Blog Mikołaja Doskocza: Zawieszenie i cofnięcie licencji

Licencja to nie żona. Nie jest dana raz na zawsze. Licencję można stracić czasem wbrew własnej woli, co przyjemne nie jest. Dlatego dzisiaj podpowiem Wam co robić żeby jej właśnie nie stracić a w ostateczności co zrobić, żeby skutki zminimalizować. Poznacie kilka przykładów z praktyki, które miały swoje finały w sądach.

W dzisiejszym dłuższym artykule przeczytacie o:

• Cofnięciu i zawieszeniu licencji przez Prezesa ULC
• Niespójnościach pomiędzy prawem krajowym a UE
• Zakazach prowadzenia pojazdów i konsekwencji dla pilotów
• Podejściu sądów do zawieszania i cofania licencji
• Przestępstwach, które są dla pilota dyskwalifikujące

Cofnięcie licencji lub uprawnień

Pierwszym organem, który może cofnąć licencję lub uprawnienia z niej wynikające jest oczywiście Prezes ULC. Sytuacje, które uprawniają Prezesa ULC do wszczęcia postępowania o cofnięcie licencji zostały wymienione w art. 100 ust. 1 Prawa lotniczego. Takie postępowanie może być wszczęte, jeżeli członek personelu lotniczego:

• Uzyskał licencję w oparciu o sfałszowane dokumenty
• Sfałszował zapisy w licencji lub poświadczył nieprawdę w dokumentach obsługi technicznej
• Utracił kwalifikacje wymagane do wykonywania określonych czynności lotniczych
• Wykonując czynności lotnicze, do których uprawnia go licencja, zagraża bezpieczeństwu ruchu lotniczego
• Wykonywał czynności lotnicze pod wpływem alkoholu lub środków odurzających.

Tyle nasze prawo lotnicze, ale to nie są jedyne przypadki, kiedy licencję można stracić. Żeby mieć pełną wiedzę musimy sięgnąć do jeszcze dwóch aktów prawnych – Rozporządzenia (UE) nr 1178/2011 (popularnej PART.FCL.) oraz kodeksu karnego.

W PART.FCL poza sytuacjami wymienionymi w art. 100 Prawa lotniczego mamy jeszcze dodatkowe określone w ARA.FCL.250, tj. organ musi cofnąć lub zawiesić licencję w przypadkach:

• Niespełnienia obowiązujących wymagań operacyjnych
• Udowodnionego nadużycie lub nielegalne wykorzystanie upoważnienia
• Niedopuszczalnego postępowanie na którymkolwiek etapie wywiązywania się z obowiązków pilota egzaminatora

Na pierwszy rzut oka mamy niespójność pomiędzy prawem krajowym a UE co do sytuacji, kiedy licencję się cofa. Jakie przepisy stosujemy w razie sprzeczności? Oczywiście unijne, jeżeli są w randze rozporządzenia Komisji UE, a taką rangę mają przepisy PART.FCL. Czyli faktycznie katalog przesłanek do cofnięcia licencji jest szerszy niż ten w Prawie lotniczym.

Jest jeszcze jedna różnica w przepisach. Prawo lotnicze daje Prezesowi ULC możliwość cofnięcia licencji a PART.FCL nakazuje cofnięcie. Czyli nie patrzymy, że zgodnie z Prawem lotniczym Prezes ULC może cofnąć a opieramy się na przepisach UE. W konsekwencji Prezes ULC musi wszcząć postępowanie w przedmiocie cofnięcia licencji, ewentualnie jej zawieszenia – o tym piszę niżej.

Powiązanie zawieszenia lub cofnięcia licencji z prawem karnym

W Kodeksie karnym mamy tzw. „środek karny” który sąd albo prokurator może (a sąd czasem ma obowiązek) zastosować do skazanego za przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. Takimi przestępstwami są m.in. katastrofa w ruchu, niebezpieczeństwo katastrofy, wypadek, ucieczka przed kontrolą, prowadzenie pojazdu bez uprawnień lub po alkoholu.

