W sprawie egzaminów państwowych na licencje lotnicze w języku angielskim

Poseł Witold Sitarz wystąpił do ministra infrastruktury z interpelacją w sprawie egzaminów państwowych na licencje lotnicze w języku angielskim. Poseł wskazuje na niezgodności zapisów prawnych i pyta ministra o zasadność i podstawę prawną działań egzaminacyjnych przeprowadzanych w języku angielskim. Porusza również inne kwestie dotyczące nieścisłości lub niezgodności przepisów.

Publikujemy również odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Infrastruktury, Tadeusza Jarmuziewicza - z upoważnienia ministra na ww. interpelację, gdzie znajdują się wyjaśnienia, ale też zapowiedzi działań w kontekście poruszonych kwestii.

***

Interpelacja nr 23579
do ministra infrastruktury
w sprawie egzaminów państwowych na licencje lotnicze w języku angielskim

Szanowny Panie Ministrze! Zgodnie z regulaminem Sejmu zwracam się do Pana Ministra w sprawie egzaminów państwowych na licencje pilota zawodowego (CPL) oraz liniowego (ATPL).

Jak wynika z informacji podanej na stronie internetowej Urzędu Lotnictwa Cywilnego (www.ulc.gov.pl):

Urząd Lotnictwa Cywilnego informuje, że począwszy od czerwcowej sesji egzaminacyjnej, tj. od 7 czerwca br., teoretyczne egzaminy państwowe na licencje ATPL i CPL oraz uprawnienie IR wpisywane do tych licencji, przeprowadzane w systemie komputerowym ULC, odbywać się będą z wykorzystaniem oryginalnej, angielskojęzycznej wersji Centralnego Banku Pytań (CQB-15) opracowanej przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa Lotniczego.

Z komunikatu tego wynika, że egzamin państwowy będący warunkiem uzyskania ww. licencji (art. 99 ust. 1 ustawy Prawo lotnicze) jest w Polsce zdawany wyłącznie w języku angielskim, choć zgodnie z § 28 rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 18 lipca 2003 r. w sprawie egzaminów państwowych na licencje i uprawnienia lotnicze (Dz. U. Nr 130, poz. 1112): ˝Egzamin teoretyczny jest przeprowadzany w języku polskim, z wyjątkiem sytuacji, gdy kandydat we wniosku ubiega się o przeprowadzenie egzaminu teoretycznego w całości lub w części w języku angielskim˝.

W związku z powyższym wnoszę o udzielenie przez Pana Ministra, jako organ nadzorujący działalność prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego, odpowiedzi na następujące pytania:

1. Jaka jest podstawa prawna przeprowadzania państwowych egzaminów teoretycznych na licencje ATPL i CPL w zakresie pytań z wszystkich dziedzin wyłącznie w języku angielskim?

2. Jaka jest podstawa prawna dla wprowadzenia tego wymagania od 7 czerwca br.?

3. W jaki sposób weryfikowana jest znajomość języka angielskiego u egzaminatorów teoretycznych przeprowadzających egzaminy teoretyczne na licencje ATPL i CPL albo rozpatrujących odwołania od wyniku tych egzaminów?

4. Czy wymaganie przeprowadzania państwowych egzaminów teoretycznych na licencje ATPL i CPL wyłącznie w języku angielskim nie narusza art. 27 Konstytucji RP oraz przepisów ustawy z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim, której przepisy wymagają prowadzenia wszelkich czynności urzędowych w języku polskim (w szczególności art. 4 i 5 tej ustawy)?

5. Czy wnioskodawca zamierzający zdawać egzamin teoretyczny na licencję ATPL lub CPL ma możliwość wyboru języka egzaminu, z uwzględnieniem przywołanego już § 28 rozporządzenia ministra infrastruktury z 18 lipca 2003 r. w sprawie egzaminów państwowych?

6. Czy wymaganie przeprowadzania państwowych egzaminów teoretycznych na licencje ATPL i CPL wyłącznie w języku angielskim, jako ograniczające wykonywanie tego zawodu, nie powinno być wprowadzone przepisem rangi ustawowej?

Ponadto zwracam się z zapytaniem o stan projektu nowelizacji rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 18 lipca 2003 r. w sprawie egzaminów państwowych na licencje i uprawnienia lotnicze, w szczególności o zajęcie stanowiska w przedmiocie proponowanego brzmienia § 28 tego rozporządzenia. Otóż w projekcie zmian tego rozporządzenia przygotowanym przez Urząd Lotnictwa Cywilnego (projekt z dnia 31 marca 2011 r.) i przesłanym do konsultacji społecznych znalazł się m.in. projekt zmiany § 28, który ma otrzymać brzmienie: ˝§ 28. Egzamin teoretyczny jest przeprowadzany w języku polskim, z wyjątkiem egzaminu na licencję pilota zawodowego, pilota liniowego i uprawnienia do lotów według wskazań przyrządów, który jest przeprowadzany w języku angielskim˝.

