Na Grenlandii powstał nowy radioteleskop

Badanie ekstremalnych obiektów w kosmosie wymaga czasem od astronomów odwiedzania najbardziej ekstremalnych miejsc na Ziemi. Tak jest w przypadku Teleskopu Grenlandzkiego, nad którym prace kończone były w ostatnich miesiącach. Poinformowało o tym amerykańskie Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics.

Teleskop Grenlandzki (Greenland Telescope) to 12 metrowy radioteleskop, którego antena została wybudowana jako prototyp dla sieci radioteleskopów ALMA. Ponieważ ALMA działa już od kilku lat na pustyni Atakama w Chile, prototypową antenę postanowiono wykorzystać w inny sposób. Okazuje się bowiem, że zimne warunki Arktyki są idealne do badania kosmosu na pewnych częstotliwościach radiowych.

Postawiony na Grenlandii radioteleskop może również pracować w trybie interferometrycznym z podobnymi instrumentami na Hawajach, w Chile i w innych miejscach. Dzięki temu linie bazowe interferometrii mogą osiągać aż 12 tysięcy kilometrów.

Niedawno Teleskop Grenlandzki osiągnął dwa ważne etapy. Udało się uzyskać tzw. pierwsze światło, czyli pierwsze udane obserwacje. Nastąpiło to w grudniu 2017 r., a testem był odbiór radiowej emisji od Księżyca. Z kolei na początku 2018 roku powiodła się pierwsza synchronizacja z danymi z innych radioteleskopów. Połączono dane z obserwacji jednego z kwazarów z danymi dotyczącymi tego samego obiektu, ale pochodzącymi z sieci ALMA.

"Możemy już oficjalnie ogłosić, że jesteśmy otwarci na eksplorowanie kosmosu z Grenlandii" - powiedział kierownik projektu Timothy Norton z Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics (CfA).

Teleskop Grenlandzki jest też częścią kampanii obserwacyjnej Teleskopu Horyzontu Zdarzeń (Event Horizon Telescope – EHT), której celem jest uzyskanie na falach radiowych pierwszego w historii obrazu czarnej dziury. Teleskop Grenlandzki został włączony do tych prac w kwietniu 2018 r., by zaobserwować supermasywną czarną dziurę w centrum galaktyki M87. Drugim głównym celem dla EHT są obserwacje supermasywnej czarnej dziury w Drodze Mlecznej. Potrzebna jest do tego niezwykle dobra rozdzielczość teleskopów. W przypadku radiowego EHT uzyskuje się rozdzielczość około tysiąc razy lepszą niż teleskopy optyczne.

12-metrowa antena została oddana do dyspozycji Smithsonian Astrophysical Observatory (SAO) w roku 2011, kiedy miała zostać przeniesiona na Grenlandię. Partner SAO, Academia Sinica Institute of Astronomy & Astrophysics (ASIAA) na Tajwanie przeprowadził prace na jej odnowieniem i przebudowaniem na potrzeby zimnego klimatu Grenlandii. W roku 2016 teleskop przetransportowano do bazy lotniczej Thule na Grenlandii, wewnątrz koła podbiegunowego, gdzie została zmontowana. Baza ta znajduje się na wysokości poziomu morza. Naukowcy rozważają przeniesienie teleskopu na inne miejsce na Grenlandii, na szczyt lodowca. (PAP)

cza/ zan/