Rodzina szybowców Diana firmy Avionic – geneza i rozwój

Zapraszamy do lektury artykułu przybliżającego genezę i rozwój szybowców rodziny Diana firmy Avionic.

Tekst został opublikowany w numerze 1/2023 czasopisma Technika Lotnicza i Astronautyczna. Publikacja na Portalu dla pilota.pl za zgodą Redakcji TLiA. 

Firma Avionic została założona w  1997 r. przez dwóch pasjonatów lotnictwa: Bolesława Kawika i Leszka Matuszka. Rozpoczęła swoja działalność od produkcji przyczep do transportu szybowców, co było odpowiedzią na zapotrzebowanie rynku  na  tego typu produkt dla szybowców produkcji krajowej, a następnie również zagranicznych.

W roku 2003 firma Avionic rozpoczęła współpracę z niemiecką firmą produkującą samoloty akrobacyjne z rodziny Extra 300 i rozpoczęła produkcję części kompozytowych do tych samolotów. Po staraniach i spełnieniu niezbędnych  wymogów w 2004 roku, Urząd Lotnictwa Cywilnego przyznał firmie Avionic Certyfikat Zatwierdzenia Organizacji Produkującej wg przepisów JAR 21 Podczęść G. Natomiast w roku 2006 Firma Avionic otrzymała Certyfikat Organizacji Produkującej wg przepisów PART 21 podczęść G.

W trakcie długoletniej współpracy firmy Avionic z wiodącymi producentami samolotów z Niemiec firma Avionic zdobyła znaczące doświadczenie w produkcji elementów lotniczych z kompozytów wytrzymałościowych dla produkcji lotniczej. Przeszkolono niezbędne kadry pracowników warsztatowych oraz kadrę inżynieryjno- techniczną tak, by gotowa do podjęcia kolejnych wyzwań w opracowaniu i wdrażaniu produktów z branży lotniczej.

Szybowiec Diana 2 w rękach nowego producenta

Kiedy w roku 2016 zmarł inż. Bogumił Bereś, konstruktor szybowca  SZD 56-2 Diana 2 i jednocześnie jego producent, losy tej znakomitej konstrukcji zostały zagrożone. Mogły zostać odłożone do lamusa i z upływem czasu zostać zapomniane. Mogły też być odkupione przez „firmy konkurencyjne „ aby pozyskać najbardziej innowacyjne rozwiązania techniczne i aerodynamiczne z wykorzystaniem już w innych produktach.

W tym momencie u Bolesława Kawika, jednego ze wspólników firmy Avionic zrodził się pomysł aby od Spadkobierców po Bogumile Beresiu pozyskać wszystkie prawa do produkcji tego szybowca wraz z odkupieniem istniejącego oprzyrządowania oraz wartości intelektualnej. Aby ten pomysł mógł zostać zrealizowany, rozpoczęto rozmowy ze Spadkobiercami oraz poszukiwanie partnera biznesowego do realizacji tego projektu.

Okazało że odpowiedni klimat do tego, aby jedna z najlepszych konstrukcji szybowcowych rodem z Polski pozostała w kraju przyszedł od Gliwickiej Agencji Przedsiębiorczości i Rozwoju, w której Prezesem jest mgr inż. Bogdan Traczyk, absolwent Wydziału MEIL Politechniki Warszawskiej a jednocześnie były wieloletni pracownik  byłych już Zakładów Szybowcowych w Bielsku Białej i wielki entuzjasta rozwoju przemysłu lotniczego w Polsce.

Wspólna już inicjatywa dwóch partnerów,  Avionic oraz Agencji GAPR zaowocowała pozyskaniem praw do produkcji Szybowca SZD 56-2 Diana 2 oraz uzyskaniem przez firmę Avionic Sp.J. B. Kawik -L. Matuszek  w dniu 5 maja 2017 r Certyfikatu Typu EASA.A.451 dla modeli: SZD-56”Diana”-SZD56-1 „Diana” oraz SZD-56”Diana”-SZD-56-2 „Diana 2”.

Od tego momentu dla  firmy Avionic zaczęła się nowa przygoda i wielkie wyzwania w produkcji już własnego produktu w postaci szybowca wysoko wyczynowego. Rozpoczęto kampanię promocyjną, w ramach której szybowiec Diana 2 został m. in. zaprezentowany na targach lotniczych we Friedrichshafen, w Niemczech. Zalety szybowca prezentowano również na konferencjach szybowcowych w Szwajcarii oraz USA. Swoje akcje reklamowe rozpoczęli również przedstawiciele na-szych produktów poza granicami Polski.

Pierwsze, co należało zrobić to pozyskać potencjalnych nowych klientów oraz wprowadzić niezbędne zmiany nienaruszające warunków certyfikatu a jednocześnie, wychodząc naprzeciw sugestii pilotów szybowcowych, którzy już mieli za sobą praktyczne doświadczenie w eksploatacji szybowca Diana 2. Chodziło głównie o naszych mistrzów, Sebastiana Kawę czy Łukasza Grabowskiego, a także pilota doświadczalnego Mariusza Stajewskiego oraz innych.

