dlapilota.pl
Odlano zwierciadło wtórne dla teleskopu ELT
Extremely Large Telescope (ELT), czyli Ekstremalnie Wielki Teleskop, to gigantyczny instrument, który rozpocznie obserwacje kosmosu w 2024 roku. Obecnie trwa budowa kolejnych elementów tego teleskopu. Wcześniej projekt był znany pod nieco zmodyfikowaną nazwą Ekstremalnie Wielki Teleskop Europejski (E-ELT), ale zdecydowano się na jej uproszczenie.
ELT ma mieć zwierciadło główne o średnicy prawie 40 metrów. Będzie największym teleskopem optycznym na świecie. Również jego zwierciadło wtórne będzie rekordowe – o średnicy 4,2 metra, czyli większej niż średnice zwierciadeł głównych sporej liczby obecnie pracujących teleskopów.
Lustro wtórne ELT waży 3,5 tony. Zostało odlane z bloku materiału szklanej ceramiki o nazwie handlowej Zerodur. Jest to specjalny materiał stworzony dla teleskopów astronomicznych pod koniec lat 60. ubiegłego wieku. Zerodur prawie wcale nie ma rozszerzalności termicznej, nawet w przypadku dużych zmian temperatury. Na dodatek jest odporny chemicznie i nadaje się do precyzyjnego szlifowania. Wiele największych teleskopów astronomicznych ma zwierciadła wykonane właśnie z tego materiału i pracują stabilnie od dziesięcioleci. Dotyczy to w szczególności teleskopu VLT, również należącego do Europejskiego Obserwatorium Południowego (ESO).
Kontrakt na odlanie zwierciadła wtórnego M2 wykonywała międzynarodowa firma SCHOTT, z siedzibą w Niemczech (kontrakt był przyznany w styczniu 2017 r.). Teraz zwierciadło zostanie przez kolejne lata poddane procesom ochładzania, skrawania i obróbki cieplnej, aby je utwardzić i wyszlifować w celu uzyskania ostatecznego kształtu lustra. Czynności te wykona francuska firma Safran Reosc. Powierzchnia zwierciadła zostanie wyszlifowana z dokładnością do 15 nanometrów, czyli 15 milionowych części milimetra.
Gdy teleskop ELT zostanie w całości zmontowany, zwierciadło wtórne M2 będzie wisieć do góry nogami nad zwierciadłem głównym i będzie stanowić jeden z elementów składającego się z pięciu zwierciadeł systemu optycznego teleskopu. Lustro M2 jest bardzo mocno zakrzywione i asferyczne. Jest największym wypukłym zwierciadłem kiedykolwiek wyprodukowanym.
Europejskie Obserwatorium Południowe (ESO) to organizacja naukowo-techniczna zrzeszająca kilkanaście krajów europejskich, zajmująca się badaniami Wszechświata prowadzonymi z teleskopami naziemnymi. Polska należy do ESO od 2015 roku. Nasze instytuty naukowe i firmy przemysłowe także biorą udział w konstrukcji różnych elementów teleskopu ELT, np. naukowcy z UMK w Toruniu projektują jeden z zaawansowanych spektrografów dla ELT, a polski oddział firmy SENER będzie odpowiedzialny za projekt, produkcję, montaż i testy oprzyrządowania do dwóch modułów zwierciadeł teleskopu ELT. (PAP)
cza/ agt/
Komentarze