Mistrzostwa Świata FAI Modeli Latających na Uwięzi dla Seniorów i Juniorów we Włocławku

W dniach 8-13 sierpnia 2022 r. na lotnisku Kruszyn rozegrane zostaną Mistrzostwa Świata FAI  Modeli Latających na Uwięzi dla Seniorów i Juniorów. Patronat Honorowy nad imprezą objął Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda.

Międzynarodowa Federacja Lotnicza FAI przyznała Aeroklubowi Polskiemu prawo organizacji Mistrzostw Świata FAI Modeli Latających na Uwięzi – już trzeci raz (dwie wcześniejsze imprezy odbyły się w Częstochowie (1980) i we Włocławku (2014). Mistrzostwa Świata w kategorii F2 rozgrywane są w czterech konkurencjach: F2A, F2B, F2C i F2D dla Seniorów i Juniorów. Warto podkreślić, że mistrzostwa w roku 1980 były pierwszymi mistrzostwami świata w modelarstwie, organizowanymi przez Aeroklub Polski. W tamtych warunkach, impreza była wielkim wyzwaniem organizacyjnym - chociażby z powodu innych technik komunikacji (brak telefonów komórkowych, brak faxu, Internetu i co najważniejsze brak doświadczenia w sferze organizacji takich eventów. Grupa organizacyjna, pod wodzą ówczesnego szefa polskiego modelarstwa – Pawła Włodarczyka, miała do dyspozycji jedynie telefony stacjonarne, strasznie hałaśliwą maszynę komunikacyjną (do przesyłania samych tekstów), tzw. teleks i … w trakcie przeprowadzania mistrzostw świata, najnowocześniejszy komputer tamtych lat – wielkości kilku szaf! Trudne to były początki, ale zebrane doświadczenia – okazały się bezcenne i służą do dzisiaj kolejnym pokoleniom organizatorów imprez FAI kategorii 1.

Zarząd AP zdecydował, by organizatorem tegorocznych Mistrzostw Świata był Aeroklub Włocławski. Organizatorzy przewidują, że weźmie w nich udział około 300 uczestników z 26 państw, w tym m.in. 174 zawodników, 38 jurorów i sędziów, 11 kierowników ekip, 64 mechaników, pomocników i osób towarzyszących oraz 13 organizatorów). Z frekwencją mniejszą niż zwykle należało się liczyć, między innymi za sprawą dwóch lat pandemii. Pełna reprezentacja narodowa może liczyć nawet 20 zawodników (1 junior plus 3 seniorów – w klasach F2A, F2B i F2D oraz 1 zespół juniorów plus 3 zespoły seniorów – w klasie F2C). Mistrzostwa będą rozgrywane na terenie lotniska Kruszyn. Do dyspozycji zawodników przygotowano  5 torów do rozgrywania konkurencji oraz 5 miejsc do lotów treningowych.

Tuż przed Mistrzostwami Świata – w dniach 4-7 sierpnia br., również we Włocławku, zostaną przeprowadzone Międzynarodowe Zawody Modeli na Uwięzi, zaliczane do Pucharu Świata, w konkurencjach F2A, F2B i F2C. Pomysł zawodów Pucharu Świata, jest bardzo trafny. Jest ostatecznym sprawdzianem dla organizatorów oraz licznej obsługi sportowej i technicznej. Ciekawostką jest fakt, że organizatorzy ustalili limity zawodników w poszczególnych konkurencjach Pucharu Świata i w 2-3 dni od ogłoszenia rejestracji listy były pełne. To najlepszy dowód, że kategoria modeli latających na uwięzi ma się dobrze i niech tak zostanie.

Program zawodów do zaliczanych do Pucharu Świata FAI: 
Czwartek, 4 sierpnia 2022 -  Przyjazd uczestników, członków Jury i Sędziów FAI - rejestracja
Piątek, 5 sierpnia 2022 – ceremonia otwarcia na lotnisku, loty w konkurencjach: F2A, F2B, F2C i F2D.
Sobota, 6 sierpnia 2022 – kontynuacja zawodów, ceremonia zakończenia Pucharu Świata,
Niedziela, 7 sierpnia 2022 – dzień rezerwowy.

