Potez XV, XXV i XXVII w lotnictwie polskim na majowej Glassówce

imprezy

Rozwój konstrukcji, wyposażenie i użycie samolotów Potez XV, XXV i XXVII w lotnictwie polskim to temat najbliższej "Glassówki" – spotkania poświęconego polskim konstrukcjom lotniczym, które od wiosny 2004 roku współorganizowane jest przez Klub Miłośników Historii Polskiej Techniki Lotniczej i Stowarzyszenie Młodych Inżynierów Lotnictwa (SMIL).

Spotkanie odbędzie się 18 maja 2024 r., o godzinie 11:00, w sali nr A 6 Wydziału Mechanicznego, Energetyki i Lotnictwa (MEiL), w budynku dawnego Instytutu Aerodynamicznego. Wejście na teren Politechniki od strony ul. Nowowiejskiej 24.

Spotkanie poprowadzi Piotr Michalski, jak sam mówi, siedzący w lotnictwie od pradziejów do współczesności (czasem nawet za sterami).

Potez XV – francuski samolot liniowy (rozpoznawczo-bombowy) został zaprojektowany w 1923 roku przez konstruktora inż. Henri Poteza we jego własnej wytwórni lotniczej Avions Henri Potez. Samoloty Potez XV produkowano we Francji do 1931 roku, łącznie zbudowano ich 545 sztuk w obu wersjach: rozpoznawczej oznaczonej jako Potez XVA2 i bombowej – Potez XVB2.

Samoloty Potez XV zostały również zakupione przez Polskę. W 1923 roku podpisano umowę z firmą Potez na dostawę samolotów do Polski oraz zakupiono licencję na produkcję wersji rozpoznawczej. Pierwsze samoloty zostały sprowadzone drogą lotniczą w 1924 roku. Łącznie we Francji zakupiono 110 samolotów Potez XVA2 i B2. Ponadto do lotnictwa dostarczono 135 samolotów Potez XVA2 wyprodukowanych na licencji w Polsce (100 z zakładów Plage i Laśkiewicz, 35 z zakładów PWS).

Pierwsze samoloty otrzymały eskadry z 2 pułku lotniczego w Krakowie jesienią 1924 roku, a w następnym roku otrzymały je eskadry pozostałych pułków lotniczych. W sumie w lotnictwie polskim znalazło się 245 samolotów Potez XV obu wersji.

Samoloty tego typu znajdowały się w wyposażeniu polskiego lotnictwa wojskowego w eskadrach bojowych do 1927 roku, a następnie zostały wycofane do szkół lotniczych i rezerwy. W szkołach lotniczych były używane do połowy lat trzydziestych XX wieku. Jeden z tych samolotów został po wycofaniu z lotnictwa wojskowego przebudowany na pierwszy w Polsce samolot rolniczy.

Potez XV był następcą Ansaldo A.300. Miał dobre właściwości pilotażowe i w przeciwieństwie do Ansaldo miał dobrą wytrzymałość konstrukcji - był maszyną bezpieczniejszą dla załogi.

Rozwinięciem koncepcji samolotu „liniowego” (taka nazwa była stosowana w Lotnictwie Polskim) był model pośredni Potez XXV, Potez XXVII (zaprojektowane i zbudowane w 1924 roku).

Potez XXV od swojego poprzednika różnił się przede wszystkim mocniejszym silnikiem i układem płatów – zamiast klasycznego dwupłata wykonano go w układzie półtorapłata. Był on również szybszy i zwrotniejszy. Przed silnikiem znajdowała się chłodnica czołowa, wyposażona w regulację wlotu powietrza. Podwozie było klasyczne dwugoleniowe z łamanymi półośkami. Golenie sztywne wykonano z rur duralowych o przekroju kropelkowym.

Potez XXV A.2 z silnikiem Salmson (fot. Peyot, CC BY-SA 4.0, Wikimedia Commons)

W sierpniu 1925 roku Polska zakupiła w wytwórni Avions Henri Potez licencję na budowę samolotu Potez XXV. Po odbiór dokumentacji technicznej samolotu Potez XXV wysłano inż. Ryszarda Bartla z wytwórni lotniczej „Samolot” z Poznania, gdzie zamierzano te samoloty produkować. Jednak ostatecznie budowę samolotów zlecono Podlaskiej Wytwórni Samolotów (PWS) w Białej Podlaskiej oraz Zakładom Mechanicznym E. Plage i T. Laśkiewicz w Lublinie.

Samoloty liniowe Potez XXV stosowano w polskich eskadrach liniowych w latach 1928–1936, do czasu wprowadzenia do użycia samolotów PZL.23 Karaś. Samoloty Potez XXVA2 Jupiter znalazły się w Centrum Wyszkolenia Lotniczego CWL-1 w Dęblinie, CWL-2 w Bydgoszczy oraz w eskadrach treningowych pułków lotniczych.

W wojnie obronnej Polski we wrześniu 1939 roku samoloty Potez XXV jako samoloty przestarzałe nie odegrały większej roli. 4 września 1939 roku piloci z Centrum Wyszkolenia Lotniczego w Dęblinie utworzyli z samolotów Potez XXV Jupiter pluton rozpoznawczy i prowadzili rozpoznanie w rejonie Radomia, Iłży, Puław i Dęblina na korzyść Warszawskiej Brygady Pancerno-Motorowej.

Płat Poteza XXV był wykorzystany do konstrukcji Poteza XXVII (o gorszych osiągach - kadłub i zespół napędowy pochodził ze starszego Poteza XV). Wersja ta była produkowana tylko w Polsce.

Samoloty Potez XXVII były od drugiej połowy 1925 roku wprowadzane do lotnictwa polskiego. Skierowano je do eskadr liniowych, które liczyły po sześć samolotów tego typu. Były one w nich używane do 1931 roku, ale już od 1929 zaczęto je wycofywać z jednostek liniowych, przekazując je do szkolenia lub do rezerwy. Część była także używana do innych celów, np. ostatni samolot tego typu z 2. pułku lotniczego był jeszcze w 1937 roku używany jako holownik celów powietrznych.
(Źródło: Wikipedia)

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o samolotach Potez XV, XXV i XXVII w lotnictwie polskim, w imieniu Piotra Michalskiego serdecznie zapraszamy na kolejne spotkanie Miłośników Polskiej Techniki Lotniczej nazwane "Glassówką".

Spotkanie odbędzie się w sali nr A 6 Wydziału Mechanicznego, Energetyki i Lotnictwa (MEiL), w budynku dawnego Instytutu Aerodynamicznego. Wejście na teren Politechniki od strony ul. Nowowiejskiej 24.