Proponowana zmiana nie usuwa jednak podniesionych wcześniej wątpliwości odnośnie do zgodności takiego zapisu w rozporządzeniu wykonawczym z ustawą o języku polskim, delegacją ustawy Prawo lotnicze do wydania rozporządzenia wykonawczego (art. 99 ust. 6 ustawy Prawo lotnicze) oraz wymaganiami Konstytucji RP (art. 27 i 65 ust. 1).

Odnośnie do ostatniego wymagania pragnę wskazać, że choć art. 65 ust. 1 zdanie drugie Konstytucji RP wyraźnie upoważnia do ustanawiania wyjątków od wolności wykonywania zawodu, to jednak wszelkie ograniczenia wprowadzone w tym zakresie przez prawodawcę muszą być zgodne z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, który wyznacza ogólne granice ingerencji państwa w sferę praw człowieka. W świetle tego ostatniego przepisu ograniczenia praw konstytucyjnych mogą być ustanawiane tylko w ustawie (tak m.in. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 lutego 2008 r. K 30/07).

Z poważaniem,
Poseł Witold Sitarz

Warszawa, dnia 12 lipca 2011 r.

***

Odpowiedź sekretarza stanu w Ministerstwie Infrastruktury - z upoważnienia ministra -
na interpelację nr 23579
w sprawie egzaminów państwowych na licencje lotnicze w języku angielskim

Szanowny Panie Marszałku! W odpowiedzi na interpelację pana posła Witolda Sitarza w sprawie egzaminów państwowych na licencje lotnicze przeprowadzanych w języku angielskim, przesłaną do ministra infrastruktury przy piśmie z dnia 27 lipca br., znak: SPS-023-23579/11, uprzejmie przekazuję poniższe wyjaśnienia.

Odpowiadając na pyt. nr 1 i 2 dotyczące podstawy prawnej do przeprowadzania państwowych egzaminów teoretycznych na licencje pilota liniowego (ATPL) oraz licencje pilota zawodowego (CPL) wyłącznie w języku angielskim od dnia 7 czerwca ub. br., pragnę poinformować, iż taką możliwość przewiduje przepis zawarty w europejskich wymaganiach bezpieczeństwa lotniczego JAR-FCL 1: Licencjonowanie personelu lotniczego (samoloty), ustanowionych przez Zrzeszenie Władz Lotniczych (JAA) stanowiący, iż egzaminy przeprowadzane są w języku/ch, jaki/e władza lotnicza danego państwa EASA uzna za właściwy.

Należy zaznaczyć, iż JAR-y wprowadzone zostały do krajowego systemu prawnego na podstawie rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 5 października 2004 r. w sprawie wprowadzenia do stosowania europejskich wymagań bezpieczeństwa lotniczego JAR oraz europejskich wymagań w zakresie ułatwień w lotnictwie cywilnym (Dz. U. Nr 224, poz. 2282, z późn. zm.). Właściwy przepis JAR-FCL 1 stanowi także, iż władza lotnicza danego państwa EASA (d. JAA) poinformuje kandydatów, w jakim języku egzamin będzie prowadzony.

Z obecnego brzmienia przepisu § 28 rozporządzenia ministra infrastruktury z dnia 18 lipca 2003 r. w sprawie egzaminów państwowych na licencje lub uprawnienia lotnicze (Dz. U. Nr 168, poz. 1637) rzeczywiście wynika, iż egzamin teoretyczny jest przeprowadzany w języku polskim, z możliwością złożenia przez kandydata wniosku o przeprowadzenie egzaminu teoretycznego w całości lub w części w języku angielskim. Należy jednak zauważyć, iż na egzaminy na licencję ATPL lub CPL są przeprowadzane na podstawie 15 wersji CQB (Central Question Bank) wskazywanej przez EASA jako aktualna wersja egzaminów obowiązująca w Polsce od dnia 7 czerwca 2010 r.

Mając na uwadze powyższe, jak również istniejące wątpliwości również wskazane przez pana posła, opracowano nowy projekt zapisu § 28 wyżej wskazanego rozporządzenia ministra infrastruktury stanowiący, iż egzamin teoretyczny będzie przeprowadzany w języku polskim, z wyjątkiem egzaminu na licencję pilota zawodowego, pilota liniowego i uprawnienia do lotów według wskazań przyrządów (IR), który będzie przeprowadzany w języku angielskim. Na powyższą decyzję złożyło się wiele powiązanych ściśle ze sobą następujących czynników:

1. Egzaminy teoretyczne na licencje CPL, ATPL oraz uprawnienie IR do czerwca ub.r. były prowadzone w Polsce w oparciu o 11 CQB zarówno w wersji oryginalnej angielskojęzycznej, jak i tłumaczonej, polskojęzycznej. Według informacji przekazanych przez Urząd Lotnictwa Cywilnego wynika, iż 80% kandydatów zdających egzaminy w przeszłości wybierało wersję oryginalną - angielskojęzyczną. Ponadto ULC poinformował resort, iż najwięcej odwołań od wyników egzaminów dotyczyło polskojęzycznej wersji egzaminów, co związane było z niedokładnym tłumaczeniem oryginalnych pytań na język polski.

