Blog Mikołaja Doskocza: Operacje HESLO i HEC

Wśród kategorii operacji specjalistycznych możemy wyróżnić kilka ich rodzajów – od bardzo popularnych (np. wywóz skoczków, holowanie, fotografia z powietrza) po rzadziej spotykane. Wśród tych mało popularnych są m.in. operacje gdzie do statku powietrznego jest doczepiony człowiek lub jakiś przedmiot. Są to z zasady operacje szczególnej kategorii, znacznie bardziej narażone na wystąpienie ryzyk w czasie ich wykonywania. Dlatego też zgodnie z przepisami UE tego typu operacje są uznawane za operacje specjalistyczne wysokiego ryzyka (SPO HR) i jednocześnie przed operatorem zamierzającym je wykonywać przepisy stawiają wyższe wymagania.

Zgodnie z ORO.SPO.110(a) Rozporządzenia (UE) nr 965/2012 katalog operacji, które są uznawane za operacje wysokiego ryzyka określa każde państwo członkowskie. W Polsce tego typu kwalifikacja odbywa się w oparciu o rozporządzenie Ministra Infrastruktury[1] w którym wymienione zostały rodzaje operacji lotniczych uznawanych za SPO HR.

Na marginesie pisałem już jakiś czas temu dlaczego błędem było wrzucenie do tego rozporządzenia operacji HHO, które nie mogą być operacjami specjalistycznymi (SPO), ponieważ EASA uznaje HHO jako zatwierdzenie szczególne do przewozu lotniczego (CAT). To kolejna z niezgodności pomiędzy naszym prawem krajowym a lotniczymi regulacjami UE. Artykuł znajdziecie pod poniższym linkiem: TUTAJ

Na czym polegają operacje HEC?

Loty wykonywane jako HEC są lotami z podwieszoną osobą. Operacją HEC będzie taka operacja, gdzie do śmigłowca podczepiona jest osoba a do podczepienia został użyty „układ urządzenia do przewozu osób” (PCDS). Taki układ musi być oczywiście certyfikowany do konkretnego typu śmigłowca i dopuszczony do użytkowania w HFM. Bez dopuszczenia PCDS nie może być mowy o zatwierdzeniu HEC jako rodzaju SPO HR.

Sam PCDS może mieć dwa warianty – „zwykły PCDS” oraz „układ inny niż zwykły PCDS” – zgodnie z GM nazywany „complex PCDS”.

Zwykłym PCDS będzie układ, który spełnia normy wskazane w GM17 do Załącznika 1 do Rozporządzenia (UE) nr 965/2012, jest zaprojektowany do przytrzymywania nie więcej niż jednej osoby (na przykład operatora wyciągarki lub haka ładunkowego, specjalisty zadaniowego lub fotografa) wewnątrz kabiny, lub do przytrzymywania nie więcej niż dwóch osób na zewnątrz kabiny oraz nie jest sztywną konstrukcją, taką jak klatka, platforma lub kosz. Ponadto zgodnie z GM17 do prostych PCDS mogą być zakwalifikowane:

• Uprzęże bezpieczeństwa lub trójkąty ratunkowe dla nie więcej niż 2 osób
• Systemy lin stałych przeznaczonych dla nie więcej niż 2 osób, mocowanych pod jednym hakiem lub liną w układzie Y na podwójnym haku

PCDS complex to dowolny układ, który pozwala na podwieszenie trzech lub więcej osób. Ponadto wszystkie PCDS, które mają nowe lub nowatorskie funkcje albo nie zostały jeszcze sprawdzone w odpowiednim zakresie, będą uznawane za complex PCDS.

Same operacje HEC dzielą się na dwie kategorie – HEC 1 (lina równa lub krótsza niż 25 m) i HEC 2 (lina dłuższa niż 25 m).

Jeszcze jedna uwaga – o charakterze HEC nie przesądza to, że osoba znajduje się „pod” śmigłowcem ale to, czy została ona podwieszona przy użyciu PCDS. Ten układ jest kluczowy do uznania, że mamy do czynienia z HEC a w konsekwencji konieczne będzie uzyskanie zezwolenia SPO HR. Piszę o tym nie bez przypadku – ostatnio nasz organ nadzoru stwierdził, że holowanie szybowca śmigłowcem jest operacją HEC, ponieważ w śmigłowcu znajduje się człowiek… Nie wchodząc w tok rozumowania organu chciałbym nieśmiało zauważyć, że w przepisach (a na tym powinien opierać się organ administracji publicznej) nie ma podstaw do tego typu wniosków. Szybowiec to statek powietrzny, nie da się go uznać za PCDS żadnej kategorii 😉

Operacje HESLO

Operacje HESLO różnią się od HEC dwoma kluczowymi elementami. Pierwszym z nich jest to, co jest podczepione do śmigłowca. O ile w HEC mamy człowieka, to w HESLO jest to ładunek. Ładunkiem może być drzewo, kamienie, samochód, budowla, miś czy cokolwiek sobie operator wymyśli. Drugim elementem odróżniającym HESLO od HEC jest brak sprecyzowania rodzaju podwieszenia – w HEC musi być PCDS. W HESLO ładunek podczepiany jest do śmigłowca w taki sposób, jak tylko producent opracował i dopuścił do użytkowania. Najczęściej oczywiście będzie to hak. Ale zawsze musi być to hak certyfikowany do użytku w konkretnym śmigłowcu.

