Z serii "Spotkania przy samolocie": Myśliwce Jakowlewa

W dniu 27 października 2024 r. (niedziela), o godzinie 12.00 Muzeum Lotnictwa Polskiego zaprasza na kolejne spotkanie prowadzone przez Jana Hoffmanna.

Zaproszenie na opowieść o historii lotnictwa kierowane jest zarówno do młodzieży, jak i dorosłych.

Prowadzone będą rozmowy o sowieckich samolotach myśliwskich powstałych w biurze konstrukcyjnym Jakowlewa w czasie II wojny. Samoloty Jak-1, Jak-7, Jak-9 i Jak-3, na stałe zapisały się w historii zmagań powietrznych. Przy realizacji tych konstrukcji natrafiono na poważne problemy technologiczne, jakość wykonania, brak odpowiednich silników, wyposażenia i uzbrojenia. Uczestnicy spotkania poznają historię powstania i konstrukcję tych interesujących samolotów.

Jak-1 – radziecki samolot myśliwski z 1940 roku. Był pierwszym z rodziny samolotów myśliwskich powstałych w biurze konstrukcyjnym Jakowlewa, stanowiących podstawowe myśliwce radzieckie okresu II wojny światowej. Z Jaka-1 wywodziły się myśliwce Jak-3, a w ramach drugiej równoległej gałęzi rozwoju, myśliwce Jak-7 i Jak-9.

Jak-1 okazał się najlepszym myśliwcem dostępnym dla Rosjan na początku wojny z Niemcami, lepszym od konkurencyjnych ŁaGG-3 i MiG-3. Mimo to, ustępował niemieckim myśliwcom, zwłaszcza w manewrowości pionowej, a w stosunku do nowszych konstrukcji także w prędkości (Bf 109F) oraz uzbrojeniu (Bf 109G, Fw 190). Miał natomiast lepszą manewrowość w poziomie i doświadczeni piloci mogli skutecznie walczyć z myśliwcami nieprzyjaciela w walce kołowej. Słabości w manewrowości pionowej próbowano przezwyciężać też przez odpowiednią taktykę, jak ugrupowania myśliwców rozwinięte w pionie, w celu możliwości ataku z przewagą wysokości.

Jak-3 – radziecki samolot myśliwski produkowany od 1944 roku, należący do rodziny samolotów myśliwskich powstałych w biurze konstrukcyjnym Jakowlewa, rozwinięcie konstrukcji samolotu Jak-1.

Po raz pierwszy Jaki-3 zadebiutowały na froncie od 20 czerwca 1944 roku, kiedy prowadzono ich wojskowe badania w 91 pułku myśliwskim w okolicach Lwowa. Według danych radzieckich, do 2 sierpnia pułk zestrzelił 14 myśliwców Bf 109 i 6 Fw 190A oraz trzy bombowce Ju 87, tracąc jedynie dwa samoloty w walkach i dalsze trzy od ognia przeciwlotniczego.

W miarę rozwoju produkcji, samoloty Jak-3 weszły na uzbrojenie radzieckiego lotnictwa, zamieniając wcześniejsze modele myśliwców. Szczególnie nadawały się do walki z myśliwcami wroga, natomiast z uwagi na mniejszy zasięg i długotrwałość lotu, w mniejszym stopniu nadawały się do patrolowania, eskorty bombowców i innych tego typu zadań.

Jak-7 – radziecki samolot myśliwski i szkolno-treningowy z czasów drugiej wojny światowej, powstały w biurze konstrukcyjnym Jakowlewa. Wywodził się z konstrukcji myśliwca Jak-1, z kolei jego rozwinięciem był Jak-9.

Wersje myśliwskie Jaków-7 zaczęły wchodzić do akcji zimą 1941 roku. Wczesne ich wersje, z racji stosunkowo niewielkich ilości, stanowiły jedynie uzupełnienie innych radzieckich myśliwców, zwłaszcza podstawowych we wczesnym okresie wojny radziecko-niemieckiej Jaków-1. W porównaniu z Jakiem-1, przy takim samym uzbrojeniu, miały one nieco słabsze osiągi, głównie prędkość maksymalną i prędkość wznoszenia, lecz jedynie niewiele gorszą manewrowość.

Mimo że początkowo Jak-7 był półimprowizowanym myśliwcem, wprowadzonym z uwagi na braki samolotów myśliwskich, od wielkoseryjnej wersji Jak-7B stał się myśliwcem z prawdziwego zdarzenia. Silną stroną Jaka-7B było jego uzbrojenie, przewyższające Jaka-1 i Jaka-1b, a także część myśliwców niemieckich, jak np. Messerschmitt Bf 109F-4. Jego osiągi po wyposażeniu w silnik M-105PF, uległy niewielkiej poprawie, aczkolwiek w dalszym ciągu były nieco słabsze od Jaka-1 i niemieckich myśliwców. Na wysokościach 2-3 km, na których rozgrywała się większość walk na froncie wschodnim, przewaga w prędkości samolotów niemieckich była jednak niewielka (rosła ona z wysokością). Podstawowa wersja Jak-7B z silnikiem M-105PF zadebiutowała bojowo w sierpniu 1942 roku nad Stalingradem.

Jak-9 – radziecki samolot myśliwski z czasów drugiej wojny światowej, powstały w biurze konstrukcyjnym Jakowlewa jako rozwinięcie myśliwca Jak-7, wywodzącego się z kolei z konstrukcji Jak-1. Był najliczniejszym modelem rodziny myśliwców Jak, produkowanym w licznych różniących się wersjach w latach 1942–1948, w łącznej liczbie 16 769 sztuk.

Podstawowymi wersjami były: myśliwiec dalekiego zasięgu Jak-9D i myśliwiec z ciężkim uzbrojeniem Jak-9T z 1943 roku, myśliwce Jak-9M i Jak-9U z 1944 roku, samolot szkolno-treningowy Jak-9W z 1945 roku oraz powojenny myśliwiec Jak-9P.

Produkcję nowego samolotu podjęto od października 1942 roku w zakładzie nr 153 w Nowosybirsku, produkującym Jaki-7. Wariant seryjny od Jaka-7DI różnił się zmniejszeniem pojemności zbiorników paliwa do 440 l. Samoloty rodziny Jak-9 można było odróżnić od Jak-1b przede wszystkim po większej chłodnicy wody pod centropłatem, przesuniętej bardziej do przodu (na wysokości kabiny); różniły się one także osłonami podwozia (Jaki-9 i Jaki-7 miały osłony goleni podwozia dość wiernie odpowiadające obrysowi goleni i części koła, natomiast Jaki-1 i Jaki-3 miały większe dwuczęściowe osłony z prostą tylną krawędzią). Praktycznie nie odróżniały się z zewnątrz od późnych Jaków-7B, lecz miały słabsze uzbrojenie (działko 20 mm i 1 wkm zamiast działka i 2 wkm).