Kwestia uznawania kwalifikacji i uprawnień nabytych w lotnictwie państwowym - do uregulowania

Urząd Lotnictwa Cywilnego przekazał do konsultacji społecznych projekt rozporządzenia w sprawie szczegółowych warunków uznawania kwalifikacji i uprawnień nabytych w lotnictwie państwowym w celu uzyskania, wznowienia, utrzymania licencji i świadectw kwalifikacji

Celem przedmiotowego projektu rozporządzenia jest uregulowanie kwestii uznawania kwalifikacji i uprawnień nabytych w lotnictwie państwowym w celu uzyskania licencji lub świadectwa kwalifikacji wydawanych zgodnie z przepisami krajowymi. Przedmiotowa regulacja dotyczy zatem kwalifikacji i uprawnień nabytych w służbie wojskowej, w Policji oraz Straży w Granicznej. Projekt ma na celu określenie zasad na jakich uznawane są kwalifikacje i uprawnienia nabyte w lotnictwie państwowym nie tylko w celu uzyskania licencji lub świadectwa kwalifikacji pilota, ale również licencji członka personelu służb ruchu lotniczego oraz licencji członka personelu technicznego. Swoim zakresem dotyczy wszystkich zdefiniowanych w przepisach prawa lotniczego licencji i świadectw kwalifikacji.

Rozporządzenie nie wprowadza żadnych zmian w zakresie doczasowych zasad uznawania kwalifikacji i uprawnień nabytych w lotnictwie państwowym lecz je ustanawia po raz pierwszy.

Podstawowym założeniem jest, że uznanie kwalifikacji i uprawnień nabytych w lotnictwie państwowym ma uwzględniać równorzędność ukończonych w lotnictwie państwowym kursów i szkoleń. Po pierwsze wynika z tego, że na skutek uznania kwalifikacji, możliwym będzie uzyskanie licencji lub świadectwa kwalifikacji tylko dla takiej specjalności, która swoim zakresem uprawnia do wykonywania czynności lotniczych najbardziej zbliżonych do tych, które kandydat ubiegający się o uznanie wykonywał w lotnictwie państwowym. Po drugie, uwzględnienie równorzędności kursów i szkoleń generuje konieczność przeprowadzenia indywidualnej weryfikacji wiedzy, umiejętności i praktyki kandydatów ubiegających się o uznanie. Weryfikacja taka będzie przeprowadzana przez certyfikowane ośrodki szkolenia lotniczego albo w zakresie uzyskania świadectwa kwalifikacji przez podmioty szkolące (za wyjątkiem świadectwa FIS i AFIS). Jedynie w odniesieniu do członków personelu technicznego weryfikacja taka będzie przeprowadzana przez Prezesa Urzędu. W wyniku weryfikacji będzie można ustalić, czy kandydat przy uwzględnieniu kwalifikacji i uprawnień nabytych w lotnictwie państwowym, spełnia wszystkie wymagania w zakresie wiedzy i umiejętności do uzyskania licencji lub świadectwa kwalifikacji. Braki w wiedzy lub umiejętnościach mają być pokrywane poprzez przeprowadzenie „doszkolenia” w ramach indywidualnego toku szkolenia.

W odniesieniu do licencji pilotów projektowane rozporządzenie przesądza, że indywidualna weryfikacja umiejętności i kwalifikacji nabytych w lotnictwie państwowym nie jest wystarczająca do ich uznania i wydania na tej podstawie cywilnej licencji lub świadectwa kwalifikacji. Ta weryfikacja, może de facto prowadzić jedynie do skrócenia lub też pominięcia procesu szkolenia. Jednakże w uznaniu kwalifikacji kluczową rolę pełni egzamin państwowy, który zgodnie z projektowanym rozporządzeniem ma być zdawany bez względu na to, czy kandydat musiał być doszkolony w ramach indywidualnego toku szkolenia czy też nie. Takie rozwiązanie ma na celu zagwarantowanie, że loty wykonywane na podstawie uznania kwalifikacji nabytych w lotnictwie państwowym, będą wykonywane w sposób bezpieczny. Nie sposób bowiem nie zgodzić się z twierdzeniem, że wykonywanie lotów w środowisku państwowym różni się o tych wykonywanych w środowisku cywilnym.

