Polskie motoszybowce tematem październikowej Glassówki

imprezy

Polskie motoszybowce to temat najbliższej "Glassówki" – spotkania poświęconego polskim konstrukcjom lotniczym, które od wiosny 2004 roku współorganizowane jest przez Klub Miłośników Historii Polskiej Techniki Lotniczej i Stowarzyszenie Młodych Inżynierów Lotnictwa (SMIL).

Spotkanie odbędzie się w sobotę 18 października 2025 r., o godzinie 11:00, w sali AK (na drugim piętrze) Wydziału Mechanicznego, Energetyki i Lotnictwa (MEiL), w budynku dawnego Instytutu Aerodynamicznego. Wejście na teren Politechniki Warszawskiej od strony ul. Nowowiejskiej 24.

Spotkanie poprowadzi dr inż. Andrzej Glass – konstruktor lotniczy, uczestniczył w pracach zespołu projektującego samoloty PZL-104 Wilga 2 i Wilga C/Gelatik na eksport do Indonezji. Uczestniczył w zespole projektującym samolot fotogrametryczny MD-12F i w zespole projektującym pionowzlot PS-3. Jako historyk techniki lotniczej publikuje od 1948 r. Jest autorem ponad 80 książek, w tym ponad 40 z historii techniki lotniczej.

Motoszybowiec – odmiana szybowca wyposażona w silnik umożliwiający samodzielny start. W historii Polski konstruowano wiele typów motoszybowców, od pierwszego powojennego HWL Pegaz z lat 40. XX wieku, przez seryjnie produkowanego SZD-45 Ogar, po nowoczesne konstrukcje, takie jak AOS-71 (elektryczny) czy prototyp wodorowy stworzony przez naukowców AGH.

HWL Pegaz - widok od tyłu (fot. T. Malinowski, Domena publiczna, Wikimedia Commons)

Pierwszy polski powojenny motoszybowiec HWL Pegaz został opracowany przez Tadeusza Chylińskiego. Dokumentację warsztatową Pegaza przygotował konstruktor przy współudziale Bronisława Żurakowskiego oraz techników-kreślarzy Feliksa Waśkiewicza i Brewińskiego. Motoszybowiec był przewidziany do szkolenia pilotów szybowcowych kat. „C” w pilotażu motorowym metodą samodzielną (bez dwusteru) oraz do treningu i uprawiania sportu lotniczego na tanim sprzęcie. Pegaz został oblatany 16 lipca 1949 roku przez inż. Bronisława Żurakowskiego i Jerzego Szymankiewicza. Próby fabryczne i homologacyjne były przeprowadzone w Głównym Instytucie Lotnictwa i zakończone w maju 1950 roku. W próbach w locie uczestniczyli Włodzimierz Gedymin, Wiktor Pełka, Jerzy Szymankiewicz i Bronisław Żurakowski. Pegaz trzykrotnie uczestniczył w pokazach w powietrzu z okazji Święta Lotnictwa w 1949 roku – pilot Bronisław Żurakowski, w 1950 roku – pilot W. Pełka i w 1951 roku – pilot inż. Rudolf Weigl. Planowana budowa serii 80 motoszybowców nie została zrealizowana ze względu na zmianę kierunku rozwoju polskiego lotnictwa oraz wskutek zahamowania prac nad rodzimymi konstrukcjami na polecenie ZSRR, mimo że próby państwowe Pegaz ukończył z bardzo dobrą oceną. Po nadaniu znaków rejestracyjnych SP-590 Pegaz został przekazany do eksploatacji w Aeroklubie Warszawskim, gdzie wylatał około 100 godzin pilotowany przez wielu pilotów szybowcowych.

