Poznaj PAŻP: O kontrolerach OAT

Dzięki publikacjom rozpoczętym dwa miesiące temu mogliście poznać strukturę i zadania stojące przed służbami kontroli ruchu lotniczego. Ostatnio omówiona została praca Służby Informacji Powietrznej (FIS).

Najnowszy odcinek cyklu „Poznaj PAŻP” dedykowany jest kontrolerom OAT.

Zacznijmy jednak od tego, czym jest GAT. GAT, czyli General Air Traffic, oznacza ogólny ruch lotniczy, zarówno cywilny jak i państwowy (w tym wojskowy czy policyjny), poruszający się zgodnie z procedurami ICAO oraz przepisami ustanowionymi przez odpowiednie władze cywilne. Ruch taki jest kontrolowany lub nadzorowany przez Służby Ruchu Lotniczego, o których mówiliśmy w poprzednich odcinkach.

Na drugim biegunie znajduje się ruch OAT. Oznacza on Operational Air Traffic, czyli operacyjny ruch lotniczy. Loty OAT odbywają się w oparciu o przepisy ustanowione przez lokalne organy państwowe oraz część przepisów ICAO (dotyczących planów lotu, transpondera czy określenia wysokości statku powietrznego). Ponieważ jednak operacyjny ruch lotniczy przechodzi nieraz przez tę samą przestrzeń powietrzną, w której operuje ogólny ruch lotniczy, potrzebni są dedykowani kontrolerzy OAT, odpowiadający za kontrolę oraz odseparowanie tych statków powietrznych od ruchu GAT. Podstawą do wejścia w przestrzeń kontrolowaną pozostaje jednak złożenie odpowiedniego planu lotu, różniącego się przede wszystkim dopisaniem oznacznika – „OAT”. Trasa może być wcześniej zaplanowana według punktów nawigacyjnych OAT lub GAT oraz w oparciu o współrzędne geograficzne. Może być też zmieniana w trakcie lotu zgodnie z potrzebami pilotów. Ponadto, możliwe są tak zwane loty „na rozkaz”, których start odbywa się bez wcześniejszego złożenia planu lotu. Tu przykładem mogą być loty w ramach misji Air Policing, związane z patrolowaniem i ochroną przestrzeni powietrznej.

Spróbujmy zrozumieć ideę istnienia kontrolerów OAT. Samoloty wojskowe poruszają się często w obrębie MATZ / MTMA / MCTR, czyli w strefach ruchu lotnisk wojskowych, a także w specjalnych strefach dla nich przeznaczonych – TRA, TSA, EA, D. Tam kontrola ruchu lotniczego nie sięga, gdyż strefy te pozostają w jurysdykcji nawigatorów i kontrolerów wojskowych. Aby jednak poruszać się pomiędzy wyznaczonymi strefami oraz wykonywać loty specjalne (np. Air Policing) w ramach przestrzeni kontrolowanej, ruch lotniczy OAT musi przeciąć przestrzeń powietrzną, w której porusza się także ogólny ruch lotniczy, w tym przede wszystkim cywilne statki powietrzne. Tu właśnie zaczyna się rola kontrolerów ruchu lotniczego.

Kontrolerów OAT można w dużym uproszczeniu nazwać nieformalnie „operacyjną służbą kontroli obszaru”. Zajmują się jednak obsługą państwowych statków powietrznych – zarówno wojskowych jak i tych, które odpowiednio oznaczą plan lotu. Przestrzeń ich odpowiedzialności rozciąga się od poziomu lotu FL100 wzwyż, poza przestrzenią klasy G. W polskiej przestrzeni powietrznej, w zależności od natężenia ruchu, może być otwartych od jednego do trzech sektorów OAT. Kontrolerzy OAT pracują w sali operacyjnej Centrum Zarządzania Ruchem Lotniczym w Warszawie razem z innymi pracownikami Służb Ruchu Lotniczego, a ich stanowiska pracy są bardzo zbliżone do stanowisk kontrolerów ACC. Używają identycznego sprzętu, lecz kontrolerzy OAT mają też do dyspozycji radia umożliwiające ustawienie dowolnej częstotliwości. Oni także pracują w parach. Podstawą pracy są więc wskaźniki radarowe, na których widać całokształt ruchu lotniczego (zarówno OAT, jak i GAT), oraz systemy łączności pozwalające komunikować się sprawnie z załogami statków powietrznych i innymi pracownikami operacyjnymi.

Praca kontrolerów OAT przypomina w dużej mierze pracę kontrolerów ACC. Aby statek powietrzny opuszczający strefę dedykowaną mógł wlecieć w przestrzeń, w której porusza się także ogólny ruch lotniczy, warunki (wysokość, czas i punkt) wlotu muszą zostać wcześniej uzgodnione. Kontroler OAT, mając na uwadze ruch GAT, wydaje stosowne zezwolenie. Kiedy już statek powietrzny, poruszający się w ramach OAT, znajdzie się w kontrolowanej przestrzeni powietrznej, zadaniem kontrolera OAT jest nadzorowanie jego ruchu i wektorowanie go tak, by zapewnić odpowiednią separację z samolotami poruszającymi się w ramach ogólnego ruchu lotniczego. Za zachowanie odpowiedniego dystansu między samolotami odpowiadają właśnie kontrolerzy OAT. Ich zadaniem jest takie pokierowanie pilotów maszyn wojskowych, pozostających u nich na łączności, by nie zakłócały one ogólnego ruchu lotniczego GAT. Samoloty OAT mogą lecieć zgodnie z wyznaczonym przez kontrolera kursem bądź też poruszać się z wykorzystaniem punktów nawigacyjnych – zarówno własnych, jak i używanych przez GAT. Kontroler OAT pozostaje stale w kontakcie z osobami pełniącymi służbę kontroli ogólnego ruchu lotniczego.

Koordynuje także warunki wlotu statku powietrznego wykonującego lot w ramach operacyjnego ruchu lotniczego do MATZ / MTMA / MCTR, czy stref TRA, TSA, EA lub D. Mówiąc więc w skrócie, kontrolerzy OAT dbają o to, by w przestrzeni kontrolowanej samoloty wykonujące loty w ramach operacyjnego ruchu lotniczego nie zagrażały ogólnemu ruchowi lotniczemu i w żaden sposób go nie zakłócały.

Kontrolerzy OAT przechodzą podobny cykl szkoleniowy, co pracownicy operacyjni Służb Kontroli Ruchu Lotniczego. Elementem tego szkolenia oraz późniejszych refreshmentów są ćwiczenia na symulatorze, podczas których mają oni możliwość zapoznania się także ze scenariuszami działania w razie wystąpienia różnych sytuacji nietypowych.

Dzisiejsza ciekawostka: Poruszające się w ramach ogólnego ruchu lotniczego statki powietrzne często narażone są na ograniczenia przestrzeni i sloty, wynikające z potrzeby zapewnienia płynności ruchu lotniczego. Regulacje tego typu nie dotyczą ruchu OAT.