Wprawdzie ogólne założenie uznawania kwalifikacji i uprawnień nabytych w lotnictwie państwowym pilotów i członków personelu służb ruchu lotniczego jest podobne, to należy mieć na uwadze pewne rozbieżności ustanowione projektowanym rozporządzeniem. Wynika to ze specyfiki szkolenia i uzyskiwania uprawnień personelu służb ruchu lotniczego.

Kandydat ubiegający się o uznanie kwalifikacji i uprawnień w dziedzinie ruchu lotniczego nabytych w lotnictwie państwowym nie może w jego wyniku uzyskać licencji kontrolera ruchu lotniczego, a jedynie licencję praktykanta-kontrolera ruchu lotniczego. Proces uzyskania licencji kontrolera ruchu lotniczego zakłada bowiem, że wydaniu takiej licencji towarzyszy uprawnienie uzupełniające w jednostce uzyskane w procesie szkolenia w jednostce. Z kolei, odbycie takiego szkolenia uwarunkowane jest posiadaniem licencji praktykanta-kontrolera ruchu lotniczego, tak więc zachowując logiczny ciąg szkolenia, w procesie uznania kwalifikacji wydaje się licencję praktykanta-kontrolera ruchu lotniczego, a uzyskanie licencji kontrolera ruchu lotniczego odbywa się już zgodnie z przepisami licencjonowania kontrolerów ruchu lotniczego.

W procesie uznania kwalifikacji personelu służb ruchu lotniczego, przy weryfikacji wiedzy i umiejętności kandydatów duże znaczenie ma fakt, czy kandydat nabył doświadczenie na tym samym stanowisku, dla którego ubiega się o wpis uprawnienia uzupełniającego w jednostce. Jeśli tak, to istnieje możliwość uznania kwalifikacji w znacznie większym zakresie, a co za tym idzie, na znaczną redukcję indywidualnego toku szkolenia w stosunku do zatwierdzonych przez Prezesa Urzędu programów szkoleń oraz, przede wszystkim, do planu szkolenia w jednostce.

W projekcie rozporządzenia ustalono, że warunkiem ubiegania się kandydata o uznanie kwalifikacji, jest posiadanie co najmniej 3 lat doświadczenia na stanowisku zakwalifikowanym w lotnictwie państwowym do służb ruchu lotniczego. Odmiennie, niż w przypadku pilotów, zakłada się bowiem, że członek personelu służb ruchu lotniczego będzie mógł korzystać z licencji i świadectw kwalifikacji wykonując swoje obowiązki w pracy na stanowiskach w lotnictwie państwowym. Należy przy tym pamiętać, że utrzymanie ważności licencji i świadectw kwalifikacji w takich warunkach uzależnione będzie od tego, czy służby ruchu lotniczego będą certyfikowane, czy też nie. Trzyletni okres doświadczenia na stanowisku operacyjnym daje duże prawdopodobieństwo stwierdzenia, że kandydat poznał warunki zapewnianej służby i dodatkowo został oceniony w procesie obowiązkowych szkoleń metodycznych.

Praktykanci-kontrolerzy ruchu lotniczego i kontrolerzy ruchu lotniczego, a w przyszłości również informatorzy FIS i AFIS, by korzystać z przywilejów wynikających z posiadanych licencji i świadectw kwalifikacji, muszą legitymować się dokumentem potwierdzającym spełnienie wymogu biegłości językowej. Ośrodek szkolenia lotniczego może jedynie żądać od kandydata stosownego dokumentu, bez podejmowania dodatkowych kroków ułatwiających jego uzyskanie. Trzeba jednak pamiętać, że zgodnie z rozporządzeniem 805/2011/WE, ośrodki szkolenia są zobligowane do prowadzenia szkoleń uzupełniających również w zakresie językowym. Nie stoi więc nic na przeszkodzie, by w celu osiągnięcia wymaganego poziomu biegłości językowej, ośrodki te organizowały szkolenia i w tym zakresie.

