Przeciwpożarowo wydolni? Pilocie i rządzie, pomyśleliście kiedykolwiek o tym?

Czy jako pilot bądź pasażer zastanawiałeś/-aś się kto będzie reagował na sytuacje zagrożenia na lotnisku? Kto pospieszy Ci z pomocą, gdy zajdzie taka nagła i nieoczekiwana potrzeba? Pożar silnika, zadymienie na pokładzie, zapłon hamulców lub inne okoliczności wymuszające awaryjne lądowanie... Jaka jest i jaka będzie kondycja i wydolność pracowników Lotniskowej Służby Ratowniczo-gaśniczej?

Zapewnienie odpowiedniego czasu reakcji

Zacznijmy od tego, że strażacy nie poruszają się po strażnicy w pełnym rynsztunku z aparatem powietrznym, z butlą kompozytową lub stalową. Życie w strażnicy toczy się wedle opracowanego regulaminu, planu dnia. Są m.in. zajęcia sportowe, konserwacja i obsługa codzienna sprzętu, różnego rodzaju ćwiczenia, zajęcia teoretyczne, praktyczne oraz każda inna aktywność, również przygotowywanie posiłków lub odprawy personelu.

Strażacy przeważnie poruszają się po strażnicach w ubraniach koszarowych, zwykłych ubraniach nienoszących specjalnych cech ochronnych czy bojowych.

Specjalne, dedykowane do akcji ubrania są umieszczane w pojazdach bojowych, tak aby w przypadku wezwania do zdarzenia, strażak jak najszybciej dobiegł do pojazdu, zajął właściwe miejsce przypisane zgodnie ze stanowiskiem i kompetencjami. Ubrania te, stanowią nieodłączny element wyposażenia każdej jednostki ochrony przeciwpożarowej. Asortyment umundurowania, musi spełniać najwyższe standardy jakości i wytrzymałości.

Mundur bojowy jest projektowany z myślą o zapewnieniu maksymalnej ochrony. Spodnie i bluzy wykonane są z materiałów odpornych na wysokie temperatury i uszkodzenia mechaniczne.

Strażak na akcję, ubiera się w pojeździe. Wszystko trwa sekundy i jest obarczone wielkim wysiłkiem fizycznym oraz dużym obciążeniem psychicznym.

W upalny dzień, najpierw nieoczekiwany sprint - nieważne, gdzie jesteś i co robisz, dobieg do ześlizgu, zjazd do garażu lub wbiegniecie do garażu i zajęcie miejsca w przydzielonym pojeździe. Szybko podnoszone bramy, hałas ogromnych silników spalinowych, dźwięk syren alarmowych wymieszany z komunikacją radiową, presja czasu i adrenalina towarzysząca nagłemu wezwaniu.

Wyśrubowane normy czasu reakcji tj. do trzech minut, z celem operacyjnym nieprzekroczenia dwóch minut, na dotarcie do każdego punktu na każdej drodze startowej będącej w użyciu w połączeniu z nie najmłodszą obsadą wozu mogą spowodować nieosiągnięcie tego czasu.

A przecież wielowarstwowy stój bojowy nie jest ani specjalnie wygodny ani lekki.
Typowy strój strażaka, obejmujący kurtkę, spodnie, buty, kask, aparat oddechowy oraz inne niezbędne akcesoria, może ważyć od 15 do 25 kilogramów lub nawet więcej, w zależność od producenta stroju. W dodatku, wszystkie czynności przygotowawcze, należy wykonać w odpowiedniej kolejności i bezpiecznie. To praca bardzo zespołowa.

Jakie wymagania nakładają na zarządzających lotniskami przepisy? Jak jest z wymaganiami dotyczącymi sprawności i wieku pracowników jednostek ochrony przeciwpożarowej?

Przepisy prawa krajowego i unijnego szeroko opisują wymagania dotyczące ochrony przeciwpożarowej lotnisk. Zarządzający lotniskiem organizuje Lotniskową Służbę Ratowniczo-gaśniczą (LSR-g) i wyposaża ją w specjalistyczny sprzęt. Jednak nawet najlepszy sprzęt nie będzie przedstawiał wartości bojowej bez odpowiednio przygotowanego personelu.