Wymagania dla operatora SPO HR

Zarówno HEC jak i HESLO to rodzaj operacji specjalistycznych wysokiego ryzyka. Mogą to być operacje zarobkowe jak i niezarobkowe – kwalifikacja ma znaczenie w kontekście podlegania pod konkretne przepisy. Dla operacji SPO HR (czyli zarobkowych) operator musi spełnić przepisy Part.SPO. Przy operacjach niezarobkowych – Part.NCO. Te ostanie opisałem na końcu artykułu.

Jeżeli mówimy o operacjach zarobkowych HEC/HESLO, to w pierwszej kolejności operator musi uzyskać zezwolenie SPO HR - szczegóły TUTAJ. Dodatkowo zamierzając wykonywać operacje operator musi spełnić kilka innych wymagań szczególnych.

Z punktu widzenia operacji HEC i HESLO kluczową rolę po stronie operatora odgrywa odpowiednie opisanie standardowych procedur operacyjnych (SOP). Zakres jaki powinny obejmować SOP został wskazany w AMC1 do SPO.SPEC.HEC.100 oraz w AMC1 do SPO.SPEC.HESLO.100. Mamy tam wymienione m.in. zakres i stopień skomplikowania operacji, środowisko operacji, wyposażenie, wymagania dotyczące załogi i szkoleń, procedury normalne i awaryjne. Ze względu na dość wysoki poziom skomplikowania operacji, istotne znaczenie będzie miała analiza ryzyka dla samych operacji ale też dla całokształtu działania operatora.

Wymagania dla personelu

W samych przepisach rozporządzenia (UE) nr 965/2012 nie znajdziemy nic na temat wymagań dla załogi w lotach HEC i HESLO. Nie znajdziecie nic też w FCL, ponieważ to nie są uprawnienia w rodzaju TR, IR czy holowania. Ale nie znaczy to, że każdy pilot z brzegu może wykonywać operacje HEC czy HESLO.

Wszystko mamy dość szczegółowo opisane na poziomie AMC/GM do rozporządzenia (UE) nr 965/2012. Tam są rozpisane wymagania, z rozróżnieniem na loty HEC i HESLO. Wspólne jest to, że pilot zamierzający wykonywać loty HEC czy HESLO przechodzi szkolenia nie w ośrodku szkolenia a u operatora, który już tego typu operacje wykonuje (i ma odpowiednią kadrę prowadzącą szkolenie).

Dopuszczenie do lotów HEC obejmuje w pierwszym etapie szkolenie naziemne, następnie szkolenie w locie HEC a na koniec dopuszczenie do wykonywania samodzielnych lotów HEC. Dopuszczenie HEC dzieli się na HEC 1 i HEC 2. Przykładowe wymagania (nie wszystkie) do lotów samodzielnych HEC:

• Ukończenie szkolenia w locie HEC
• 1000 h jako PIC na śmigłowcach
• Dla operacji w górach 500 h jako PIC w operacjach górskich
• Dla HEC 2 (lina dłuższa niż 25 m) ukończone HESLO 2

Przy operacjach HESLO sprawa wygląda inaczej – mamy 4 typy HESLO:

• HESLO 1 – krótka lina, 20 m lub mniej
• HESLO 2 – długa lina, powyżej 20 m
• HESLO 3 – zawiesie specjalistyczne jak np. odśnieżanie linii energetycznych, piłowanie drzew, układanie kabli, wywoływanie lawin
• HESLO 4 – zaawansowane obciążenie zawiesia, np.: budowa wież, demontaż masztów.

Zasada przy nabywaniu dopuszczenia do wykonywania określonego typu HESLO polega na tym, że w pierwszej kolejności pilot przechodzi odpowiednie szkolenia i zostaje uprawniony do latania w HESLO 1. Potem, w ramach wykonywania kolejnych cykli danego typu HESLO nabywa uprawnienie do wyższego typu HESLO.

Operacje niezarobkowe HEC i HESLO

Wcześniej wspomniałem o możliwości wykonywania HEC i HESLO zarobkowo i niezarobkowo. Różnica będzie tkwiła wyłącznie w formalnościach i braku konieczności uzyskiwania zezwolenia SPO HR przy operacjach niezarobkowych. W dalszym ciągu konieczne będzie opracowanie SOP na takich samych wymogach jak SPO HR – wskazuje nam na to GM1 do NCO.SPEC.HEC.100 oraz GM1 do NCO.SPEC.HESLO.100.

[1] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 czerwca 2019 r. w sprawie wykazu operacji uznawanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej za operacje specjalistyczne wysokiego ryzyka (Dz. U. z 2019 r., poz. 1129)

Mikołaj Doskocz, radca prawny prowadzący Kancelarię Prawa Lotniczego – LATAJ LEGALNIE. Specjalizuje się w prawie lotniczym i obsłudze przedsiębiorców lotniczych. Prowadzi blog o prawie lotniczym www.latajlegalnie.com