Wracając do głównego tematu, czyli Mistrzostw Świata, warto podkreślić, że zgodnie z decyzją komisji CIAM FAI, nad prawidłowym przebiegiem zwodów będzie czuwało 3-osobowe, międzynarodowe Jury FAI, któremu będzie przewodniczył Massimo SEMOLI (Szwajcaria). Honory Gospodarza Mistrzostw Świata będzie pełnił Paweł BUDZISZEWSKI - Prezes Aeroklubu Włocławskiego. Dyrektorem Mistrzostw Świata jest Marek Koziński – Dyrektor Aeroklubu Włocławskiego, a Dyrektorem Sportowym imprezy jest Marek Dominiak – Delegat Aeroklubu Polskiego do CIAM FAI.

Program ramowy Mistrzostw Świata:

Na zakończenie Mistrzostw Świata zostaną ogłoszone dwie niezależne klasyfikacje indywidualne (Seniorów i Juniorów) oraz klasyfikacja zespołowa. Zwycięzcy zostaną nagrodzeni medalami, dyplomami i pucharami przechodnimi FAI oraz nagrodami Organizatorów i Sponsorów. Fanów małego i dużego lotnictwa serdecznie zapraszamy na Lotnisko Kruszyn, by oglądać zmagania najlepszych modelarzy-pilotów z całego świata.

Więcej informacji o tym prestiżowym wydarzeniu sportu lotniczego można znaleźć na stronie mistrzostw świata: www.cl-f2abcd-wchs2020.pl/

Impreza dofinansowana ze środków budżetu państwa, których dysponentem jest Minister Sportu i Turystyki.

O CO CHODZI Z TĄ UWIĘZIĄ?

Zawody modeli latających na uwięzi odbywają się najczęściej się w czterech konkurencjach: F2A, F2B, F2C, F2D i należą do najstarszych zawodów modelarskich. Zgodnie z Kodeksem Sportowym FAI, wszystkie konkurencje modeli latających na uwięzi zalicza się do tzw. kategorii F2. Popularność zawodów modeli na uwięzi szybko wzrosła po II wojnie światowej i w roku 1960 zostały one zatwierdzone przez CIAM FAI jako konkurencje mistrzowskie. Oznacza to, że od tego czasu można było rozgrywać mistrzostwa świata. Chcąc przybliżyć czytelnikom zasadę sterowania modelem na uwięzi, trzeba wyjaśnić, że model samolotu w locie po torze kołowym (wokół pilota stojącego w środku kręgu) sterowany jest za pomocą dwóch linek stalowych. Linki są przypięte do uchwytu sterującego (w kształcie litery „C”) i poprzez cięgna wystające z wewnętrznego skrzydła do tzw. orczyka. Orczyk, to płaska dźwignia w kształcie trójkąta, zamontowana w środku skrzydeł modelu. Ruchy uchwytu - w płaszczyźnie pionowej, przenoszone są przez linki uwięzi, orczyk i sztywny popychacz na wychylenia steru wysokości (w górę lub w dół). Tak to wygląda w największym skrócie.

