Spotkanie konsultacyjne w zakresie przepisów wykonywania lotów z widocznością (VFR)

W dniu 24 marca br. w siedzibie Urzędzie Lotnictwa Cywilnego odbyło się spotkanie konsultacyjne w zakresie minimów w lotach wykonywanych według przepisów VFR, które spotkało się z dużym zainteresowaniem środowiska lotniczego. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele ośrodków szkolenia lotniczego, egzaminatorzy i instruktorzy, przedstawiciele Państwowej Komisji Badania Wypadków Lotniczych, Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej, Aeroklubu Polskiego i Aeroklubów Regionalnych, Krajowego Towarzystwa Lotniczego AOPA Poland oraz Szefostwa Służb Ruchu Lotniczego SZ RP.

Spotkanie zostało zorganizowane w związku z trwającym procesem dostosowywania przepisów krajowych z zakresu ruchu lotniczego i przestrzeni powietrznej do rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 923/2012 z dnia 26 września 2012 r. ustanawiającego wspólne zasady w odniesieniu do przepisów lotniczych i operacyjnych dotyczących służb i procedur żeglugi powietrznej (tzw. „SERA”).

Spotkanie otworzył dr Piotr Kasprzyk – Wiceprezes ULC ds. Standardów Lotniczych. W imieniu Prezesa Piotra Ołowskiego powitał zgromadzonych gości, przedstawił tematykę spotkania i poprosił uczestników spotkania o aktywny udział w dyskusji.

Pan Marek Winiarski z Departamentu Żeglugi Powietrznej nakreślił aktualny i poprzedni stan prawny przepisów regulujących minimalne warunki pogodowe w lotach VFR. Ponadto zostały przedstawione przykłady państw UE, w których zastosowano mniejsze limity widzialności niż przedstawione w Załączniku 2 ICAO. Warunki VMC dla lotów VFR.

W dalszej części spotkania Pan Krzysztof Miłkowski z Departamentu Personelu Lotniczego zaprezentował przepisy regulujące wykonywanie lotów z widocznością VFR podczas szkolenia oraz egzaminów praktycznych na licencje i uprawnienia. Opisał ponadto uprawnienie EIR (En-route Instrument Rating) – uprawnienie do wykonywania lotów według wskazań przyrządów na trasie wprowadzane Rozporządzeniem Komisji (UE) nr 245/2014 z dnia 13 marca 2014 r. zmieniającym rozporządzenie Komisji (UE) nr 1178/2011. Przepisy wykonywania lotów z widocznością.

Uczestnicy spotkania przedyskutowali możliwości oraz uzasadnienie ewentualnych zmian, które mogłyby być wprowadzone w związku z wejściem w życie rozporządzenia SERA. Omówiono szereg wątpliwości oraz kwestii związanych zarówno z wprowadzeniem nowych przepisów, jak i dotychczasowej praktyki w szczególności:

1. Minima VFR obowiązujące w szkoleniu do licencji PPL – wskazywano, iż co do zasady loty szkoleniowe powinny być wykonywane przy widzialności nie mniejszej niż 5 km (szczególnie podczas lotów samodzielnych), jednak dla niektórych ćwiczeń z instruktorem wskazane jest wykonanie lotów w niższych dopuszczalnych minimach VFR; Wskazano ponadto, iż konieczne jest ujednolicenie podejścia do zatwierdzania programów szkolenia;

2. Minima VFR obowiązujące dla posiadaczy licencji PPL – podnoszono, że w przypadku pilotów zrzeszonych w stowarzyszeniach lotniczych lub wynajmujących statki powietrzne, właściciel może określić zasady wykonywania lotów na jego statku powietrznym uwzględniając doświadczenie pilota, co jest dobrą praktyką lotniczą;

3. Wykonywanie lotów przy minimach VFR niższych niż 5 km widzialności, zazwyczaj pozostaje w sferze zainteresowania posiadaczy certyfikatów AOC lub AWC, którzy opisują zasady wykonywania takich lotów w swoich instrukcjach wykonawczych;

4. Braku prawnej możliwości zatwierdzania przez ULC szkoleń do tzw. średnich i trudnych warunków atmosferycznych (w minimach VFR niższych niż 5 km widzialności, np. do 1500 m na samolotach), albowiem przepisy UE nie przewidują takiego szkolenia, ani uprawnienia. Wprowadzenie takich szkoleń jako wymogu wykonywania lotów VFR przy widzialności poniżej 5 km w prawie krajowym –- pozostawałoby w sprzeczności z założeniem standaryzacji przepisów ruchowych w UE przez SERA (obowiązek przeszkolenia pilotów z krajów UE wykonujących loty w RP);

