Rozporządzenie w sprawie badania wypadków i incydentów w lotnictwie cywilnym - krótka analiza

Dzienniku Urzędowym UE zostało opublikowane Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 996/2010 w sprawie badania wypadków i incydentów w lotnictwie cywilnym oraz zapobiegania im1. Rozporządzenie to uchyla dyrektywę 94/56/WE.

W rozporządzeniu znalazły się zapisy odpowiadające definicjom zawartym w Załączniku 13 do Konwencji chicagowskiej (poprawka 13, wydanie 10). W definicji wypadku zawarto m.in. odniesienie do bezzałogowych statków powietrznych. Uszczegółowiono definicję poważnego incydentu, która zawiera teraz ramy czasowe zaistnienia zdarzenia (od momentu wejścia na pokład [...] do opuszczenia pokładu przez te osoby), do tej pory stosowane jedynie w definicji wypadku lotniczego. Warta zwrócenia uwagi jest cała lista definicji zawartych we wspomnianym akcie prawnym.

Rozporządzenie wyraźnie podkreśla rozdział pomiędzy przyczynami wypadku lub incydentu, a winą i odpowiedzialnością administracyjną, cywilną lub prawną. Badanie zdarzeń lotniczych ma być niezależne i odrębne w stosunku do wszelkich postępowań sądowych lub administracyjnych.

W stosunku do organów ds. badania zdarzeń lotniczych (którym w Polsce jest Państwowa Komisja Badania Wypadków Lotniczych), rozporządzenie wzmacnia ich rolę i znaczenie. Podkreślona została konieczność zachowania niezależności tych organów, a także zapewnienia stosownych środków niezbędnych do wykonywania ich zadań, w tym: kadr, budżetu, oraz zaplecza technicznego.

Rozporządzenie, w odniesieniu do Załącznika 13, rozszerza zakres statków powietrznych podlegających badaniu. Zgodnie z rozporządzeniem badaniu podlegają teraz wszystkie wypadki i poważne incydenty statków powietrznych z wyjątkiem wymienionych w załączniku II do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 216/20082. Jednocześnie rozporządzenie pozwala na podjęcie decyzji o badaniu incydentów oraz wypadków i poważnych incydentów, także tych statków powietrznych, które zostały wykluczone załącznikiem II, jeżeli organ badający uzna, że wnioski z tych badań mogą mieć znaczenie dla bezpieczeństwa lotniczego.

Na mocy przepisów rozporządzenia, EASA i krajowe władze lotnictwa cywilnego mają być zapraszane przez organy badające zdarzenia lotnicze do udziału w badaniu, w charakterze doradców (z zachowaniem dbałości o unikanie konfliktów interesów). EASA oraz krajowe władze lotnictwa cywilnego mają wspierać działania organu ds. badania zdarzeń lotniczych.

Inspektorzy organu badającego zdarzenia lotnicze mają m.in. prawo do nieograniczonego dostępu do miejsca wypadku lub incydentu, do szczątków, rejestratorów i wszystkich przedmiotów znajdujących się na pokładzie statków powietrznych biorących udział w zdarzeniu. Inspektorzy organu mogą także m.in. żądać udziału w sekcji zwłok ofiar i zwracać się o przeprowadzenie badania lekarskiego osób zaangażowanych w eksploatację statków powietrznych.

Co ważne, inspektorzy mają prawo do wzywania i przesłuchiwania świadków, oraz żądania od nich informacji i dowodów istotnych dla badania, jak również uzyskania dostępu do informacji lub dokumentów będących w posiadaniu właściciela, posiadacza certyfikatu typu, organizacji obsługowej, organizacji szkoleniowej, operatora, producenta, władz lotniczych, EASA, podmiotów świadczących usługi żeglugi powietrznej, czy zarządzających lotniskami.

Rozporządzenie określa także działania na styku organu prowadzącego badanie zdarzenia lotniczego i organów prowadzących postępowanie karne, wskazując na pewną autonomię państw członkowskich, aby zagwarantować prawidłową równowagę pomiędzy interesami, nieraz sprzecznymi, tych organów. Pomiędzy poszczególnymi organami, które mogą być włączone w działania związane z badaniem zdarzenia lotniczego (także np. służby ratownicze, poszukiwawcze itp.), powinny być zawarte porozumienia regulujące: dostęp do miejsca wypadku, zabezpieczenie i dostęp do materiałów dowodowych, wymianę informacji i raportów, oraz sposób rozwiązywania konfliktów.

W rozporządzeniu ujęto szczegółowo sposób postępowania z dowodami i zasady zachowania tajemnicy przez pracowników organu badającego. Wymienione są też grupy dowodów, których nie wolno wykorzystywać do celów innych niż badanie zdarzenia lotniczego (m.in. oświadczeń, informacji prywatnych, medycznych, nagrań, zgłoszeń zdarzeń lotniczych itd.).