Gdy chodzi o konkretne rozwiązania konstrukcyjne układów sterowania, to każda klasa ma swoja specyfikę i chcąc je lepiej poznać, warto porozmawiać z samymi modelarzami. Jak nie trudno się domyślić, wychylenie steru wysokości (w górę lub w dół) sprawia, że model łatwo wprowadzić w pętlę wewnętrzną, zewnętrzną, czy też do lotu odwróconego. Modele akrobacyjne mają najczęściej dodatkowe elementy zwiększające skuteczność sterowania. Są nimi klapy skrzydłowe, wychylające się rewersyjnie względem steru wysokości. Dla prawidłowego lotu i skutecznego sterowania modele na uwięzi są tak skonstruowane, by podczas lotu miały tendencję lekkiego skrętu na zewnątrz. Ma to na celu zapewnienie prawidłowego naciągu linek uwięzi w każdej fazie lotu modelu. A jak mowa o fazach, to możliwości modelu na uwięzi są zdecydowanie skromniejsze od modelu swobodnego, ponieważ sfera lotu jest ograniczona długością linek uwięzi i ma kształt półczaszy. Dla jednych ograniczenie lotu do półczaszy o promieniu – jak długość linek, nie jest czymś pasjonującym, ale dla innych wykonywanie np. wiązanki figur akrobacyjnych – latając do kilkunastu metrów nad ziemią, jest czymś bardzo ekstremalnym. Ciekawostką jest fakt, że w okresie ostatniej dekady nastąpił zdecydowany zwrot modelarzy w kierunku napędów elektrycznych, do tego stopnia, że dzisiaj z trudem można spotkać model napędzany silnikiem spalinowym.

F2A - modele prędkościowe

W największym skrócie, są to dość dziwne płatowce, a właściwie to półpłatowce. Jedno bardzo wydłużone skrzydło, pól statecznika poziomego i jednołopatowe śmigło z przeciwwagą ukrytą w kołpaku. Wszystko dla ograniczenia oporów w locie. Modele prędkościowe, zgodnie z charakterystyką techniczną określoną w Kodeksie Sportowym FAI, napędzane są silnikami spalinowymi (najczęściej z zapłonem żarowym) o pojemności maksymalnej 2,5 cm3. Dopuszczalna rozpiętość – 100 cm. Całkowita powierzchnia nośna zawiera się w przedziale 5-6 dm2. W trosce o środowisko, model mus być wyposażony w mechanizm wyłączający silnik. „Motorek” obracający się z prędkością około 40 tys. obr/min, mimo rury rezonansowej, generuje tyle decybeli, że przepisy pozwalają na pracę z maksymalną głośnością – ale tylko przez okres 20-30 s. Obecność wyłącznika jest również bardzo pożyteczna, kiedy próba lotu jest nieudana. W takiej sytuacji można szybko zatrzymać silnik i w tym samym czasie startowym 3 min powtórzyć go. Dodajmy, że silnik do modelu F2A jest tak „tuningowany”, że udaje się uzyskać nieprawdopodobną moc z 1 cm3 pojemności – wynoszącą ok. 1 KM. Nie trudno odgadnąć jakie mielibyśmy silniki w samochodach – przy takiej mocy z jednego cm3 pojemności skokowej. Podczas zawodów najwięcej uwagi poświęca się silnikowi i śmigłom.

Nieodzownym elementem w każdym modelu F2A jest tłumik, a właściwie rura rezonansowa (to takie „dwa w jednym”, tzn. tłumi hałas i do 30% zwiększa moc silnika). W F2A istotne są też linki. Ich średnicę i długość określają przepisy. Bazę pomiarową stanowi 9 okrążeń modelu. Przy długości linek 17,69 m i 9 okrążeniach, dystans „przeleciany” przez model wynosi dokładnie 1 km. Przed każdym lotem sprawdzana jest średnica linek - w trzech miejscach, czy nie są cieńsze od 0,4 mm (dopuszczalna tolerancja w dół wynosi – 0,011 mm). Bardzo istotną jest też wytrzymałość linek. Muszą one przetrwać próbę obciążenia silą będącą 50-krotnością masy modelu. Mniej więcej jest to obciążenie rzędu 25 KG. Ciekawostką jest fakt, że linki potrafią stwarzać do 90 % oporu (10% przypada na model). Ważnym elementem toru, na którym są rozgrywane zawody modeli prędkościowych jest tzw. jarzmo. To stalowy, sztywny słupek utwierdzony w środku toru z widełkami obrotowymi, w które modelarz wkłada uchwyt sterujący. Jeśli pilot oceni, że silnik pracuje pełną mocą (usłyszy zjawisko rezonansu w pracy układu napędowego), musi osadzić uchwyt sterujący w widełkach jarzma i po jednym okrążeniu rozpoczyna się pomiar prędkości. Pilot nie może tym samym wpływać na zwiększenie prędkości modelu.