Motoszybowiec Bąk (fot. autor nieznany, Narodowe Archiwum Cyfrowe, Domena publiczna, Wikimedia Commons)

Kolejnym polskim motoszybowcem był Bąk, charakteryzujący się płytowym usterzeniem, został skonstruowany przez inżyniera Antoniego Kocjana. Budową prototypu zajęły się Warsztaty Szybowcowe w Warszawie. Bąk został oblatany w marcu 1937 roku w Warszawie z silnikiem Kröber M-3 o mocy 18 KM. Udział w lotach brali piloci: Michał Offierski, A. Onoszko i Z. Babiński. Do wybuchu wojny zbudowano ponad 10 egzemplarzy (łącznie w wersji Bąk i Bąk II), które wykorzystywano w szkołach lotniczych w Polsce. Konstrukcja wzbudziła zainteresowanie w innych krajach, jeden Bąk II był budowany na licencji w Estonii z silnikiem Sarolea. Żaden ze zbudowanych motoszybowców nie przetrwał II wojny światowej.

SZD-45 Ogar (fot. Arpingstone, Domena publiczna, Wikimedia Commons)

Pierwszym produkowanym seryjnie motoszybowcem był SZD-45 Ogar - przeznaczony do szkolenia, treningu i turystyki. Prace konstrukcyjne nad Ogarem rozpoczęto na początku lat 70. na specjalne zamówienie Ernesta Kuhna z RFN-u, udziałowca małej wytwórni silników motoszybowcowych. Pracami konstrukcyjnymi kierował Tadeusz Łabuć. Prototyp o znakach rejestracyjnych SP-0001 (nr fabryczny X-107) oblatał 13 maja 1973 January Roman. Drugi prototyp o znakach rejestracyjnych SP-0003 został oblatany 24 kwietnia 1974 r. również przez Januarego Romana. Łącznie wyprodukowano 66 motoszybowców Ogar z czego 41 wyeksportowano. W 1976 r. zespół konstrukcyjny Ogara otrzymał nagrodę przyznaną przez NOT.

AOS-71 (fot. Bin im Garten, CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons)

Powstawały także konstrukcje eksperymentalne, takie jak AOS-71 (napęd elektryczny) - Dwumiejscowy motoszybowiec elektryczny, stworzony w ramach współpracy Politechniki Warszawskiej i Rzeszowskiej. 23 czerwca 2012 r. pilot doświadczalny I kl. mgr inż. Jerzy Kędzierski dokonał oblotu wersji szybowcowej (ze schowanym silnikiem), oznaczonej znakami rejestracyjnymi SP-8071, na lotnisku Warszawa Babice. 20 grudnia 2012 r. na lotnisku w Mielcu motoszybowiec został oblatany w locie z silnikiem przez pilota doświadczalnego I kl. mgr inż. Bogusława Mrozka. Motoszybowiec był prezentowany podczas piątych Targów Kompozyt Expo w Krakowie w 2014 r., gdzie został nagrodzony oraz podczas 23 edycji Targów AERO Friedrichshafen 2015.

Motoszybowiec AOS-H2 na płycie lotniska OKL PRz (fot. Politechnika Rzeszowska)

No i motoszybowiec wodorowy - AOS-H2 - pierwszy tego typu w Polsce. Powstał w ramach projektu Konsorcjum naukowo-przemysłowego integrującego trzy uczelnie: Politechnikę Warszawską - Wydział Mechaniczny Energetyki i Lotnictwa oraz Wydział Elektryczny, Akademię Górniczo-Hutniczą w Krakowie i Politechnikę Rzeszowską – lidera projektu. Partnerem przemysłowym w programie był Zakład Szybowcowy „Henryk Mynarski” w Jeżowie Sudeckim. AOS-H2 zbudowany z hybrydowych kompozytów polimerowych, jako pierwszy w Polsce i jeden z nielicznych w świecie posiada elektryczny zespół napędowy zasilany z wodorowych ogniw paliwowych.

Istnieją również adaptacje znanych szybowców, takie jak "Moto-Bocian" czy "MDM Moto-Fox Małgosia".

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o polskich motoszybowcach, w imieniu dr Andrzeja Glassa serdecznie zapraszamy na kolejne spotkanie Miłośników Polskiej Techniki Lotniczej nazwane "Glassówką".

Spotkanie odbędzie się w sali AK (na drugim piętrze) Wydziału Mechanicznego, Energetyki i Lotnictwa (MEiL), w budynku dawnego Instytutu Aerodynamicznego. Wejście na teren Politechniki Warszawskiej od strony ul. Nowowiejskiej 24.