Historia: Monografia SZD-19 Zefir i SZD-40X Halny

Bydgoski Klub Seniorów Lotnictwa przedstawił kolejną monografię autorstwa Kazimierza W. Chudzińskiego dotyczącą serii szybowców wyczynowych Zefir (miały one miały zastąpić słynną Jaskółkę) i szybowca doświadczalnego SZD-40X Halny, w którym wykorzystano skrzydła od Zefira.

Fragmenty monografii:

Po zakończeniu VII Szybowcowych Mistrzostw Świata w Lesznie w 1955 roku, było jasne, że pilnie potrzebny jest nowy szybowiec, który zastąpi Jaskółkę. SZD-19X Zefir-1 powstał w zespole pod kierunkiem mgr inż. Bogusława Szuby w 1957 roku. Miał to być szybowiec klasy otwartej przeznaczony do startu na Mistrzostwa Świata w Lesznie w 1958 roku. Na wskroś nowoczesny, z wieloma nowatorskimi rozwiązaniami. Szybowiec  został właściwie oblatany przez mgr inż. Stanisława Skrzydlewskiego dopiero 4 stycznia1959 roku.

Szybowiec wykazał szereg wad, duża rozbieżność prędkości minimalnej od prędkości holowania, złe położenie zaczepu, co powodowało schodzenie szybowca z kierunku podczas holowania. Te wszystkie wady wymagały to dopracowania. Zdobyte doświadczenia przy budowie i próbach w locie szybowca SZD-19X Zefir-1 oraz zapoznanie się z nowymi konstrukcjami podczas VII Szybowcowych Mistrzostw Świata w 1958 roku w Lesznie miały wpływ na dalszą koncepcję rozwoju konstrukcji Zefira. Pracami nad nową konstrukcją SZD-19-2 Zefir-2 kierował w dalszym ciągu mgr inż. Bogumił Szuba.

Prototyp Zefira-2 o znakach SP-2067 (nr fabr. B-274) oblatał inż. Stanisław Skrzydlewski 11 marca 1960 roku. Na tych szybowcach startowali Polacy na VIII Szybowcowych Mistrzostwach Świata w1960 roku w Kolonii. Edward Makula zajął wtedy drugie, a Jerzy Popiel trzecie miejsce. Na kolejnych Mistrzostwach Świata w 1962 roku w Argentynie „Zefiry” ponownie odniosły sukces, Edward Makula zajął pierwsze, a Jerzy Popiel drugie miejsce. Później Edward Makula otrzymał za przelot 717 km Medal Lilienthala. Wysokie piąte miejsce zajął również startujący na Zefirze-2A Argentyńczyk Rolf Hossinger.

Pod kierunkiem mgr inż. Romana Zatwarnickiego opracowano dokumentację wersji seryjnej, którą oznaczono SZD-19-2A Zefir-2. Serię 21 egzemplarzy wykonano w ZSLS Nr 2 w Jeżowie. Wkrótce ponad połowę Zefira-2A zmodyfikowano, w którym zmieniono mechanizm spadochronika, nową osłonę kabiny i otrzymał oznaczenie SZD-19-2B Zefir-2B. Większość poprzednich wersji zostało około 1964 roku przebudowane do wersji 2B. Podczas III Szybowcowych Mistrzostw Państw Socjalistycznych w Orle/ZSSR (12.07.1966) Mirosław Królikowski zajął 1, a Jan Wróblewski 2 miejsce. Obaj startowali na szybowcu Zefir-2B.

Po sukcesach Zefira 2A, w 1961 r.  powstał projekt nowego zawodniczego szybowca o znacznie lepszych parametrach.

Tradycyjnie pracowano już nad nowym szybowcem SZD-29 Zefir-3 na kolejne mistrzostwa świat w 1962 r. Pracami zespołu kierował mgr inż. Bogumił Szuba.  Projekt został bardzo starannie dopracowany aerodynamicznie, ale prace nad jego budową się przedłużały, co w efekcie doprowadziło do powstania zupełnie nowego szybowca SZD-31 Zefir-4.

Pierwszy prototyp o znakach SP-2465 (nr fabr. B-287) został oblatany 25 kwietnia 1965 r. przez Stanisława Skrzydlewskiego. Oba szybowce miały wziąć udział w Mistrzostwach Świata w Anglii w South Carney w 1965 r., ale niestety z powodu krótkiego czasu nie udało się przeprowadzić prób homologacyjnych i nasi zawodnicy startowali w klasie otwartej na Fokach. Po licznych próbach prototypów i usunięciu wszystkich problemów, szczególnie flattera usterzenia poziomego, opracowano nową wersję, która otrzymała oznaczenie SZD-31 Zefir-4. Ten statek powietrzny przewidziany był na Mistrzostwa Świata w Lesznie w 1968 r. Zbudowano tylko dwa prototypy.

Na rynku szybowców dwumiejscowych panował pewien zastój. Na początku lat siedemdziesiątych pojawiło się wiele głosów, które domagały się wprowadzenia ponownie do programu mistrzostw szybowców dwumiejscowych. Na świecie pojawiły się pierwsze wyczynowe szybowce tej kategorii, włoski Calif i niemiecki SB-10. W tej sytuacji SZD nie mogło pozostać w tyle za konkurentami.

Opracowaniem podobnego szybowca zajął się zespół pod kierunkiem mgr inż. Władysława Okarmusa. Początkowo rozważano przebudowę Zefira-4, jednak po szczegółowej analizie odstąpiono od tego pomysłu. Kadłub wykonano podobnie jak w SZD-37 Jantar-19. Skrzydła postanowiono wykorzystać (po modyfikacji profilu) od Zefira-4, które ocalały po wypadku Mirosława Królikowskiego w Lesznie. Kadłub wykonano podobnie jak w SZD-37 Jantar-19.

Prototyp SZD-40X Halny o numerach SP-2645 (nr fabr. X-106) został oblatany 23.12.1972 roku przez Zdzisława Byloka. Na tym szybowcu na przełomie lat 1974/1988 udało się ustanowić wiele rekordów krajowych i światowych. Zbudowano tylko jeden egzemplarz.

Cała monografia została wydana w formacie książki (A4, 146 stron, papier kredowy) i posiada dużą ilość zdjęć i rysunków konstrukcyjnych, dzięki czemu może przybliżyć czytelnikom, modelarzom wiedzę na temat konstrukcji tych szybowców. Wydawnictwo może być też pomocne przy budowie modeli RC.

Monografię Kazimierza W. Chudzińskiego można zamówić kontaktując się na adres: kwchudzik@interia.pl