Modyfikacje konstrukcji szybowca Diana 2 zrealizowane przez Firmę Avionic

Rozpoczęto produkcję szybowca Diana 2 nowej generacji, w której dokonano niezbędnych zmian dla poprawy komfortu latania i podwyższenia osiągów w locie. Wykonano między innymi:

• zmianę zamocowania tablicy przyrządów, która obecnie unosi się z osłoną kabiny, co ułatwia wsiadanie i wysiadanie z kabiny;
• zwiększono kąt otwarcia osłony kabiny, co korzystnie wpłynęło na wygodę zajmowania miejsca w kabinie;
• wprowadzono możliwość zamocowania dodatkowej anteny radiostacji pokładowej w celu poprawy łączności na większe odległości;
• opracowano nowe umiejscowienie baterii akumulatora, ułatwiające dostęp;
• wykonano modyfikację wlewów balastu wodnego dla poprawy komfortu tankowania;
• poprawiono skuteczność obsługi trymera steru wysokości;
• zmieniono kształty siedziska i oparcia na bardziej ergonomiczne,  dodano możliwość montażu podłokietnika;
• zaproponowano ekskluzywne wykończenie kabiny pilota z tapicerką skórzaną  w kolorze wybranym przez klienta;
• wprowadzono możliwość konfiguracji tablicy przyrządów uwzględniając nowoczesne przyrządy elektroniczne.

Niektóre z powyższych zmiany pokazane są na fotografiach.

Diana 2 FES

Ze względu na stale rosnące zainteresowanie klientów szybowcami z alternatywnym napędem dolotowym  poprawiającym komfort psychiczny pilota w trakcie przelotów oraz bezpieczeństwo ze względu na możliwość unikania lądowań w terenie przygodnym, w firmie Avionic powstał pomysł aby zmodernizować szybowiec Diana 2 poprzez doposażenie w innowacyjny napęd elektryczny FES, opracowany i produkowany przez firmą LZ Design ze Słowenii.

W tym celu firma Avionic złożyła projekt na dofinansowanie przeprowadzenia badań mających na celu integrację szybowca z elektrycznym zespołem napędowym. Efektem integracji miał być nowy szybowiec wyczynowy z napędem. Po pozytywnym rozpatrzeniu i zaakceptowaniu projektu, firma Avionic  otrzymała dofinansowanie zgodnie z umową nr: POIR.02.03.02-24-0021/17-00 z funduszy Europejskich w ramach Programu Inteligentny Rozwój z Europejskich Funduszy Rozwoju Regionalnego. Projekt realizowano w ramach współpracy z Politechniką Śląską oraz Zakładami Lotniczy-mi Margański & Mysłowski  S.A.  Wynikiem realizacji projektu był kategorii „Specjalny”, szybowiec SZD-56-3 Diana 2 FES.

Pierwsze dwa loty techniczne wykonał Leszek Matuszek i miały one na celu sprawdzenie, czy osiągnięte zostały wszystkie założenia projektowe.  Docelowo szybowiec Diana 2 FES  został zgłoszony  do certyfikacji przez EASA. Pierwszy lot na szybowcu o numerze rejestracyjnym SP-4032 w ramach tej procedury  wykonał pilot doświadczalny Mariusz Stajewski w dniu 8 listopada 2018 roku.

Proces certyfikacji tej wersji szybowca aktualnie trwa. W ramach wspomnianego projektu konieczna była modyfikacja nosa kadłuba, gdzie został zamontowany silnik napędowy ze śmigłem. Następstwem tego była modyfikacja i zmiana osłony kabiny. Natomiast za kabiną pilota umieszczono baterię akumulatorów zasilających silnik napędowy a także dodatkowy osprzęt układu napędowego.

Powyższe modyfikacje wymagały dokonania zmian konstrukcyjnych, wykonania obliczeń wytrzymałościowych oraz analizy osiągów w locie a także przeprowadzenia niezbędnych prób statycznych kadłuba. Do tej pory, wszystkie egzemplarze wersji FES, które zostały wyprodukowane jako szybowce niecertyfikowane, eksploatowane są indywidualnie i cieszą się bardzo dobra opinią i zadowoleniem właścicieli.
                                           
Szybowiec klasy 18m Diana 3

Aby wyjść naprzeciw rosnącemu zapotrzebowaniu na szybowce o rozpiętości 18m w firmie Avionic wspólnie  z Agencją GAPR powstał pomysł opracowania i wdrożenia do produkcji szybowca tej klasy, wyposażonego opcjonalnie w napęd elektryczny.