Każdy konkurs / zawody składa się z czterech rund. Najwyższa prędkość zawodnika uzyskana 
w którejkolwiek rundzie określa jego ogólny wynik i miejsce.

Pisząc o F2A trzeba podkreślić, że modele w tej klasie uzyskują już prędkości ponad 300 km/godz.! Wynik aktualnego Mistrza Świata wynosi 302,9 km/godz. (Luca GROSSI - Włochy, MŚ FAI – Francja, rok 2018).
F2B – modele akrobacyjne.

F2B – modele akrobacyjne

Ta konkurencja jest dla przysłowiowego Kowalskiego najbardziej zrozumiała. Pięknie zaprojektowane, wykonane i pomalowane konstrukcje modelarskie (tzn. nie będące odwzorowaniem istniejących samolotów), mogą mieć zgodnie z przepisami maksymalną rozpiętość skrzydeł – 2 m. Długość  modelu także nie może przekroczyć 2 m, a maksymalna masa (bez paliwa), to 3,5 kg. Dopuszczalna pojemność skokowa silnika spalinowego – 15 cm3. W przypadku napędu elektrycznego, napięcie maksymalne – 42 V.

W minionej dekadzie zainteresowanie modelarzy napędami elektrycznymi rosło do tego stopnia, że napęd silnikiem spalinowym występuje zdecydowanie rzadko. Model „elektryczny” ma między innymi tę zaletę, że można nim trenować i startować bez pomocnika. Zdarza się, że regulator nie wyhamuje silnika do zera – we właściwym czasie i trzeba lądować z wirującym śmigłem. W rezultacie za lądowanie mamy zero.

W zależności od wielkości modelu i trochę od upodobań pilota, długość linek uwięzi zawiera się w granicach 15-21,5 m. Zadaniem modelarza jest jak najdokładniej wykonać program figur akrobacyjnych, składający się z 16 manewrów (m.in. lotu poziomego na wysokości 1,5 m, pętli zewnętrznych, wewnętrznych, kwadratowych, trójkątnych, ósemek poziomych, pionowych itd.). Zawodnik ma 3 min czasu przygotowawczego plus 7 min na wykonanie pełnego programu figur. Na zawodach F2B rozgrywanych na jednym kręgu o wyniku zawodnika i zajętym miejscu decyduje suma dwóch najlepszych lotów. Mistrzostwa Świata najczęściej rozgrywane są na dwóch kręgach, z uwagi na dużą liczbę startujących zawodników. Zawody prowadzi się praktycznie w każdych warunkach pogodowych. Powodem przerwania może być wiatr - silniejszy od 9 m/s.

F2C – modele wyścigowe

To niekwestionowana formuła 1 w kategorii modeli na uwięzi. Konkurencja niezwykle dynamiczna i bardzo widowiskowa, między innymi za sprawą prędkości modeli. Dodajmy, że w lotach finałowych lecą jednocześnie trzy modele z prędkością dochodzącą do 200 km/godz.  Współczesne modele wyścigowe na uwięzi, to konstrukcje w układzie latającego skrzydła z cieniutkim profilem o dużej głębokości. Ważnym elementem płatowca jest odpowiednio wyprofilowany kadłub (na zdjęciu obok model wyścigowy z lat sześćdziesiątych ub. stulecia).

