Spokojnie, to może być tylko błędna interpretacja. Prośba o wypełnienie krótkiej ankiety.

27 grudnia 2023 roku media opanowała gorączka związana z mapą opublikowaną przez portal https://gpsjam.org/. Na tej mapie w dniu POPRZEDZAJĄCYM, czyli 26 grudnia na podstawie zagregowanych danych statystycznych z systemu ADS-B, a zebranych poprzez społecznie aktualizowaną sieć adsbexchange.com, wyświetlono prawdopodobne anomalie funkcjonowania systemów nawigacji satelitarnych. Mapka, faktycznie, wyglądała groźnie co spowodowało zainteresowanie tematem mediów o zasięgu ogólnokrajowym. W sumie to bardzo dobrze, bo nie ma nic lepszego od tzw. „czujności obywatelskiej”, jednak postanowiliśmy przyjrzeć się zagadnieniu, bo coś nam tu, jak to się mówi potocznie „nie gra”.

Wyniki ankiety

W mediach społecznościowych pojawiły się wiadomości o rzekomych zakłóceniach spowodowanych ćwiczeniami wojskowymi, ruskim statku zakłócającym, pływającym po Bałtyku i w końcu, że wszystko to jest spowodowane promieniowaniem kosmicznym i pogodą. Nie deprecjonujemy, żadnych z doniesień i domysłów, jednak chcielibyśmy przyjrzeć się zagadnieniu nieco bliżej, używając merytorycznych przesłanek. Wiemy, że temat zakłócania sygnałów GNSS i spoofingu jest gorący, o czym pisaliśmy już w artykule „Sprawa dość poważna i coraz częściej powtarzająca się: Załogi tracą integralność danych GNSS.”. Stąd prośba do pilotów załogowych i bezzałogowych o wypełnienie krótkiej ankiety. Z wynikami oczywiście podzielimy się na początku przyszłego roku.

Autor portalu GPSJAM, jak sam pisze, wykorzystuje dane z systemu ADS-B, raportującego wykryte historyczne, zagregowane anomalie w określaniu pozycji, prędkości i integralności danych. Niestety, z uwagi na mnogość standardów, różnorodność komunikatów i dość skomplikowany i niejednoznaczny system interpretacji, wyciągniecie jednoznacznych wniosków nie jest łatwe, a można powiedzieć, że jest trudne lub bardzo trudne.

Ogólnie rzecz biorąc, istnieją trzy typy wskaźników jakości danych dla systemu ADS-B:

• Wskaźniki niepewności: Wskaźniki te zostały wprowadzone w wersji 0 ADS-B. Wartości parametrów wskazują, że co najmniej 95% pomiarów mieści się w dopuszczalnych granicach niepewności.
• Wskaźniki dokładności: Wskaźniki te zostały po raz pierwszy wprowadzone w wersji 1 i mają zastąpić wskaźniki niepewności w wersji 0. Wartości parametrów wskazują również, że co najmniej 95% pomiarów mieści się w dozwolonych granicach dokładności.
• Wskaźniki integralności: Wskaźniki te zostały również wprowadzone po raz pierwszy w wersji 1, zastępując wskaźniki niepewności z wersji 0.

Podsumowując, w ADS-B istnieje wiele parametrów, które określają jakość danych w raportach pozycyjnych. Parametry te służą jako wskaźniki dokładności i pewności dla informacji o położeniu i prędkości statku powietrznego przesyłanych w komunikatach ADS-B.

Z każdą ewolucją wersji ADS-B parametry te zostały przemianowane i zdefiniowane na nowo. Aktualizacje te komplikują zrozumienie i analizę niepewności interpretacji danych ADS-B.

Na stronie GPSJAM nie doczytamy co dokładnie autor rozumie przez „Level of GPS interference”. Autor podkreśla (i prawidłowo), że dane ADS-B wykorzystywane przez tę mapę obejmują informacje o dokładności systemu nawigacji używanego przez statki powietrzne, ale nie określają typu systemu nawigacji, czyli ŹRÓDŁA danych o pozycji dla systemu ADS-B. Może to być GPS lub inny globalny system nawigacji satelitarnej GNSS, taki jak na przykład GALILEO, GLONASS, BeiDou, lub może to być inercyjny system nawigacji (INS) lub system nawigacji wykorzystującej konwencjonalne naziemne urządzenia typu DME/VOR, itd… (przypis redakcji). Autor zakłada jednak, że większość statków powietrznych wykorzystuje sensor GNSS, dlatego uznał, że mapa przedstawia możliwe anomalie systemów GNSS. Jednak patrząc w specyfikację standardów ADS-B, w zależności od sytuacji, 5 i 10% odchyłki mieszczą się w granicach „normy”. Pytaniem jest również znaczenie % odchyłek, bowiem te zależą również od fazy lotu. W dodatku, dane o błędach pozycji NIC (Navigational Integrity Category), NACp (Navigation Accuracy Code for position), NUCr, NACv aby były miarodajne powinny być analizowane w towarzystwie innych danych, np. SIL (Source Integrity Level) i w kontekście np. ESASSP (EUROCONTROL Specification for ATM Surveillance System Performance). Innymi słowy, na podstawie danych z ADS-B i bez dogłębnej analizy można wyciągnąć wniosek, że „coś się dzieje” ale dokładnie co i co jest źródłem anomalii wymaga bardzo szczegółowej analizy.

