Rocznica oblotu samolotu szkolno-treningowego LWD Junak

Dziś przypada 76. rocznica oblotu polskiego samolotu szkolno-treningowy LWD Junak, używanego w polskim lotnictwie wojskowym od 1952 do 1961 roku, w Aeroklubach do 1972 roku.

W roku 1946 Lotnicze Warsztaty Doświadczalne podjęły się opracowania i budowy samolotu szkolno-treningowego z silnikiem gwiazdowym M-11D. Nowa konstrukcja miał charakteryzować się łatwością obsługi i pilotażu. Głównym projektantem był inż. Tadeusz Sołtyk.

W konstrukcji przyjęto układ dolnopłata z miejscami w tandem (jedno za drugim) jako korzystniejszy aerodynamicznie i bardziej nowoczesny. Zastosowano w nim stałe podwozie i krytą kabinę. Projekt samolotu LWD ”Junak”, oznaczony później LWD ”Junak 1”, opracowano w 1947 r. W tym samym roku przystąpiono do budowy prototypu, który ukończono w lutym 1948 r. Prototyp został oblatany w dniu 22.02.1948 r. przez Antoniego Szymańskiego. Samolot okazał się konstrukcją udaną, był stateczny, sterowny i łatwy w pilotażu. Po drobnych ulepszeniach wszedł do produkcji jako Junak 2. Jego rozwinięciem był powstały w 1948 roku Zuch 1.

Kolejna modyfikacja Junaka została opracowana w 1952 roku przez zespół konstrukcyjny pod kierownictwem inż. Tadeusza Sołtyka w Instytucie Lotnictwa jako zamówienie wojskowe. Zasadnicza zmiana polegała na zastosowaniu podwozia z kółkiem przednim. Oprócz tego płatowiec otrzymał inne śmigło, radiostację i radiokompas oraz zmodyfikowaną instalację paliwową. Prototyp został oblatany 7 sierpnia 1953 roku i okazał się konstrukcją udaną.

Seryjne Junaki-3 wprowadzono do służby w Oficerskiej Szkole Lotniczej w Dęblinie w 1954 roku, zastępując nimi wycofywane Junaki-2. W latach 1954-1956 WSK Okęcie wyprodukowała 146 maszyn tego typu. Zastępowane przez "Biesy" służyły w wojsku do 1961 roku, aczkolwiek od 1956 roku przekazywano je już do aeroklubów, gdzie latały do 1972 roku. Ostatni skasowany egzemplarz posiadał rejestrację SP-BOG.

Konstrukcja Junaka prezentowała średni poziom techniczny, lecz był on pierwszym samolotem polskiej konstrukcji, budowanym w dużej serii po II wojnie światowej, która doszczętnie zniszczyła dobrze rozwinięty przed wojną polski przemysł lotniczy. Mimo to był udanym samolotem, statecznym w locie i poprawnym w pilotażu. Do jego wad należała mało komfortowa i ubogo wyposażona w przyrządy kabina. Samoloty Junak były zwykle nazywane: LWD Junak, mimo że LWD zajmowała się projektem jedynie na początkowym etapie, lub WSK Junak od nazwy producenta; oznaczenie TS-9 nie było natomiast w praktyce używane.

Prezentowany w Muzeum Lotnictwa Polskiego egzemplarz samolotu WSK TS-9 Junak 3, o numerze fabrycznym 13-9578 i rejestracji SP-BPL, został zbudowany w 1955 roku i pochodzi z  ostatniej serii produkcyjnej. Do zbiorów Muzeum trafił od ostatniego użytkownika, Aeroklubu Krakowskiego, w 1969 roku.