5. Wykonywanie lotów odpowiadających dawnym szkoleniom do tzw. średnich i trudnych warunków atmosferycznych jako tzw. szkolenie i trening doskonalący, które nie kończy się formalnym uprawnieniem w relacji do przepisów regulujących szkolenie lotnicze, ale może wpłynąć na poziom umiejętności pilotów i zwiększenie bezpieczeństwa;

6. Możliwości „podwyższenia” tzw. minimów VFR przy wdrażaniu przepisów SERA tj. zawężenia możliwości wykonywania lotów poniżej 5 km widzialności do określonych przypadków, na wzór niektórych krajów UE poprzez np.: ustalenie możliwej dopuszczalnej widzialności jako 3 km dla samolotów (w miejsce obecnych 1500 m), z wyjątkiem wykonywania lotów AWC/AOC i lotów z widocznością lotniska; Podkreślono przy tym konieczność ustalenia odrębnych minimów dla lotów na samolotach i śmigłowcach;

7. Wyznaczania PAŻP jako „właściwej władzy” upoważnionej do ustanawiania minimów VFR dla lotów w nocy i w dzień; prawdopodobnie przepisy SERA nie przewidują możliwości wyznaczania PAŻP jako „właściwego organu”, jednak ULC wciąż oczekuje na odpowiedź Komisji Europejskiej;

8. Konieczności dostosowania instrukcji wykonawczych ośrodków szkolenia do nowych przepisów SERA (grudzień 2014 r.), jak i przepisów operacyjnych (PART-NCO, październik 2014);

9. Możliwości wykonywania lotów chmurowych szybowcami wg Rozporządzenia Komisji (UE) nr 245/2014 w aspekcie przepisów ruchu lotniczego;

W ramach dyskusji głos zabrał także Przewodniczący PKBWL, dr Maciej Lasek, który podkreślił, iż statystycznie co roku w Polsce zdarza się wypadek lotniczy ze skutkiem śmiertelnym związanym z wlotem w locie VFR w warunki IMC oraz jest to statystycznie najczęstszy powód śmiertelnych wypadków w lotnictwie ogólnym w Polsce.

Przykłady podawane przez PKBWL zdają się świadczyć o świadomym wykonywaniu lotu zaplanowanego jako VFR de facto w warunkach IMC. Konieczne jest zwiększenie nacisku na dobrą praktykę umiejętności podejmowania bezpiecznych decyzji w trakcie szkoleń lotniczych. Samo posiadanie licencji PPL formalnie uprawnia do wykonywania lotów poniżej 5 km widzialności (zgodnie z minimami VFR), ale bez odpowiedniego przygotowania i doświadczenia (zwłaszcza w ocenie pogody) - może doprowadzić do niebezpiecznej sytuacji wlotu w warunki IMC. Wykonywany lot jest początkowo formalnie legalny, jednak pogarszające się warunki wymagają podjęcia na czas decyzji przerwania zadania, na co nie zawsze pilot o małym doświadczeniu jest przygotowany. W konsekwencji błędnej decyzji - pilot znajduje się w warunkach IMC, z których wydostanie się może przewyższać jego umiejętności i doświadczenie, prowadząc do katastrofy. Podane przykłady potwierdzały zasadność szkolenia pilotów do omawianego wcześniej uprawnienia EIR, które umożliwiłoby bezpieczne kontynuowanie lotu, w przypadku dobrych warunków na lotnisku docelowym umożliwiającym lądowanie wg przepisów VFR.

W podsumowaniu Wiceprezes ULC Piotr Kasprzyk zapewnił, że Urząd odniesie się do poruszanych na spotkaniu kwestii, a spotkanie miało na celu jak najszerszą konsultację społeczną oraz poznanie opinii środowiska lotniczego w zakresie potrzeby ewentualnych zmian i możliwości prawnych ich wprowadzenia przez Urząd.

W ramach trzeciej części spotkania Pani Urszula Bocheńska-Wojda z Departamentu Personelu Lotniczego przedstawiła projekt zmian do wytycznych nr 9 Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego w sprawie dobrej praktyki w zakresie nadzoru instruktorskiego nad uczniem-pilotem w trakcie wykonywania przez niego samodzielnych lotów. Zostały zgłoszone dodatkowe uwagi uczestników, które będą uwzględnione w zmienianych wytycznych.