Wymagania Unijne odnośnie personelu LSR-g dość szczegółowo wskazuje Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2020/2148 z dnia 8 października 2020 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 139/2014 w odniesieniu do bezpieczeństwa dróg startowych i do danych lotniczych w punkcie ADR.OPS.B.010 Służby ratowniczo-gaśnicze. 

Próżno jednak szukać w przepisach UE „twardych wymagań” w odniesieniu do standardów medycznych i ogólnych, pozostałych wymagań. Oprócz ogólnego zapisu „Operator lotniska powinien zapewnić, że personel LSR-g spełnia odpowiednie standardy medyczne”, reszta szczegółów jest umieszczona w „prawie miękkim” w materiałach doradczych (GM).

Cytując zapisy z EASA

„Personel ratowniczo-gaśniczy, uczestniczący w akcji ratowniczej w czasie wypadku, musi być zdolny do wytrzymania warunków agresywnych fizycznie, a jednocześnie prowadzić efektywnie działania.” - Decyzja ED 2020/009/R.

Zdolność do wytrzymania „warunków agresywnych fizycznie”, działanie pod presją czasu oraz efektywność tych działań w naszej ocenie najlepiej spełniają młodzi ratownicy. Przedział wiekowy 26-45 lat. Nie oznacza to, że zadania znacząco gorzej wykonywać będą osoby w wieku 50+. Wszystko zależy od kondycji, stanu zdrowia oraz przygotowania fizycznego oraz predyspozycji psychicznych.

W sytuacjach ekstremalnych, które zagrażają bezpieczeństwu osób na pokładzie statku powietrznego, wymaga się również sprawności umysłowej w rozumieniu zdolności do podejmowania decyzji. Nie bez znaczenia jest zarządzanie stresem i doświadczenie.

Sprawność personelu ratowniczego-gaśniczego powinna być oceniana poprzez badanie i ocenę wydolności m.in. aerobowej, anaerobowa (beztlenowej), uzupełnionej o ocenę ogólnego stanu zdrowia.

Wiek strażaków na wybranych, największych polskich lotniskach

W kontekście sformułowanych powyżej wymagań i tez, zapytaliśmy zarządzających lotniskami użytku publicznego posiadających certyfikat EASA, o średnią wieku strażaka zatrudnionego na lotnisku w LSR-g. Z danych pozyskanych od zarządzających lotniskami, wynika, że:

Jak widać z przekazanych przez zarządzających danych dotyczących wieku, średnia z niewielkimi wyjątkami oscyluje w okolicach pięćdziesiątki.

W przypadku osób kierujących działaniami, dowódców plutonu lub dowódców sekcji liczy się doświadczenie bojowe, a to przychodzi z wiekiem. Jednakże w przypadku pracy na stanowisku strażaka ratownika czy kierowcy operatora pojazdu specjalistycznego, wydolnościowo, fizycznie zdecydowanie lepiej radzą sobie osoby młodsze. Ostatecznie, można w pewnych aspektach porównać strażaka do piłkarza. W klubach piłkarskich kariera kończy się z osiągnieciem wieku 40-45 lat, w zależności od pozycji na jakiej się grało (pomocnik ofensywny, skrzydłowy, napastnik) czy liczby kontuzji, na które zawodnik był narażony w przebiegu kariery.

Przywileje

Zasadniczym problemem, jest fakt, że nabór do pracy do jednostki ochrony przeciwpożarowej nie daje tych samych uprawnień np. emerytalnych, co służba w Państwowej Straży Pożarnej. Z tego względu młodzi ludzie kalkulując zarobki oraz możliwości jakie daje służba, częściej wybierają PSP, a po osiągnięciu 25 lat służby chętnie przechodzą do pracy do jednostek ochrony pożarowej takich jak LSR-g czy pokrewne straże zakładowe, np. metro warszawskie lub inne obiekty przemysłowe, które posiadają własne jednostki. Jak łatwo policzyć, przechodząc z uposażeniem, do LSR-g trafiają statystycznie ludzie w wieku 45+.

Są oczywiście wyjątki, coraz więcej strażaków ochotników łączy swoją pasje z pracą dla lotniskowych jednostek ochrony przeciwpożarowej.