Teraz jedna bardzo ważna uwaga – wszystkie te przestępstwa dotyczą ruchu lądowego, powietrznego lub wodnego. Niesie to za sobą dwie kluczowe konsekwencje: 

• Popełnienie przestępstwa w ruchu np. lądowym może (ale nie musi) skutkować zastosowanie zakazu prowadzenia statków powietrznych (w kodeksie karnym są to w dalszym ciągu pojazdy)
• O zakresie zakazu prowadzenia pojazdów zawsze decyduje sąd. I ma tutaj dużą swobodę, zgodnie z którą może pozbawić skazanego wszystkich albo tylko wybranych uprawnień

Kolejną istotną kwestią jest zakres czasowy – skutkiem decyzji sądu będzie zazwyczaj zawieszenie licencji, bo zakaz jest orzekany czasowo. Tylko w sytuacji ponownego skazania za określone przestępstwa orzeka się dożywotni zakaz prowadzenia pojazdów. Taki przestępstwami w skrócie są oczywiście jazda na dwóch gazach, ucieczka z miejsca wypadku (spowodowanego) oraz spowodowanie wypadku ze skutkiem śmiertelnym. Pamiętajcie jednak – dopiero skazanie za drugie takie przestępstwo skutkuje dożywotnim zakazem.

W sytuacji zastosowania standardowego zakazu prowadzenia pojazdów, jeżeli dotyczy ono statków powietrznych, licencja ulega zawieszeniu na okres trwania zakazu. Wynika to wprost z art. 100 ust. 5 Prawa lotniczego.

Zawieszenie licencji

Zawieszenie licencji to taki „półśrodek”, który może być stosowany przez Prezesa ULC. Sytuacje, które pozwalają na jego zastosowanie są takie same jak w przypadku cofnięcia licencji dlatego nie ma sensu ich powtarzać. Decyzja o tym, czy zastosować cofniecie czy zawieszenie licencji należy do ULC i będzie związana z „wagą” przewinienia. Z tym, że ten rodzaj zawieszenia może nastąpić dopiero po przeprowadzeniu pełnego postępowania administracyjnego, z prawem strony do odwołania.

Ale mamy jeszcze dwie możliwości zawieszenia licencji określone w art. 100 ust. 3 i 4 Prawa lotniczego, które mogą być zastosowane natychmiast.

Pierwsza z nich dotyczy sytuacji, kiedy „istnieje uzasadnione podejrzenie” wystąpienia przesłanek do cofnięcia licencji lub uprawnień. W takiej sytuacji Prezes ULC może profilaktycznie zawiesić licencję na czas postępowania w przedmiocie cofnięcia lub zawieszenia licencji.

Czym jest „uzasadnione podejrzenie”? Sprawa mocno dyskusyjna bo w końcu jeżeli Prezes ULC wszczął w ogóle postępowanie to musiał mieć uzasadnione podejrzenia. Ale ten przepis w praktyce daje możliwość zatrzymania licencji zawsze a przecież nie ma gwarancji, że postępowanie zakończy się prawomocnym cofnięciem albo zawieszeniem. Moim zdaniem średnio wyszedł ustawodawcy ten przepis…

Druga jest związana z postępowaniem karnym w celu stwierdzenia, czy wystąpiły przesłanki do cofnięcia licencji. Licencja może być wtedy zawieszona profilaktycznie przez Prezesa ULC na czas trwania postępowania jeżeli istnieje uzasadniona obawa, że dalsze wykonywanie czynności lotniczych może zagrażać bezpieczeństwu lotów a prokurator nie zatrzymał licencji.

