IV Italian-Polish Aerospace Forum: współpraca Polski i Włoch w rozwoju sektora lotniczo-kosmicznego

11 grudnia w Warszawie odbyło się Italian-Polish Aerospace Forum - ważne wydarzenie dla sektora lotniczo-kosmicznego, które zgromadziło przedstawicieli przemysłu, administracji publicznej, środowiska akademickiego oraz wojskowego z Polski i Włoch, tworząc przestrzeń do dialogu na temat wspólnych działań technologicznych, przemysłowych i badawczych.

– Również w tym roku mieliśmy możliwość pogłębienia szeregu zagadnień związanych z sektorem lotniczo-kosmicznym i obronnym wspólnie z uznanymi ekspertami oraz włoskimi i polskimi przedsiębiorcami. Coraz ściślejsza i bardziej rozbudowana współpraca między naszymi dwoma krajami w tym zakresie, będąca w centrum dzisiejszej debaty, stanowi nie tylko odpowiedź na rosnącą niestabilność kontekstu geopolitycznego, ale zmierza również do stworzenia solidnych podstaw dla nowoczesnego sektora lotniczego i kosmicznego, poprzez wymianę wiedzy i usług. Sektor aerospace ma zasadnicze znaczenie dla bezpieczeństwa, jednocześnie stanowiąc źródło rozwoju gospodarczego i postępu technologicznego, a także silnej synergii między Włochami i Polską – powiedział J.E. Ambasador Włoch w Polsce Luca Franchetti Pardo.

Gen. br. pil. w st. spocz. Lech Majewski, Dyrektor Departamentu Przemyslu Obronnego w Ministerstwie Rozwoju i Technologii otworzył Forum w imieniu Ministra Rozwoju Krzysztofa Paszyka. W swoim przemówieniu podkreślił wagę współpracy Polski i Włoch w sektorze aerospace oraz przypomniał o kluczowym znaczeniu włoskiego programu kosmicznego Cosmo-SkyMED, który otworzył Polskę na dostęp do najnowocześniejszych technologii satelitarnych dla obronności i sektora cywilnego.

Organizatorami tego wydarzenia są: Ambasada Włoch w Polsce, Italian Trade Agency (ITA) w Warszawie oraz Włoska Izba Handlowo-Przemysłowa w Polsce, których jednym z zadań jest intensyfikacja współpracy między Włochami i Polską w sektorach kosmicznym i lotniczym, które należą do grupy najbardziej zaawansowanych i innowacyjnych gałęzi przemysłu obu państw.

– Włoski sektor lotniczy, będący wizytówką doskonałości Made in Italy, nadal napędza międzynarodowy rozwój i innowacje, co znajduje odzwierciedlenie w silnym partnerstwie z Polską. Czwarta edycja Italian-Polish Aerospace Forum w Warszawie podkreśla zaangażowanie Italian Trade Agency (ITA) w zacieśnianiu współpracy oraz eksplorowaniu ogromnego potencjału polskiego sektora kosmicznego. Przy dwustronnej wymianie handlowej między Włochami a Polską w sektorze lotniczym przekraczającej 247 milionów euro w 2023 roku oraz wzroście o 34% w ciągu pierwszych dziewięciu miesięcy 2024 roku, z dumą wspieramy udział czterech włoskich firm (Energy Laser SRL, Cistelaier S.P.A., Cordon Electronics Italia S.R.L. and A.T.M. Advanced Tools and Mouldes S.R.L.), które pragną zaprezentować innowacyjne rozwiązania i umocnić więzi z polskimi partnerami. Celem Forum jest stymulowanie nowych przedsięwzięć przemysłowych i handlowych, łącząc włoskie przywództwo technologiczne z dynamicznym potencjałem polskiego rynku dla wspólnego postępu – powiedział Roberto Cafiero, Dyrektor Italian Trade Agency w Warszawie.

Partnerem strategicznym Forum jest firma Leonardo, która odgrywa znaczącą rolę w międzynarodowych programach o charakterze obronnym i jest zaufanym partnerem technologicznym rządów, agencji obronnych, instytucji i przedsiębiorstw. W Polsce z sukcesem wspiera Ministerstwo Obrony Narodowej w kilku kluczowych projektach.

