"W trakcie wykonywania zakrętu samolot wleciał w rotor...", raport końcowy PKBWL

istotne

Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych opublikowała raport końcowy z wypadku samolotu VAN’s RV-6A (znaki rejestracyjne SP-YUT) do którego doszło 4 września 2016 r. w miejscowości Wrocanka k/Krosna w woj. podkarpackim. W wyniku tego zdarzenia zginęły obie osoby przebywające na pokładzie statku powietrznego.

W raporcie 2351/16 czytamy:

"W dniu 04.09.2016 roku na lotnisku w Krośnie (EPKR) odbywał się „Odlotowy Piknik Lotniczy”. Około godziny 16:50 na lotnisko przybył pilot – właściciel samolotu (zwany dalej pilotem) Van’s RV-6A o znakach rozpoznawczych SP-YUT. Pilot udał się na wieżę, gdzie rozmawiał z przebywającym tam instruktorem i zgłosił zamiar wykonania kilku lotów. Po zakończeniu rozmowy pilot przeszedł do hangaru przygotować samolot do lotu.

Warunki pogodowe tego dnia były trudne ze względu na wiejący z duża prędkością południowy wiatr, który wywoływał duże turbulencje. W związku z taką pogodą, kilku pilotów samolotów ultralekkich zrezygnowało tego dnia z wykonania lotów. Pilot wraz z podróżnym (organizatorem pikniku odbywającego się na lotnisku) zajęli miejsca w kabinie i o koło godziny 17:00, pilot zgłosił uruchomienie silnika, a następnie kołowanie do pasa startowego 16. Po starcie samolot odleciał na południe od lotniska.

Po około dwóch minutach lotu pilot zgłosił „SP-YUT na południe od lotniska” (strefa nr 2 „WROCANKA” odległość od lotniska około 5 km). Samolot, lecąc na wysokości około 200 m, wykonał gwałtowny zakręt w lewo z przechyleniem około 80° po chwili przechylenie pogłębiło się do 90° (wg Komisji samolot wleciał w rotor), samolot został dynamicznie przeciągnięty i w pierwszej fazie lewego korkociągu (prawdopodobnie płaskiego) zderzył się z ziemią pod kątem około 37°. W momencie zderzenia rozerwane zostały zbiorniki paliwa i samolot zapalił się. Nie stwierdzono śladów przemieszczenia się samolotu po zderzeniu z ziemią. W wyniku zderzenia pilot i podróżny ponieśli śmierć na miejscu zdarzenia, a samolot zapalił się i uległ całkowitemu zniszczeniu".

Ustalenia Komisji:

1.    Znaczna część dokumentacji samolotu i pilota uległa spaleniu w trakcie wypadku.
2.    Samolot posiadał:
Świadectwo Rejestracji, pozwolenie na wykonywanie lotów w kategorii specjalny ważne do 17.05.2017 r., pozwolenia radiowe, ważne ubezpieczenie lotnicze. Wg świadectwa oględzin z dnia 10.05.2016 r. nalot na samolocie i na śmigle wynosił 55 h 30' a na silniku 333 h 30'.
3.Pilot posiadał ważne uprawnienia do wykonywania lotów, a jego szacunkowy nalot ogólny wynosił około 400h. Z zachowanej dokumentacji technicznej samolotu i pilota wynika, że jego nalot na samolocie Van’s RV- 6 na dzień 10.05.2016 r. wynosił 55 h 30', a w okresie od 29.07.2015r. do 10.05.2016 r. pilot wylatał na tym samolocie 13 h30'. Świadczy to o tym, że w ostatnim okresie czasu pilot latał niewiele. Jak podkreślali piloci z Aeroklubu Podkarpackiego preferował on raczej bardzo spokojne latanie. W trakcie lotów z instruktorami unikał wprowadzania samolotu w symulowane sytuacje niebezpieczne i nie próbował poznać w szerszym zakresie możliwości i właściwości lotnych swojego samolotu.
4.    Załadowanie samolotu:
Ciężar samolotu pustego (z olejem w ilości 7.5 l i niezużywalnym paliwem 2,5 l - 485 kg Ciężar paliwa (szacunkowo około 140 l) - 105 kg. Ciężar załogi (szacunkowa)- 220 kg Łączny ciężar samolotu -810 kg. Dopuszczalny ciężar samolotu wg instrukcji- 748 kg. Dopuszczalny ciężar samolotu została przekroczona o 62 kg w stosunku do ciężaru maksymalnego podanego w Tymczasowej Instrukcji Użytkowania w Locie tego samolotu. Wyważenie samolotu odpowiadało pośredniemu położeniu środka ciężkości między skrajnym przednim a skrajnym tylnym.
5. Ciągi kinematyczne układu sterowania były zachowane do momentu zderzenia z ziemią. Przeprowadzono ekspertyzę przełomu pękniętej śruby regulacyjnej popychacza steru wysokości, która wykazała, że przełom ma charakter doraźny – pęknięcie nastąpiło po zderzeniu w trakcie degradacji konstrukcji samolotu. Drążek sterowy po stronie podróżnego był zdemontowany. Sposób uszkodzenia lotek lewego i prawego skrzydła samolotu wskazują, że w momencie zderzenia z ziemi
ą drążek sterowy był wychylony w prawo. Sposób uszkodzenia śmigła świadczy o tym, że silnik samolotu pracował do momentu zderzenia z ziemią.
6. Pilot i podróżny w chwili wypadku mieli zapięte pasy bezpieczeństwa.
7. U pilota nie stwierdzono obecności alkoholu we krwi.

