Rocznica urodzin Franciszka Janika – pilota, konstruktora lotniczego

Dziś przypada 122 rocznica urodzin Franciszka Janika – polskiego pilota balonowego, szybowcowego, konstruktora lotniczego, skoczka spadochronowego, profesora, naukowca, wykładowcy, mechanika, pilota wojskowego, podporucznika rezerwy piechoty i lotnictwa Wojska Polskiego II RP.

Franciszek Janik urodził się 7 lipca 1900 r. w Mszance, gmina Łużna, powiat gorlicki. Młodość spędził w Gorlicach, gdzie chodził do gimnazjum im. M. Kromera. W czerwcu 1919 r. zdał maturę i otrzymał świadectwo dojrzałości. Studiował na Politechnice Lwowskiej, gdzie konstruował samoloty, uczył się pilotażu, opanowując jednocześnie wszystkie dyscypliny sportów powietrznych. W latach 1927-39 pracował w kilku instytutach i biurach konstrukcyjnych lotnictwa, gdzie prowadził badania naukowe, korygował obliczenia prototypów samolotów, szybowców i balonów. Był świetnym pilotem i skoczkiem spadochronowym.

Przed II wojną światową dużą popularnością cieszyły się w Polsce sporty lotnicze i balonowe. Obok pilotów samolotowych duże sukcesy w powietrzu odnosili też piloci balonowi. W toruńskich zawodach balonowych w 1935 r. spośród 11 balonów zwycięstwo przypadło załodze „Syreny” w składzie por. S. Łojasiewicz i inż. F. Janik po rekordowym locie na odległość 610 km. Inżynier był wówczas pierwszym cywilnym pilotem balonowym wyszkolonym przez Aeroklub Warszawski.

Szczególną sławę polskim załogom przyniosły Zawody o Puchar Gordon Bennetta, w których kilkakrotne zwycięstwo odniosły polskie załogi. Po raz pierwszy inż. Janik wystartował w tych zawodach w 1936 z kpt. F. Hynkiem na „Warszawie II”. Ostatnie przedwojenne zawody rozegrane w Belgii w 1938 wygrała załoga, w skład której wchodzili Fr. Janik i Antoni Janusz. Zwycięska załoga odbyła lot o długości 1725 km w czasie 38 godzin i 35 minut lądując w Trojen w Bułgarii. Niestety wybuch II wojny światowej uniemożliwił dalszą organizację zawodów.

W 1934 był podporucznikiem rezerwy ze starszeństwem z 1 września 1932. Posiadał przydział mobilizacyjny do 85 Pułku Piechoty w Nowej Wilejce. Pozostawał na ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. W 1936, z uwagi na bardzo dobre wyniki w szkoleniu lotniczym, przeniesiony został z korpusu oficerów rezerwy piechoty do korpusu oficerów rezerwy lotnictwa. We wrześniu 1939 ewakuowany został wraz z Wytwórnią Płatowców Nr 1 Państwowych Zakładów Lotniczych (PZL WP-1) z Paluch do Rumunii, a stamtąd przez Jugosławię przedostał się do Francji. We Francji przyjęty został do Wojska Polskiego i przydzielony do Batalionu Oficerów Lotnictwa w Lyon - Bron, w charakterze wykładowcy przedmiotu budowy płatowców i aerodynamiki.

W latach 1939-1940 młody konstruktor przebywał we Francji i Turcji (Ankara), gdzie prowadził dalsze badania i projektował nowe typy samolotów. Po zawarciu w 1940 r. polsko-francuskiej umowy na odbudowę polskiego lotnictwa był współorganizatorem batalionu oficerów lotnictwa w Lyonie, gdzie wykładał budowę płatowców i aerodynamikę. Odegrał on ważną rolę w teoretycznym przygotowaniu przyszłych polskich „asów” RAF-u. Wiosną 1940 roku został przeniesiony do fabryki lotniczej w Paryżu i jako jeden z szefów biura studiów pracował do upadku Francji.

Po powrocie do kraju podjął pracę w Instytucie Lotnictwa i na Politechnice Warszawskiej, gdzie wykładał teorię lotnictwa, konstruował i dokonywał ekspertyz lotniczych. Był także wszechstronnym pilotem i skoczkiem spadochronowym. Opublikował dziesiątki prac naukowych, szereg książek, podręczników i skryptów.

Profesor Franciszek Janik zmarł w Warszawie 27 grudnia 1975 roku i spoczął na cmentarzu wolskim.

Dla upamiętnienia jego zasług odbywały się w Gorlicach Międzynarodowe Zawody Balonowe o Memoriał Franciszka Janika.

24 kwietnia 2015 r. w Centrum Kształcenia Praktycznego i Ustawicznego w Gorlicach odbyła się uroczystość odsłonięcia popiersia Franciszka Janika.

Tekst: Aleksander Gucwa