– Stosunki przemysłowe i handlowe między Włochami a Polską widziane przez pryzmat inwestycji Leonardo już teraz charakteryzują się bardzo dużą dynamiką. Z pewnością jest jeszcze wiele do zrobienia przez obydwie strony, aby w pełni wykorzystać wachlarz możliwości i umacniać krajowe gospodarki. W jak największym stopniu trzeba wspierać inwestycje i współpracę na rzecz rozwoju kluczowych sektorów jak aeronautyka, przestrzeń kosmiczna, obronność, w tym przełomowe technologie, jak sztuczna inteligencja czy nowe podejście do projektowania, a także rozwijać krajową produkcję. Programy i projekty w tych dziedzinach przemysłu umacniają konkurencyjność, odporność i suwerenność kraju. Leonardo zamierza kontynuować swoje inwestycje w Polsce poprzez PZL-Świdnik w ramach krajowych programów śmigłowcowych i jednocześnie podobnej skali projekty jest gotów wdrażać w domenie lotniczej, aby zapewnić niezrównane korzyści dla Polski np. w programie samolotu szkolno-bojowego czy samolotu przewagi powietrznej – powiedział Marco Lupo, prezes Leonardo Poland.

Marco Lupo w swojej prezentacji podkreślił też główne korzyści dla gospodarki i przemysłu płynące z międzynarodowej współpracy, wagę dialogu i wymiany doświadczeń przy modernizacji rodzimych sił zbrojnych. Według eksperta, strategiczne gałęzie przemysłu jak aeronautyka umacniają bezpieczeństwo kraju w świecie przepełnionym ryzykiem różnego rodzaju konfliktów, a w krótkiej perspektywie, dzięki inwestycjom bieżącym, umacniają dobrobyt. Duże projekty są zwykle nie do udźwignięcia przez jedną gospodarkę, dlatego ważne są partnerstwa, które są jednocześnie dźwignią dla krajowego przemysłu.

– Obecnie kraje europejskie zaczynają dyskutować nad utworzeniem funduszu o wartości 500 mld euro na obronność, co stanowi wyraźny sygnał, że konieczne jest zwiększenie współpracy w Europie poprzez opracowywanie i tworzenie wspólnych rozwiązań między państwami i gałęziami przemysłu europejskiego, aby zagwarantować niezależność technologiczną Europy i bezpieczeństwo dostaw – dodał Marco Lupo.

Ekspercka debata o przyszłości branży Podczas Forum odbyły się trzy panele dyskusyjne, w których udział wzięli liderzy sektora aerospace, wojskowi oraz przedstawiciele nauki i przemysłu.

Panel I: „Siła synergii. Transfer wiedzy i współpraca przemysłowa we współczesnych międzynarodowych programach lotniczych”

Podczas panelu omówiono korzyści wynikające z udziału w międzynarodowych programach lotniczych. Dyskusja skupiła się na współpracy przemysłowej w Europie i znaczeniu transferu wiedzy i technologii w programach, które mają istotne znaczenie dla obronności, a jednocześnie wnoszą wymierną wartość dla krajowych przemysłów, jak Eurofighter, który przyczynia się do tworzenia miejsc pracy i dobrobytu. Eksperci, Krystian Zięć (Alioth Group), gen. Janusz Sobolewski (PGZ), gen. Jacek Pszczoła (Alioth Foundation) i Jacek Libucha (PZL-Świdnik), omawiali korzyści wynikające z międzynarodowej kooperacji, zarówno dla przemysłu, jak i dla narodowych sił zbrojnych. Wskazano, że długofalowe efekty takich programów to nie tylko innowacje technologiczne, ale także wzrost zatrudnienia i rozwój lokalnych centrów serwisowych. Jak wskazał raport PwC z 2024 roku, program Eurofighter Typhoon przyniósł 49,7 mld funtów (58 mld euro) wzrostu gospodarczego w Niemczech, Włoszech, Hiszpanii i Wielkiej Brytanii, tworząc 63 000 miejsc pracy i generując 12 mld funtów dochodów podatkowych na lata 2024–2033. Potencjalny eksport dodatkowych 200 jednostek może podnieść te korzyści w prognozowanym okresie do 77,1 mld funtów (90 mld euro), 98 000 miejsc pracy i 18,8 mld funtów dochodów podatkowych.