Analiza:

1 Zdaniem Komisji przekroczenie dopuszczalnego ciężaru samolotu do lotu nie miało bezpośredniego wpływu na zaistniały wypadek.
2.Samolot Van’s RV-6 jest w swojej charakterystyce pilotażowej zbliżony do samolotów akrobacyjnych. Charakteryzuje się między innymi dużymi prędkościami lotu i czułym układem sterowania. Samolot przeciąga się gwałtownie, a obroty w autorotacji są bardzo szybkie. Na wykonanie jednej zwitki korkociągu z wyprowadzeniem samolot potrzebuje około 300 m wysokości. W zeznaniach, świadkowie mówią o tym, że samolot leciał na wysokości około 200 m i w trakcie zakrętu z dużym przechyleniem wykonał półobrót, a następnie przeszedł do lotu prawie pionowego i zderzył się z ziemią. Zderzenie z ziemią nastąpiło pod kątem około 37° po obrocie o około270° w stosunku do kierunku, na jakim samolot zaczął wykonywać półobrót. Powyższy opis wskazuje na dynamiczne zerwanie strugi rozpoczęcie autorotacji – pierwszej fazy korkociągu (prawdopodobnie płaskiego).
3.Analizując prognozę pogody z dnia wypadku, oraz wyniki pomiarów ze stacji meteorologicznej w Krośnie należy zwrócić uwagę na prędkość i kierunek wiatru.Na wysokości 300 m, przewidywany kierunek wiatru wynosił 250°, a jego prędkość 7,7 m/s w porywach do 13,3 m/s. W rejonie Tatr komunikat przewidywał chmury Ac lenticularis (chmura typu soczewka) świadczące o występowaniu zjawiska fali. Na stacji synoptycznej w Krośnie o godzinie 17: 00 zanotowano średnią prędkość wiatru 4,4 m/s z kierunku 200°, natomiast między godziną 16:00 a 17:00 zanotowano maksymalną prędkość wiatru 9,5 m/s. Piloci obecni na lotnisku w dniu wypadku zwracali uwagę na południowy wiatr wiejący z dużą prędkościąi na występowanie dużych turbulencji. W takich warunkach pogodowych w rejonie Krosna często występuje zjawisko fali, któremu towarzyszy powstawanie rotorów i znacznych turbulencji przy ziemi. Prędkość wznoszenia i opadania powietrza w rotorach może osiągać nawet prędkość 15 m/s. Rotory przemieszczają się z wiatrem stopniowo zanikając.

Wnioski:
● Samolot był sprawny i posiadał niezbędną dokumentacje techniczną.
● Pilot posiadał uprawnienia do wykonania lotu i do wykonywania przeglądu przedlotowego.
● W ostatnim okresie czasu pilot nie latał zbyt aktywnie.
● Pilot preferował spokojne latanie.
● Pilot miał ograniczoną wiedzę o możliwościach i zachowaniu się swojego samolotu w sytuacjach awaryjnych (nie ćwiczył przeciągnięcia i wyprowadzenia z korkociągu)
● Samolot Van’s RV-6A jest samolotem wymagającym pilotażowo.
● Dopuszczalny ciężar samolotu została przekroczona o 62 kg w stosunku do ciężaru maksymalnego podanego w Tymczasowej Instrukcji Użytkowania w Locie tego samolotu.
● Wyważenie samolotu odpowiadało pośredniemu położeniu środka ciężkości między skrajnym przednim a skrajnym tylnym.
● Warunki pogodowe były trudne ze względu na wiatr wiejący z dużą prędkością i występowanie dużej turbulencji.
● Samolot rozbił się w rejonie występowania pola Falowego nr III, w obszarze występowania rotorów.
● Uszkodzenia samolotu, ułożenie wraku i zwłok po wypadku wskazują na to, że zderzenie z ziemią nastąpiło pod kątem około 37° w pierwszej fazie lewego korkociągu (prawdopodobnie płaskiego).
● Zbiorniki paliwa zostały rozerwane na skutek sił bezwładności paliwa powstałych w trakcie zderzenia z ziemią. Rozpylone paliwo uległo zapłonowi w kontakcie z rozgrzanym silnikiem.
● Pilot i podróżny ponieśli śmierć na miejscu w momencie zderzenia z ziemią (zanim samolot zaczął się palić).

Przyczyna zdarzenia:

Zdaniem Komisji najbardziej prawdopodobną przyczyną wypadku było: dynamiczne przeciągnięcie samolotu, który wleciał w rotor w trakcie wykonywania zakrętu ze znacznym przechyleniem i zderzenie z ziemią w pierwszej fazie korkociągu (prawdopodobnie płaskiego).

Okoliczności sprzyjające zaistnieniu zdarzenia:

Podjęcie decyzji o wykonywaniu lotu w trudnych warunkach atmosferycznych nieadekwatnych do umiejętności pilota.

Zastosowane środki profilaktyczne:

Nie sformułowano zaleceń dotyczących bezpieczeństwa.

Komentarz Komisji:

Zdaniem Komisji jest dobrą praktyką lotniczą, aby rozpoczynając latanie na nowym typie statku powietrznego zapoznać się z jego właściwościami lotnymi, najlepiej wykonując kilka lotów z doświadczonym instruktorem.

Komisja zleciła wykonanie ekspertyzy „Określenia przyczyny uszkodzenia śruby regulacyjnej długości popychacza w układzie steru wysokości samolotu RV-6”. Ekspertyza wykazała, że uszkodzenie śruby regulacyjnej miało charakter doraźny a nie zmęczeniowy, co wskazuje na to, że powstało w trakcie zderzenia samolotu z ziemią.