Ponieważ proces wdrożenia nowej konstrukcji wymaga opracowania koncepcji, następnie analizy aerodynamiki i optymalizacji konstrukcji jest zazwyczaj kosztowny i wymaga dużego zaangażowania i nakładu pracy a co za tym idzie, trwa bardzo długo. Aby skrócić czas opracowania nowego szybowca, zdecydowano się wykorzystać istniejącą konstrukcję, która została zaprojektowana przez zespół dwóch pilotów-konstruktorów z Republiki Czeskiej, Jiriego Kusbacha i Oldricha Bartonika.

Projekt aerodynamiczny wykonał  prof. Krzysztof Kubryński z Politechniki Warszawskiej. Szybowiec nosił roboczą nazwę KKB 18 KE. Firma Avionic wspólnie z GAPR w roku 2017 zakupiły egzemplarz prototypowy oraz dokumentację techniczną i oprzyrządowanie w celu wykonania następnych egzemplarzy. Zakupiony egzemplarz otrzymał nazwę roboczą Diana3 KKB 18KE.

Szybowiec został zaprezentowany na targach lotniczych we Friedrichshafen, gdzie cieszył się dużym zainteresowaniem. W roku 2018 roku szybowiec Diana 3 brał udział w Szybowcowych Mistrzostwach Świata rozgrywanych na lotnisku Hosin w Republice Czeskiej, pilotowany przez  Łuka-sza Wojcika. Podczas Szybowcowych Mistrzostwach Europy 2019, latając na szybowcu Diana 3, Sebastian Kawa zajął I miejsce, zdobywając swój 30-ty medal w karierze sportowej. Kolejnym sukcesem Diany 3 było 3. miejsce Tomasza Rubaja w Szybowcowych Mistrzostwach Polski, rozgrywanych w Ostrowie Wielkopolskim.

Do tej pory zbudowano 2 egzemplarze szybowca Diana 3, jeden dla klienta z Australii, drugi dla Górskiej Szkoły Szybowcowej Żar. Przewidziane jest wykonanie kolejnego egzemplarza.

Diana 4 – najnowszy projekt firmy Avionic

Istnieje znaczna grupa pilotów ceniących niezależność od konieczności startu za wyciągarką czy na holu za  samolotem i pragnących posiadać szybowiec, który może wystartować samodzielnie, a w razie zaniku pionowych prądów termicznych mieć możliwość kontynuowania bezpiecznego dolotu do lotniska. Niestety, modernizacja szybowców produkowanych dotychczas przez firmę Avionic na rzecz spełnienia tych wymogów ze względów ekonomicznych i konstrukcyjnych okazała się bardzo trudna a wręcz niemożliwa.

Aby możliwy był dalszy rozwój firmy i wejście na rynek z ofertą  szybowca w klasie 18m z napędem umożliwiającym samodzielny start i lot w warunkach atermicznych, postanowiono zaprojektować innowacyjny szybowiec całkowicie od podstaw, uwzględniając zastosowanie innowacyjnych metod w technologii kompozytów cienkowarstwowych. W tym celu, konieczne było pozyskanie specjalistów z dziedziny aerodynamiki, projektowania i symulacji komputerowych a także technologii budowy konstrukcji laminatowych. Jednym z członków zespołu jest prof. Krzysztof Kubryński, który zaangażował się w opracowanie projektu aerodynamicznego nowego szybowca.

Głównym konstruktorem został inż. Grzegorz Sadłek, który prowadzi i  nadzoruje pracę zespołu  konstruktorów w skład którego wchodzi kilku młodych, ambitnych inżynierów. Realizacja projektu opracowania i wytworzenia nowego szybowca wyczynowego wymaga również zabezpieczenia środków finansowych w dłuższej perspektywie czasowej. W tym celu, firma Avionic opracowała kolejny projekt badawczo-rozwojowy, który na drodze konkursu, po uzyskaniu wysokich ocen recenzentów został zaakceptowany do finansowania. 

Dofinansowanie pochodzi z programów Funduszy Europejskich na Inteligentny Rozwój w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego zgodnie z umową nr : POIR.01.01.01-00-0102/19-00. Realizację projektu rozpoczęto w 2020 roku, zakończenie planowane jest na koniec października 2023 r. Nowy szybowiec, który po-wstaje będzie nosił nazwę Diana 4 ER. Będzie to wysoko wyczynowy szybowiec klasy 18m z możliwością samodzielnego startu.

Biorąc pod uwagę wyniki dotychczasowych badań i analiz, można z wysokim prawdopodobieństwem sądzić, że Diana 4ER produkcji  Avionic stanie się poważnym konkurentem wśród innych szybowców dostępnych na rynku a z całą pewnością przyniesie przyszłym użytkownikom wiele satysfakcji i radości z latania i przyczyni się do osiągania najwyższych  wyników w sporcie szybowcowym.

Natomiast firma Avionic, dzięki realizacji projektu dorówna producentom zagranicznym i wniesie kolejny znaczący wkład w rozwój przemysłu szybowcowego w Polsce i na świecie.

Leszek Matuszek