Polska, decydując się na zakup Eurofightera Typhoon, mogłaby osiągnąć podobne efekty. Transfer technologii wspierałby rozwój krajowego przemysłu zbrojeniowego i uczelni technicznych, jednocześnie generując nowe miejsca pracy oraz wzmacniając zdolności obronne. Tempo zmian w zakresie bezpieczeństwa międzynarodowego wymusza nieustające poszukiwania innowacyjnych rozwiązań, ciągłego rozwoju technologii i zdolności, które zapewniają odporność na zagrożenia. Takim programem jest Eurofighter, w którym rozwiązania Leonardo w zakresie zaawansowanej elektroniki i awioniki stanowią ponad połowę zdolności tej platformy. Doświadczenia te wykorzystywane są również w projekcie samolotu następnej generacji GCAP, tworzonego we współpracy międzynarodowej, co jest kluczowe dla zapewnienia globalnego bezpieczeństwa, wymagającego partnerstwa strategicznego. Jest to program z wysoce innowacyjnym wkładem technologicznym, który oprócz tego, że jest wielkim wyzwaniem technologicznym, a może właśnie dlatego - stanowi również szansę na rozwój technologiczny i wzrost gospodarczy zaangażowanych krajów.

Eksperci zwrócili uwagę, że zaangażowanie w międzynarodowe programy przyspiesza rozwój technologiczny i tworzy fundamenty dla przyszłych projektów lotniczych. Budowa lokalnych centrów serwisowych oraz rozwój kompetencji w zakresie serwisowania i modernizacji sprzętu umożliwiają szybki dostęp do najnowszych technologii, dalsze ich wykorzystanie w nowych projektach, a ponadto pozostawienie znacznej części środków w kraju. Europejskie programy, jak wspomniany Eurofighter wnosi też niezrównane korzyści wynikające z bliskości łańcucha dostaw. Z kolei lokalna produkcja najnowocześniejszych śmigłowców dla wojska, jak ma to miejsce w PZL-Świdnik przyczynia się do dobrobytu regionu, miasta, rozwoju krajowego łańcucha dostaw i powrotu środków do budżetu miasta w postaci podatków.

– Świdnik rozwinął się dzięki lokalnym zakładom śmigłowcowym - ten przemysłowy potencjał został dobrze wykorzystany i jest przykładem na to, jak ważne jest konsekwentne dbanie przez wszystkich interesariuszy o zasoby zlokalizowane w kraju. PZL-Świdnik jest dziś strategicznym HUB-em śmigłowcowym, produkującym dla wojska nowoczesne śmigłowce wielozadaniowe oraz tworzy bazę logistyczną i zaplecze techniczne dla ponad połowy floty śmigłowcowej polskiego wojska. Świdnickie zakłady śmigłowcowe należą do strategicznych zasobów podlegających mobilizacji, dlatego też dalsze wzmacnianie lokalnych zdolności śmigłowcowych jest inwestycją w bezpieczeństwo i suwerenność. Działając w ramach Grupy Leonardo jesteśmy w pełni gotowi na dalszy rozwój linii produkcyjnych w ramach obecnych i przyszłych krajowych programów śmigłowcowych – powiedział Jacek Libucha, prezes PZL-Świdnik.

Panel II: Nadejście dronów: Jaka jest przyszłość bezzałogowych platform powietrznych i jak mogą one przynieść korzyści nowoczesnym społeczeństwom?

Rozmowa ekspertów skoncentrowała się na dynamicznie rozwijającym się rynku bezzałogowych statków powietrznych (UAS). Eksperci przedstawili zarówno cywilne, jak i wojskowe zastosowania bezzałogowych systemów. Rozmawiano o najnowszych technologiach, takich jak autonomiczne systemy decyzyjne i sztuczna inteligencja, które kształtują przyszłość sektora. Paweł Stężycki, Prezes Sieci Badawczej Łukasiewicz – Instytutu Lotnictwa zwrócił uwagę na ogromny potencjał cywilnego rynku UAS który obejmuje m. in. monitorowanie klęsk żywiołowych, dostarczanie materiałów medycznych oraz wsparcie infrastruktury krytycznej.

Rozwój polskich kompetencji w tej dziedzinie może znacząco wzmocnić konkurencyjność kraju na globalnym rynku technologii bezzałogowych. Jak zauważył Jarosław Czajka (Grupa WB), polska firma jest jednym z graczy europejskiego rynku dronów, dostarczając zaawansowane systemy m.in. do Korei, USA i na Ukrainę. Dzięki zastosowaniu sztucznej inteligencji i autonomicznych technologii, drony polskiej produkcji zwiększają efektywność działań wojskowych oraz cywilnych, np. w operacjach ratunkowych.  Płk Łukasz Andrzejewski-Popow opowiedział o planach MON dotyczących stworzenia od stycznia 2025 roku Wojsk Dronowych – nowego komponentu sił zbrojnych w Polsce. W jego ocenie drony odegrają w najbliższej przyszłości kluczową rolę w obserwacji, działaniach ofensywnych oraz logistyce, co zmienia tradycyjny sposób prowadzenia operacji wojskowych.