Podkreślone zostało, że przed przybyciem inspektorów nikt nie może ingerować w stan miejsca zdarzenia i stan statku powietrznego, przemieszczać żadnych przedmiotów (w tym tych znajdujących się na pokładzie statku powietrznego), czy pobierać żadnych próbek. Wyjątek stanowią działania mające na celu ratowanie życia lub działania na rzecz bezpieczeństwa.

Określone zostały zasady dotyczące przekazywania pewnych grup informacji stronom zainteresowanym (ofiarom i rodzinom ofiar, operatorom, producentowi itd.) i prezentowania ich opinii publicznej. Podano zasady uzgadniania i publikowania raportów z badań zdarzeń lotniczych.

Rozporządzenie opisuje sposób wydawania zaleceń dotyczących bezpieczeństwa (do tej pory nazywanych zaleceniami profilaktycznymi), które mogą być przekazane przez organ badający także organom w innych państwach członkowskich lub państwach trzecich. Zawarty został przepis mówiący, że w ciągu 90 dni od daty otrzymania pisma z zaleceniem, jego adresat informuje organ o działaniach, które podjął lub zamierza podjąć w zakresie zalecenia, lub o powodach nie podjęcia działań. W ciągu 60 dni od otrzymania takiej odpowiedzi organ informuje adresata zalecenia, czy uważa odpowiedź za właściwą, i przekazuje uzasadnienie, jeśli nie zgadza się z decyzją o niepodejmowaniu działań. Tym samym rola i odpowiedzialność podmiotów jako adresatów zaleceń znacznie wzrasta, szczególnie w kontekście przyszłych kontroli, inspekcji czy audytów. Opisany został także sposób archiwizacji i monitorowania zaleceń, wskazując organ badający zdarzenia jako odpowiedzialny za rejestrację zaleceń w centralnym archiwum ustanowionym Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1321/20073.

Rozporządzenie nakłada nowe obowiązki dotyczące informowania, przez linie lotnicze państw członkowskich operujących do i z portów wewnątrz Unii, oraz linii lotniczych spoza Unii operujących z portów lotniczych znajdujących się na terytorium Unii, o wszystkich osobach znajdujących się na pokładzie statku powietrznego (najszybciej jak to możliwe, ale nie później niż 2 godziny od uzyskania informacji o wypadku), oraz o materiałach niebezpiecznych znajdujących się na pokładzie statku powietrznego (niezwłocznie). Wykazy takie przekazywane są organowi badającemu, organowi upoważnionemu do informowania rodzin ofiar, oraz, w razie konieczności, służbom medycznym. Sugeruje się także aby pasażerowie podawali dane osób kontaktowych w razie zaistnienia wypadku. Opisane zostały także zasady zachowania poufności wszelkich informacji o ofiarach wypadków lotniczych.

W kontekście tych nowych regulacji ważne będzie opracowane i przyjęte przez ww. linie lotnicze i operatorów procedur dla spełnienia tych wymagań.

Kolejnym elementem rozporządzenia są zapisy dotyczące udzielania pomocy ofiarom wypadków lotniczych i ich rodzinom. Na poziomie krajowym nałożony został obowiązek opracowania planu działania w sytuacji nadzwyczajnej. Linie lotnicze mają w tym zakresie obowiązek opracowania planów pomocy ofiarom i ich rodzinom (składających się m.in. z pomocy psychologicznej). Plany te podlegają nadzorowi władzy lotniczej.

Podsumowując, nowe rozporządzenie uszczegółowia wiele kwestii, pojawiło się też wiele nowych zapisów, z których wynikają nowe obowiązki dla państw i ich organów, oraz podmiotów lotniczych.

***

1 Dz. Urz. UE, seria L, nr 295 z 12 listopada 2010 r.

2 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 216/2008 z dnia 20 lutego 2008 r. w sprawie wspólnych zasad w zakresie lotnictwa cywilnego i utworzenia Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego oraz uchylające dyrektywę Rady 91/670/EWG, rozporządzenie (WE) nr 1592/2002 i dyrektywę 2004/36/WE (Dz. Urz. UE seria L, nr 79 z 19 marca 2008 r.).

3 Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1321/2007 z dnia 12 listopada 2007 r. ustanawiające przepisy wykonawcze w zakresie włączania do centralnego archiwum informacji o zdarzeniach w lotnictwie cywilnym, których wymiana odbywa się zgodnie z dyrektywą 2003/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady. (Dz. Urz. UE seria L, nr 294 z 13 listopada 2007 r.)