KSGR czyli Krajowy System Ratowniczo-Gaśniczy

Z szesnastu lotniskowych jednostek ochrony przeciwpożarowej tylko dwie Kraków-Balice i Rzeszów-Jesionka znajdują się w systemie KSRG, czyli Krajowym Systemie Ratowniczo-Gaśniczym. Pozostałe LSR-g nie są częścią systemu ratownictwa krajowego i jako jednostki specjalistyczne działają niezależnie, uzgadniając swoje współdziałanie oraz niektóre dokumenty na wypadek sytuacji zagrożenia na lotnisku lub w jego rejonie operacyjnym z odpowiednimi terenowo komendantem PSP.

A może przenieść LSR-g do PSP?

W ostatnich latach odbywało się wiele dyskusji na posiedzeniach komisji sejmowych i szczeblach ministerialnych, o stworzeniu prawnych możliwości przeniesienia lotniskowych służb ratowniczo-gaśniczych w struktury Państwowej Straży Pożarnej. Takie rozwiązanie, poprawiłoby zdecydowanie kwestie naboru młodych ludzi do pracy (służby), zmniejszyłoby koszty dla zarządzających lotniskami, zmieniłoby strukturę wiekową w podziale bojowym, a co najważniejsze, pozwoliłoby przenieść część kosztów na budżet państwa.

Wśród szeregu problemów i wyzwań organizacyjno-prawnych pojawiło się dodatkowe pytanie czy takie przekształcenie nie nosiłoby znamion pomocy publicznej?

Konkludując mamy następującą sytuację w lotniskowych służbach ratowniczo - gaśniczych

Średni wiek lotniskowego strażaka-ratownika to około 50 lat, nabory do pracy do jednostek ochrony pożarowej muszą być konkurencyjne do naboru do służby do PSP. Brakuje w Polsce centralnego ośrodka szkolenia dla takich formacji. Strażacy LSR-g szkolą się głównie w zagranicznych wyspecjalizowanych ośrodkach, dedykowanych do szkolenia personelu w zwalczaniu pożarów na pokładach statków powietrznych, pożarach rozlewisk paliwa, pożarach jednostek napędowych w samolotach i śmigłowcach.

Dodatkowo, należy zaznaczyć, że specyfika sprzętu bojowego lotniskowej straży pożarnej w znaczący sposób różni się od tej stosowanej w PSP. 

Lotniskowy sprzęt bojowy jest większy i cięższy niż bojowe wozy państwowej straży pożarnej które znamy z naszych miast czy gmin, a które są z natury rzeczy dostosowane do sprawnej jazdy po drogach publicznych.

Dla zobrazowania wielkości, dopuszczalna masa pojazdu bojowego LSR-g może w zależności od modelu przekraczać 52 tony (!). Inna jest taktyka działania jednostki bojowej oraz inne funkcjonują dodatkowe wymagania m.in. czasu reakcji na zdarzenie. Również koszty ubrań specjalistycznych LSR-g są znacząco wyższe od tych spotykanych w PSP. Wszystkie te wyzwania są w bezpośredniej odpowiedzialności zarządzającego lotniskiem, a standaryzacje i spełnianie wymagań kontroluje Urząd Lotnictwa Cywilnego.

Warto nadmienić, iż wszyscy strażacy, którzy każdego dnia dbają o bezpieczeństwo podróżnych na Polskich Lotniskach posiadają odpowiednie kwalifikacje i uprawnienia wymagane europejskimi oraz krajowymi przepisami, uczestniczą też w regularnych szkoleniach poligonowych oraz ćwiczeniach na terenie lotniska. 

Ponadto pracownicy zatrudnieni w podziale bojowym LSR-g poddawani są dokładnym badaniom profilaktycznym, które są potwierdzeniem bardzo dobrego stanu zdrowia oraz wydolności. Zarządzający weryfikują sprawność fizyczną pracowników podziału bojowego LSR-g, z obowiązkiem uzyskania pozytywnego wyniku testu sprawnościowego.

Podsumowując, wszystkim pilotom i pasażerom życzymy, aby nie musieli korzystać z usług LSR-g, a w przypadku, gdy zajdzie taka konieczność, żeby w akcji uczestniczyli sprawni fizycznie, wydolni i dobrze wyposażeni strażacy.

Na koniec chcielibyśmy podziękować wszystkim Portom Lotniczym które odpowiedziały na naszą prośbę o wiek ich załóg LSR-g.