Panel III: Przestrzeń dla wszystkich. Jakie znaczenie ma upadek hegemonii pojedynczych państw i rozwój globalnej gospodarki kosmicznej? W jaki sposób Polska i Włochy mogą skorzystać na tym trendzie?

Trzeci panel poświęcono eksploracji kosmosu i rozwojowi globalnej gospodarki kosmicznej. Space Economy obejmuje szeroki wachlarz działalności związanych z wykorzystaniem przestrzeni kosmicznej w celach cywilnych i wojskowych. W praktyce to eksploracja kosmosu, ale także zastosowanie technologii kosmicznych w codziennym życiu. Obecnie obserwujemy przełomowy moment, kiedy hegemonia największych państw w tej dziedzinie ustępuje miejsca szerokiemu rozwojowi komercyjnych firm, często start-up’ów z wielu państw oraz współpracy międzynarodowej, co zmienia dynamikę sektora i jego wartość.

Podczas ostatniego panelu eksperci omawiali możliwości współpracy między Polską a Włochami w ramach gospodarki kosmicznej, szczególnie w kontekście innowacji w obszarach takich jak robotyka, systemy komunikacyjne i eksploracja kosmosu, a także wspólne misje naukowe, rozwój nowych technologii czy budowa nowych systemów satelitarnych. Polska oraz Włochy znajdują się na różnych etapach rozwoju swojej obecności w gospodarce kosmicznej, ale oba kraje mają znaczący potencjał do wzrostu.

Korzyści dla państw:

• Wzrost innowacyjności: Technologie rozwijane w ramach programów kosmicznych mają często zastosowanie w innych sektorach, takich jak telekomunikacja, medycyna, rolnictwo, a także zarządzanie kryzysowe. Z danych satelitarnych korzystają nie tylko agencje rządowe, ale także przedsiębiorstwa, co stymuluje rozwój innowacji i nowych technologii.
• Bezpieczeństwo narodowe: Eksploracja kosmosu staje się kluczowa w kontekście wojskowym. Technologie satelitarne wykorzystywane są do monitorowania zagrożeń, zarządzania przestrzenią powietrzną, a także do zabezpieczania komunikacji i infrastruktury krytycznej. Potrzebne są także systemy obserwacyjne oraz zdolności wykorzystywania danych z kosmosu w czasie rzeczywistym.
• Zrównoważony rozwój: Programy związane z monitorowaniem Ziemi, takie jak Earth Observation (EO), pozwalają lepiej zarządzać zasobami naturalnymi, monitorować zmiany klimatyczne czy reagować na kryzysy humanitarne i naturalne katastrofy.
• Nowe źródła dochodu: Coraz więcej państw widzi w przestrzeni kosmicznej nie tylko sposób na rozwój technologiczny, ale także sposób na generowanie dochodów. Przemysł kosmiczny w 2024 roku ma wartość około 469 miliardów dolarów, a do 2040 roku może przekroczyć bilion USD. Dzięki rozwojowi sektora prywatnego, takich jak SpaceX, Blue Origin czy Rocket Lab, pojawiają się nowe modele biznesowe, które angażują coraz więcej krajów w globalną gospodarkę kosmiczną.

Polska od momentu przystąpienia do Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) w 2012 roku, zyskała dostęp do szerokiego spektrum międzynarodowych projektów kosmicznych. Obecnie sektor kosmiczny w Polsce zatrudnia około 15 tysięcy osób, a rosnąca liczba firm rozwija zaawansowane technologie, jak robotyka, mechatronika, systemy komunikacyjne czy zasilania dla satelitów. Polscy inżynierowie uczestniczą w misjach takich jak Cassini-Huygens, Rosetta czy BepiColombo. Polska angażuje się także w międzynarodowe misje, takie jak JUICE, EarthCARE czy PLATO.

Zaledwie kilka miesięcy temu powstała w Polsce Agencja Rozpoznania Geoprzestrzennego i Usług Satelitarnych (ARGUS). Płk Grzegorz Matyja – Dowódca Centrum Operacji Satelitarnych ARGUS opowiedział o zadaniach i roli, jaką agencja ma odgrywać w polskim sektorze kosmicznym, a jest to m.in. wsparcie działań obronnych, w tym zarządzanie systemami satelitarnymi, a także zbieranie i analizowanie danych z przestrzeni kosmicznej w celach wojskowych.