2. Trudności związane z pozyskaniem profesjonalnych tłumaczy z zakresu lotnictwa cywilnego spowodowały, iż w Polsce od 2004 do 2010 r. nie wprowadzono nowych wersji CQB. Należy zaznaczyć, iż powyższa sytuacja była m.in. powodem zarzutów pokontrolnych postawionych ULC-owi przez inspektorów EASA podczas kontroli przeprowadzonej w ub.r.

3. Konieczność pilnego uaktualnienia bazy pytań stosowanej podczas egzaminów teoretycznych.

4. Chęć oraz konieczność zagwarantowania najwyższej jakości i poprawności pytań.

5. Bardzo wysokie koszty tłumaczenia przedmiotowej bazy.

6. Chęć i konieczność uniknięcia okazji do nieuprawnionego (przypadkowego) rozpowszechnienia pytań w obliczu wyrażonego przez EASA zakazu ich dystrybucji, co z dużym prawdopodobieństwem mogłoby mieć miejsce w przypadku tłumaczenia bazy pytań.

7. Zmiana brzmienia § 28 jest w pełni zgodna z polityką EASA odwzorowaną w postaci przepisu zawartego w JAR-FCL 1.

8. Z uzyskanych informacji z ULC wynika, iż wprowadzenie w ub.r. obowiązkowego zdawania egzaminów teoretycznych w języku angielskim na przedmiotowe licencje i uprawnienie zostało wdrożone bez protestów ze strony środowiska (odnotowano jedynie jednostkowe przypadki).

Należy zaznaczyć, iż projektując przepis § 28 ww. projektu rozporządzenia, nade wszystko brano pod uwagę fakt, iż piloci zawodowi są zobowiązani przepisami prawa znać język angielski na odpowiednio wysokim poziomie (w ruchu międzynarodowym jest to 4 operacyjny poziom wg skali ICAO), oraz że większość najlepszych (a niejednokrotnie jedynych) materiałów szkoleniowych jest dostępna jedynie w języku angielskim. Należy także mieć świadomość, iż międzynarodowe bezpieczeństwo lotnicze zależy m.in. od poziomu komunikacji w powietrzu, która odbywa się w języku angielskim, od dawna posiadającym status języka międzynarodowego (uniwersalnego) w lotnictwie cywilnym.

Mając na uwadze powyższe, po udostępnieniu krajowym władzom nadzorujących przez EASA najnowszej, 15 wersji CQB, prezes ULC podjął decyzję o jego bezpośrednim zastosowaniu w oryginalnym, angielskojęzycznym wydaniu. Pytania z tej wersji CQB zaczęto stosować od dnia 7 czerwca 2010 r. Zmiana ta poprzedzona była wydaniem komunikatu przez ULC. Kandydatom, którzy rozpoczęli zdawanie egzaminów w języku polskim, pozostawiono możliwość dokończenia ich w wybranym języku. Niezależnie od powyższych faktów i argumentów nie należy przesądzać o ostatecznym brzmieniu zaproponowanego przedmiotowego przepisu, jako że uzgodnienia właściwego projektu rozporządzenia nie zostały zakończone.

Odnosząc się do zapytania dotyczącego sposobu weryfikacji znajomości języka angielskiego u egzaminatorów teoretycznych przeprowadzających egzaminy na licencje ATPL i CPL bądź rozpatrujących odwołania od wyników tych egzaminów, należy stwierdzić, iż to system komputerowy jest odpowiedzialny za dobór pytań na etapie zdawania egzaminu teoretycznego na licencje ATPL oraz CPL. W przypadku egzaminatorów teoretycznych rozpatrujących odwołania od wyników egzaminów (komputerowych) uprzejmie informuję, iż legitymują się oni wystandaryzowaną znajomością języka angielskiego na poziomie minimum 4 operacyjnym ICAO.

Udzielając odpowiedzi na pyt. 5, uprzejmie informuję, iż - mając na uwadze powyższe wyjaśnienia - na dzień dzisiejszy kandydat zamierzający zdawać egzamin teoretyczny na licencję ATPL lub CPL nie ma możliwości wyboru egzaminu w języku polskim przy wykorzystaniu aktualnej 15 wersji CQB, która z powodów przedstawionych wyżej nie została przetłumaczona na język polski.

Ponadto uprzejmie informuję, iż kwestia zgodności wymogu przeprowadzania państwowych egzaminów teoretycznych na licencje ATPL i CPL wyłącznie w języku angielskim z przepisami w szczególności Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.) pomimo występującego i wskazanego powyżej uzasadnienia merytorycznego, aczkolwiek w związku ze zgłoszoną przez pana posła wątpliwością, zostanie poddana dodatkowej analizie podczas trwających uzgodnień projektu rozporządzenia.

Z poważaniem,
Sekretarz stanu
Tadeusz Jarmuziewicz