Depesze NOTAM
Źródłem oficjalnych informacji dla pilotów są depesze NOTAM. Sprawdziliśmy jakie depesze zostały opublikowane dla "zainfekowanego" terenu:

FIR EPWW

C1142/23 NOTAMN
Q) EPWW/QAFXX/IV/BO /E /000/999/5202N01855E999
A) EPWW B) 2312251730 C) 2312270700 EST
E) ANOMALIES IN GNSS SIGNAL MAY BE EXPECTED IN AREA NORTH OF LINE 
DEFINED BY POINTS:
1. 5131N01448E
2. 5117N02338E.

C1145/23 NOTAMR C1142/23
Q) EPWW/QAFXX/IV/BO /E /000/999/5202N01855E999
A) EPWW B) 2312270622 C) 2312280700 EST
E) ANOMALIES IN GNSS SIGNAL MAY BE EXPECTED IN AREA NORTH OF LINE DEFINED BY POINTS:
1. 5131N01448E
2. 5117N02338E.
CREATED: 27 Dec 2023 06:23:00 
SOURCE: EUECYIYN

C1082/23 NOTAMR C0812/23
Q) EPWW/QAFXX/IV/NBO/E /000/999/5202N01855E999
A) EPWW B) 2312131314 C) 2403132359 EST
E) PRECAUTION - GNSS SIGNAL INTERFERENCE CAN BE EXPECTED IN THE NORTH-EAST AND CENTRAL PART OF FIR EPWW. AIR CREWS ARE ASKED TO INFORM AN ATC OF ANY GNSS INTERFERENCE ANOMALIES.
CREATED: 13 Dec 2023 13:15:00 
SOURCE: EUECYIYN

FIR ESAA (NOTAM dotyczy południowej części Szwecji i duńskiej wyspy Bornholm)

A1408/23 NOTAMN
Q) ESAA/QGWXX/IV/NBO/E /100/400/5555N01514E060
A) ESAA B) 2312260713 C) 2312261300 EST
E) GNSS AREA-WIDE OPERATIONS AFFECTED. POSSIBLE GPS SIGNAL JAMMING HAS BEEN REPORTED, PSN 555500N 0151400E RADIUS 60NM SOUTH EAST RONNEBY.

A1412/23 NOTAMR A1408/23
Q) ESAA/QGWXX/IV/NBO/E /100/400/5555N01514E060
A) ESAA B) 2312261302 C) 2312261800 EST
E) GNSS AREA-WIDE OPERATIONS AFFECTED. POSSIBLE GPS SIGNAL JAMMING HAS BEEN REPORTED, PSN 555500N 0151400E RADIUS 60NM SOUTH EAST RONNEBY.

A1414/23 NOTAMR A1412/23
Q) ESAA/QGWXX/IV/NBO/E /100/400/5555N01514E060
A) ESAA B) 2312261742 C) 2312270600 EST
E) GNSS AREA-WIDE OPERATIONS AFFECTED. POSSIBLE GPS SIGNAL JAMMING HAS BEEN REPORTED, PSN 555500N 0151400E RADIUS 60NM SOUTH EAST RONNEBY.

Sprawdziliśmy również dane na stronie EGNOS-PORTAL i dotyczące warszawskiej stacji monitorującej RIMS (Ranging Integrity Monitoring Stations (RIMS) służącej do wspierania systemu EGNOS (czyli europejskiego SBAS). Stacja odnotowała „minimalną” odchyłkę od innych dni. Nie wiedząc, czy ta „minimalna” odchyłka jest istotna czy nie, dla zdobycia poczucia obiektywności i wiarygodności porównaliśmy inne dni, w których odnotowano „minimalne” odchyłki z portalem GPSJAM. I tak, dla przykładu w dniu 1 grudnia, pomimo że warszawska stacja RIMS odnotowała większe wartości błędnych pomiarów niż 26 grudnia, portal GPSJAM, 1 grudnia nie odnotował żadnych anomalii. 
 

Tematowi przyglądamy się dalej. Dlatego chcielibyśmy poprosić pilotów i pilotki wykonujących czynności lotnicze w dniu 26 grudnia 2023 roku o wypełnienie krótkiej ankiety. 

Ankieta jest oczywiście anonimowa, jednak, jeśli ktoś z Was chciałby zostawić dane kontaktowe, to prosimy. Pisząc podsumowanie, pozwolilibyśmy sobie na ewentualny kontakt celem doprecyzowania.

Ankieta dotyczy pilotów wykonujących czynności lotnicze w zaznaczonym obszarze. ANONIMOWOŚĆ jak zwykle gwarantujemy i choćby przypalali nas anteną radarową, to nikomu nie udostępnimy cząstkowych danych.

Ankieta została zakończona. Dziękujemy za oddane głosy.