W Polsce w rozwoju sektora kosmicznego ma czynny udział firma Creotech Instruments, która dodatkowo uczestniczy w międzynarodowych projektach realizowanych przez ESA, NASA i POLSA. Wiceprezes Jacek Kosiec opowiedział o sukcesach firmy i jej przyszłych planach. Creotech nie tylko uczestniczy w programach kosmicznych, ale także stawia na innowacje, rozwijając nowe technologie, które mają zastosowanie w przemyśle i życiu codziennym.

Włochy odgrywają ważną rolę w europejskich programach kosmicznych. Włoskie Dowództwo Operacji Kosmicznych (COS) zarządza krajowymi zasobami satelitarnymi i współpracuje z sojusznikami NATO oraz Unią Europejską w zakresie monitorowania przestrzeni kosmicznej.  Generał Danilo Figà z Włoskiego Dowództwa Operacji Kosmicznych omówił przykład współpracy międzynarodowej w ramach konstelacji satelitów Cosmo-SkyMED, wskazując, że partnerstwo Polski i Włoch w programach kosmicznych może przynieść obopólne korzyści w postaci nowych technologii, wzrostu eksportu i większej niezależności od globalnych dostawców. Cosmo-SkyMED to projekt wspólny, który ma na celu wykorzystanie satelitów do monitorowania zmian klimatycznych oraz do celów obronnych. Jest to doskonały przykład współpracy między krajami, w ramach której oba państwa mogą dzielić się zasobami, wiedzą i doświadczeniem.

– Obserwacja Ziemi z wykorzystaniem satelitów jest dzisiaj jednym z priorytetów rządów i wojska. Jednym z takich programów dostarczających precyzyjnej wiedzy jest COSMO-SkyMed, który powstał we Włoszech i jest jeden z najbardziej innowacyjnych programów obserwacji Ziemi, pomyślany tak, aby zaspokajał potrzeby cywilne i wojskowe. COSMO-SkyMed został ufundowany m. in. przez Włoską Agencję Kosmiczną, włoskie Ministerstwo Obrony i opracowany we Włoszech przez Thales Alenia Space (w którym udział ma Leonardo) System COSMO-SkyMed obejmuje konstelację czterech satelitów wyposażonych w czujniki radarowe, które mogą działać w każdych warunkach pogodowych. Ten program jest przykładem udanej współpracy międzynarodowej, w tym partnerstwa polskiego, które chcemy dalej rozwijać, a które Polsce może przynieść suwerenność. Dodatkowe satelity COSMO-SkyMed zostaną wystrzelone w niedalekiej przyszłości i wraz z większymi osiągami zapewnią kontynuację i konkurencyjność tej konstelacji. Ponadto niedawno utworzono w Leonardo specjalną jednostkę biznesową Space Business Unit jako część jasno określonego planu, co wzmocni pozycję Leonardo jako lidera w sektorze kosmicznym w Europie i równolegle zapewnieni niezależność technologiczną Europy w tym sektorze – powiedział Marco Lupo.

Podsumowanie

– Czwarta edycja Italian-Polish Aerospace Forum pokazała, jak silnym fundamentem współpracy między Polską a Włochami jest sektor lotniczo-kosmiczny. Wspólne działania pozwalają na budowanie innowacyjnych projektów, transfer technologii oraz wzmacnianie bezpieczeństwa narodowego obu krajów – podsumował Piero Cannas, Prezes Włoskiej Izby Handlowo-Przemysłowej w Polsce.

IV Italian-Polish Aerospace Forum po raz kolejny potwierdziło, jak istotne są wspólne działania Polski i Włoch w budowaniu silnego, innowacyjnego sektora lotniczo-kosmicznego. Partnerstwo obu krajów umożliwia realizację projektów o kluczowym znaczeniu dla gospodarki i bezpieczeństwa narodowego. Forum ukazało konkretne korzyści płynące z transferu technologii i współpracy międzynarodowej: wzrost gospodarczy, nowe miejsca pracy, rozwój lokalnych kompetencji przemysłowych oraz wzmocnienie zdolności obronnych. Rozmowy z udziałem ekspertów potwierdziły, że Polska, inwestując w programy lotnicze, UAV i technologie kosmiczne, ma szansę stać się liderem regionalnym w sektorze aerospace, a inwestycje w transfer technologii, lokalne zdolności przemysłowe oraz współpraca naukowa przyczyniają się także do budowy niezależności technologicznej i wzrostu innowacyjności. To strategiczne podejście stanowi fundament przyszłości sektora będąc jednocześnie przesłaniem, które branża lotnicza i kosmiczna powinna wziąć pod uwagę, budując swoją strategię na kolejne dekady.