Z serii "Spotkania przy samolocie": Samoloty Niepodległej

W dniu 7 listopada 2021 r. (niedziela), o godzinie 12.00 Muzeum Lotnictwa Polskiego zaprasza na kolejne spotkanie prowadzone przez Jana Hoffmanna.

Zaproszenie na opowieść o historii lotnictwa kierowane jest zarówno do młodzieży, jak i dorosłych.

Prowadzone będą rozmowy o francuskim samolocie rozpoznawczym i bombowym Breguet XIV, używanym w latach 1917-18, w działaniach bojowych I wojny. Był to w tym czasie bardzo udany samolot, do którego konstrukcji wykorzystano dużą liczbę elementów ze stopów aluminiowych. Jego osiągi dorównywały niemieckim myśliwcom. Używany był też po I wojnie do przewozu poczty i do celów sanitarnych. W Polsce Breguety 14 brały udział w walkach w latach 1919-21, w tym i w Bitwie Warszawskiej. Było ich w naszym lotnictwie ponad 150. Uczestnicy spotkania poznają historię i konstrukcję tego interesującego samolotu.

Breguet XIV opracowany został w znanej francuskiej wytwórni lotniczej Société Anonyme des Ateliers d'Aviation Louis Breguet w Paryżu przez Louisa Breguet przy znaczącym udziale inż. Vullierme. Prace projektowe nad samolotem rozpoznawczym o oznaczeniu AV (avant – co oznaczało z silnikiem z przodu) rozpoczęto w czerwcu 1916 r. Prototyp wersji Breguet XIVA2 został oblatany przez samego konstruktora 21.11.1916 r.

Konstrukcja samolotu była typowa dla koncepcji Bregueta – dwupłat o konstrukcji mieszanej z przewagą elementów metalowych, co zapewniało dużą wytrzymałość konstrukcji, z silnikiem chłodzonym cieczą napędzającym śmigło ciągnące, uzbrojony w stały karabin maszynowy obsługiwany przez pilota oraz ruchomy karabin na obrotnicy obsługiwany przez obserwatora-strzelca. Do napędu samolotu planowano początkowo silnik Hispano-Suiza o mocy 147 kW (200 KM), lecz konstruktor uznał go za zbyt słaby i zastosował silnik Renault 12F o mocy 162 kW (220 KM). Samolot wykazał doskonałe własności lotne i pilotażowe. Na wysokości 2000 m osiągnął prędkość 175 km/h. W tym czasie prędkości takiej nie osiągało wiele samolotów niemieckich. W lutym 1917 r. zainstalowano silnik Renault 12Fc o mocy 202 kW (275 KM). Samolot z tym silnikiem miał jeszcze większe osiągi.

Aby skrócić rozbieg, zastosowano automatyczne klapy na dolnych skrzydłach zmieniające wysklepienie profilu od drugiego dźwigara do krawędzi spływu. Po osiągnięciu prędkości 112 km/h klapy unosiły się, zmniejszając tym samym wysklepienie profilu. Przy lądowaniu działały odwrotnie skracając dobieg.

W lotnictwie polskim znajdowało się 158 samolotów Breguet XIV. Była to wówczas najliczniejsza grupa samolotów jednego typu w polskich wojskach lotniczych. Pierwsze przybyły na początku maja 1919 r. w składzie Armii Polskiej gen. Józefa Hallera. Znajdowało się tam 45 egz.: 26 Breguet XIVA2 (w tym 20 egz. w 39 E. Br i 59 E. Br), 18 Breguet XIVB2 (w tym 15 egz. w 66 E. Br), reszta w rezerwie w V/F/RPL oraz oraz 1 Breguet XIVA2GR francuskiej Misji Wojskowej. Eskadry wprowadzono w 1919 r. do składu lotnictwa polskiego przyznając im polską numerację.

W kwietniu i czerwcu 1919 r. dwa samoloty Breguet XIV (po jednym w wersji A2 i B2) otrzymane od Francuzów były używane w eskadrze lotniczej 4 Dywizji gen. Żeligowskiego w Rumunii.

Breguet XIVA2 39. Eskadry Breguetów (16. eskadry wywiadowczej) w Boryspolu pod Kijowem, 1920
(fot. Unknown author/Domena publiczna/Wikimedia Commons)

Działająca w Paryżu Polska Wojskowa Misja Zakupów w latach 1919-1920 zamówiła we Francji 186 samolotów Breguet XIV. Z dwóch zamówień wycofano się, sprowadzając ostatecznie 110 samolotów, w tym 70 w wersji A2 i 40 w wersji B2bis. W lutym 1920 r. dokonano wyboru samolotu Breguet XIV na typowy samolot tej klasy dla polskiego lotnictwa wojskowego. Ostatnie zakupione samoloty dotarły do Polski wiosną 1921 r. W 1926 r. zakupiono dodatkowo 1 samolot sanitarny Breguet XIVTbis.

W kwietniu 1925 r. zamówiono we Francji samolot sanitarny Breguet XIVTbis. Zakupu dokonało ze składek członków Polskie Powszechne Towarzystwo Farmaceutyczne. Dostarczony w kwietniu 1926 r. samolot był na stanie 1 PL do 1928 r.

Stan posiadania samolotów Breguet XIV stale malał. W grudniu 1927 r. było 68 egz. i już tylko 13 egz. w październiku 1932 r. Najdłużej były używane trzy Breguety XIV przebudowane na sanitarne, znajdujące się w 5 PL i LSSiB w Grudziądzu. Skasowano je dopiero w 1935 r.