Cofnięcie i zawieszenie w orzecznictwie sądów

Wracając co wątpliwych przesłanek zawieszenia licencji na czas trwania postępowania warto poznać wyroki WSA w Warszawie w takich sprawach[1]. Sprawa wyglądała tak, że UCL nabrał podejrzeń co do uczciwości zdawania egzaminów na licencję PPL(H) przez kandydata i zawiesił mu profilaktycznie licencję do czasu zakończenia postępowania. W międzyczasie ULC skopał decyzję odwoławczą – ale ja nie o tym. Sprawa dotyczyła podejrzenia korupcji w LKE podczas zdawania egzaminów teoretycznych (na marginesie chyba nikogo nie skazano a ludzie swoje odcierpieli). UCL doszedł do wniosku, że skoro jest podejrzenie, że teorię ktoś zdał za łapówkę to pewnie nie potrafi latać i latać nie powinien. No i wydał decyzję zawieszającą licencję do czasu zakończenia postępowania karnego.

Sęk w tym, że w przepisach nie ma przesłanki, która pozwala na zawieszenie w sytuacji „podejrzenia nieuczciwego zdawania egzaminów”. Koniec końców WSA w Warszawie uchylił wszystkie podobne decyzje, bo nie miały one oparcia w prawie.

Przestępstwo a licencja

W temacie licencyjno-przestępczym mamy jeszcze jeden ważny aspekt. Czy licencję można uzyskać jeżeli jest się skazanym i widnieje się w Krajowym Rejestrze Karnym? Oraz co w sytuacji, kiedy skazany zostanie pilot już z licencją?

Jeszcze jakiś czas temu był to ogromny problem ale Prawo lotnicze się zmieniło. Obecnie mamy przepis art. 96 ust. 1a, zgodnie z którym licencja nie może być wydana osobie, co do której:

• Prokurator zastosował środek zapobiegawczy zakazu prowadzenia wszystkich pojazdów albo pojazdów w ruchu powietrznym (statków powietrznych) albo
• Sąd zastosował środek karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów. Uwaga – tu akurat nie ma znaczenia czy środek dotyczy statków powietrznych czy nie. Licencja może być wydana „czystej” osobie.

Te środki są związane z omawianymi wyżej przestępstwami. Inne przestępstwa nie staną na drodze do uzyskania licencji ale… mogą uniemożliwić latanie w liniach. Dlatego, że np. pilot samolotu liniowego musi przejść sprawdzenie przeszłości (żeby mógł mieć dostęp do strefy zastrzeżonej lotniska). Sprawdzenia przeszłości dokonuje komendant właściwego oddziału Straży Granicznej m.in. weryfikując KRK pilota. Nie każde przestępstwo, które widnieje w KRK dyskwalifikuje pilota z pozytywnego sprawdzenia przeszłości a tylko te wymienione  w art. 188a ust. 5 pkt. 4 Prawa lotniczego. Przestępstwa, które zostały wymienione w tym przepisie są albo z kategorii poważnych jak np. zabójstwo, zamach na Prezydenta RP, fałszerstwo dokumentów albo z raczej mało groźnych, np. znieważenie Prezydenta RP (również w internecie), bójka czy posiadanie narkotyków.

Zarówno skazanie za nie jak prowadzone postępowanie przygotowawcze dyskwalifikują pilota z pozytywnego przejścia weryfikacji przeszłości.

Lepiej się pilnować  a ten temat opiszę szerzej innym razem

[1] Wyrok WSA w Warszawie z dnia 11 sierpnia 2010 r., VIII SA/Wa 348/10, Wyrok WSA w Warszawie z dnia 26 kwietnia 2010 r., VI SA/Wa 49/10 oraz wyrok WSA w Warszawie z dnia 21 kwietnia 2010 r., VI SA/Wa 48/10

Jeżeli jeszcze nie wypełniałeś/wypełniałaś ankiety dotyczącej mojego bloga – zrób to  Wystarczy kliknąć w link i poświęcić 3 min (LINK)

Mikołaj Doskocz, radca prawny prowadzący Kancelarię Prawa Lotniczego – LATAJ LEGALNIE. Specjalizuje się w prawie lotniczym i obsłudze przedsiębiorców lotniczych. Prowadzi blog o prawie lotniczym www.latajlegalnie.com