Kodeks Sportowy FAI określa między innymi minimalną powierzchnię nośną modelu (12 dm2), maksymalną masę – bez paliwa, (500 g) a nawet parametry geometryczne kadłuba. Napęd modelu stanowi silnik samozapłonowy o maksymalnej pojemności 2,5 cm3. Silnik może być wyposażony w tłumik. Model wyścigowy wyposażony jest w jednogoleniowe podwozie z kołeczkiem o minimalnej średnicy 25 mm (metalowa felga jest niedozwolona). Można stosować podwozie chowane. Maksymalna pojemność zbiornika paliwowego wynosi 7 cm3, co powoduje, że członkowie zespołu wyścigowego muszą wykonywać międzylądowania, by zatankować paliwo. Podobnie jak w modelach prędkościowych, zasady konkurencji wymagają linek o średnicy 0,35 mm z dopuszczalną ujemną tolerancją -0,011 mm. Ich długość wynosi dokładnie 15,92 m, co przy 100 okrążeniach lotu daje długość bazy pomiarowej – 10 km, albo też 20 km przy lotach finałowych. Współczesne modele do rywalizacji sportowej w wyścigu zespołowym, to skomplikowane konstrukcje z włókien szklanych, węglowych czy kevlarowych.

Modelu, który będzie relatywnie lekki, wytrzymały i szybki nie da się zbudować bez stosowania nowych materiałów i technologii. Można go zbudować samodzielnie, spędzając kilka tygodni lub miesięcy w klubie (kosztem są wtedy tylko materiały), albo kupić gotowy za około 500 euro. Bez względu na wybrany wariant, trzeba się jeszcze liczyć z kosztem około 800 euro za silnik i zbiornik paliwa. Warto zaznaczyć, że wyścig zespołowy modelami na uwięzi jest dyscypliną wyjątkowo trudną technicznie, tak pod względem konstrukcji modeli, jak również zachowań pilotów i mechaników podczas wyścigu.

F2D – modele do walki powietrznej

Maksymalne obciążenie: 100 g/dm2
Maksymalna pojemność skokowa silnika (żarowego) - 2,5 cm3
Długość linek uwięzi: 15,92 +/- 0,04 m
Minimalna średnica linek uwięzi: 0,385 mm (bez tolerancji minus). Należy używać linek plecionych.

Dwa zespoły pilotów i mechaników obsługują bardzo zwrotne modele z przymocowanymi do ogona 2,5 metrowymi wstęgami. Modele osiągają prędkości do 200 km/godz.! Zadanie polega na ścięciu śmigłem lub skrzydłem wstęgi konkurenta – przy czym liczy się liczba cięć. Za każde cięcie zawodnik otrzymuje 100 punktów. Są też dotkliwe punkty karne za przewinienia, aż do dyskwalifikacji włącznie. Oprócz punktów za cięcia, zawodnik dostaje też punkty za regulaminowy czas przebywania modelu w powietrzu. Zawsze, kiedy tylko przeciwnik zostanie strącony (a dokładnie jego drugi model), zwycięzca danej walki lata nadal, by otrzymać regulaminowe punkty dodatkowe za przebywanie w powietrzu. Stąd potrzeba drugiego kręgu obok – by mógł on przejść i nie blokować rozgrywania konkurencji na torze głównym. Oczywiście częściej zdarza się, że to obaj piloci nie mają już czym walczyć (mając obcięte taśmy) i wtedy chwytają się za ręce i sterując swoje modele – w biegu, przemieszczają się na wolny tor obok.

W czasie walk modele często się zderzają lub rozbijają, dlatego każda z ekip (na daną walkę) ma do dyspozycji dodatkowo jeden model zapasowy. Stąd charakterystyczne „nosidełka” pełne modeli, widoczne na każdym kroku, na starcie.

Dla publiczności każde zderzenie lub model spadający na ziemię, jest niezłą „atrakcją”. Oglądane walki widzowie odbierają jako bardzo emocjonujący sport, są pełni uznania dla kunsztu pilotażu i niesamowitego refleksu „kombaciarzy”.

Osoby zainteresowane modelami na uwięzi (np. ich budową i / lub zawodami) odsyłam do kalendarza imprez modelarskich Aeroklubu Polskiego, publikowanego na stronie: https://modelarstwo.aeroklub-polski.pl/. 

Zawody są najlepszą okazją do obejrzenia modeli i nawiązania kontaktów z zawodnikami.

Opracował: Bogdan Wierzba
Przewodniczący Komisji Modelarskiej
AEROKLUBU POLSKIEGO