle, że ja takiego ograniczenia w przepisach unijnych znaleźć nie umiem.

Mam też wątpliwości i to poważne do zdolności ULC do kontrolowania, czy te ograniczenia Wytycznych będą przestrzegane, szczególnie w terenie, ale to już zmartwienie Prezesa.

§ 9 i 10 Wytycznych –Wiek i liczba osób na pokładzie. O ile potrafię zaakceptować podany w Wytycznych limit wieku uczestników lotów zapoznawczych (15 lat), choć w przepisach unijnych takiego ograniczenia nie ma, to nie bardzo chcę się zgodzić, aby na pokładzie balonu znalazły się aż 4 osoby, bo to stwarza okazję do wykonania lotu widokowego pod przykrywką lotu zapoznawczego. A co by tak ULC powiedział na lot zapoznawczy balonem z jedną osobą (adeptem), w dodatku na uwięzi ? Odpada ryzyko podróży tam gdzie wiatr poniesie.

§ 11 Wytycznych – Sprawozdania. Obowiązek składania Prezesowi ULC rocznych sprawozdań z wykonywania operacji lotniczych reguluje przepis art. 135d ustawy i nie ma tam mowy o składaniu sprawozdań „na jego wezwanie”. Pomyłka, czy kolejna próba zmiany ustawy Wytycznymi ?

Naprawdę nie wiem, co mam po tych wpadkach sądzić o kwalifikacjach osób projektujących i uzgadniających te Wytyczne ? Może by tak wyznaczyć do tego kogoś innego, kto się na tym zna, ogarnia tematy i umie coś takiego zaprojektować ?

Zainteresowanym tematem polecam lekturę publikacji Pana mec. Mikołaja Doskocza https://dlapilota.pl/wiadomosci/polska/blog-mikolaja-doskocza-projekt-wytycznych-prezesa-ulc-w-sprawie-lotow oraz https://latajlegalnie.com/2016/09/29/loty-zapoznawcze-przepisy/ 

W charakterze luźnego komentarza, to wyczytałem w ustawie, że Prezes „wydaje wytyczne i instrukcje związane ze stosowaniem przepisów lotniczych” które nie są interpretacją rozszerzających lub zmieniającą treść merytoryczną przepisu, ale niestety odnoszę wrażenie, że ULC stosuje mechanizm Wytycznych jako narządzie do wprowadzania zmian, szczególnie kiedy ULCowi coś w przepisie się nie podoba, to Prezes wydaje korzystne dla niego Wytyczne i po kłopocie.

I pomyśleć, że takie krótkie Wytyczne, a taka długa lista moich wątpliwości.

Zachęcam wszystkich zainteresowanych do składania uwag i komentarzy i to nie tylko do tych Wytycznych, bo to już najwyższa pora  aby utemperować takie pseudo legislacyjne zapędy ULCu.

Przypisy

¹ Patrz art. 91 Konstytucji RP oraz art. 21, ust 1 i ust 1a ustawy Prawo lotnicze
²Dz. U. z 2023 r. poz. 166 (t.j)
³Dz. U. z 2024 r. poz. 1491 (t.j)
⁴Patrz przepisy 965/2012 Część ORO. AOC.110 oraz ORO.AOC.125
⁵Dz. U. z 2019 r. poz. 1040, 1043, 1495 (t.j)
⁶Dz. U. 2022 r, poz. 1939
⁷Dz. U. 262,, poz. 2609 z 2004, r. Załącznik 2