Ponieważ proces uzyskiwania licencji i świadectw kwalifikacji jest objęty certyfikatem Prezesa Urzędu, to również uznawanie kwalifikacji nabytych w lotnictwie państwowym przez personel lotniczy jest elementem tego procesu i jako takie musi być poddane nadzorowi. Dlatego, w rozporządzeniu nałożono na ośrodki szkolenia lotniczego i podmioty szkolące obowiązek archiwizacji określonych dokumentów wytworzonych w procesie uznawania kwalifikacji, jako materiału niezbędnego do określenia prawidłowości stosowanych procedur. Należy również podkreślić wagę opracowywanej i przedkładanej do zatwierdzenia Prezesa Urzędu procedury weryfikacji wiedzy i umiejętności kandydatów ubiegających się o uznanie kwalifikacji i uprawnień nabytych w lotnictwie państwowym.

Odrębną specyfikę ma uznawanie kwalifikacji i uprawnień nabytych w lotnictwie państwowym przez personel techniczny. W wyniku takiego uznania może być wydana licencja na obsługę techniczną statku powietrznego, licencja mechanika obsługi technicznej statku powietrznego lub świadectwo kwalifikacji mechanika poświadczenia obsługi technicznej statku powietrznego. Z uwagi na fakt, że ta pierwsza jest licencją wydawaną zgodnie z przepisami rozporządzenia nr 2042/2003, projektowane rozporządzenie odsyła to regulacji wspólnotowej bowiem ta określa zasady uznawania kwalifikacji nabytych w lotnictwie państwowym. Uzyskanie natomiast licencja mechanika obsługi technicznej statku powietrznego lub świadectwo kwalifikacji mechanika poświadczenia obsługi technicznej statku powietrznego odbywa się tak jak w przypadku pilotów i personelu służb ruchu lotniczego na podstawie indywidualnej weryfikacji wiedzy, z tym że przeprowadzonej przez Prezesa Urzędu w formie części teoretycznej egzaminu państwowego. Weryfikacji podlega również doświadczenie obsługowe kandydata, z tym że ta weryfikacja prowadzona jest na podstawie porównania rodzaju i zakresu czynności obsługowych wykonywanych przez kandydata w lotnictwie państwowym z zakresem czynności obsługowych określonych krajowymi wymaganiami w zakresie licencjonowania ustanowionymi dla licencji lub świadectwa kwalifikacji o wydanie, których kandydat ubiega się. Należy mieć na uwadze, że warunkiem weryfikacji wiedzy jest uzyskanie pozytywnego wyniku weryfikacji doświadczenia obsługowe. Jest to podyktowane kwestiami związanymi z opłatą lotniczą. Bardziej prawdopodobnym bowiem jest, że kandydat będzie posiadał wymaganą wiedzę, niż wymagane doświadczenie. Przeprowadzanie w pierwszej kolejności weryfikacji wiedzy prowadziłoby do tego, że późniejsze braki w doświadczeniu obsługowym powodowałyby niemożność uznania kwalifikacji i uprawnień nabytych w lotnictwie państwowym, a co za tym idzie utratę przez kandydata opłaty lotniczej wniesionej za egzamin teoretyczny, który przy ponownym podejściu do uznania kwalifikacji, musiałby zdawać ponownie.

Zgodnie z § 16 projektowanego rozporządzenia wejdzie ono w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia – stosownie do art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych, z tym że przepisy dotyczące uznawania kwalifikacji w celu uzyskania, wznowienia lub utrzymania licencji pilota wydanych zgodnie z przepisami rozporządzenia nr 1178/2011 wejdą w życie w dniu 9 kwietnia 2013 r. Określenie dłuższego okresu vacatio legis w tym zakresie jest podyktowane tym, że Rzeczpospolita Polska skorzystała z odroczenia stosowania przepisów rozporządzenia nr 1178/2011 do dnia 8 kwietnia 2013 r . Oznacza to, że co do zasady przepisy dotyczące licencji pilotów oraz zasad ich wydawania oraz wymagań niezbędnych do ich uzyskania będą obowiązywać od 9 kwietnia 2013 r. Do tego czasu Rzeczpospolita Polska będzie przygotowywać się do wydawania licencji zgodnych z wymaganiami wspólnotowymi. Skoro zatem do tego czasu nie będą wydawane licencje pilotów zgodne z przepisami rozporządzenia 1178/2011, to nie będzie również możliwości uznawania kwalifikacji nabytych w lotnictwie państwowym w celu uzyskania takich licencji. Nie wyklucza to jednakże możliwości ubiegania się o uznawanie kwalifikacji w celu uzyskania licencji lub świadectwa kwalifikacji wydawanych zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 104 ust. 1 ustawy.