Wpływ aktywności zwierząt na bezpieczeństwo ruchu lotniczego – analiza statystyczna zdarzeń w latach 2010-2017

Kolizje statków powietrznych ze zwierzętami stanowią globalny problem bezpieczeństwa. Badanie wpływu zwierząt na bezpieczeństwo lotnicze leży w zainteresowaniu zarówno ICAO, EASA, jak i organizacji skupiających poszczególne sektory branży lotniczej. Od nadzorów państwowych oczekuje się, aby informacje o zdarzeniach, które są raportowane do ich właściwych organów były analizowane i w zagregowanej formie publikowane przynajmniej raz do roku. Ryzyko związane ze zwierzętami dotyczy także lotnictwa cywilnego w Polsce. Dowodem tego są raportowane zdarzenia.

Kultura raportowania zdarzeń związanych ze zwierzętami przekłada się bezpośrednio na zawartość baz danych i zasobów informacyjnych niezbędnych w dalszej perspektywie do predykcyjnego zarządzania ryzykiem na poziomie krajowym. Aby Polska mogła wywiązać się ze zobowiązań i sprostać przyszłym wyzwaniom w zakresie zarządzania ryzykiem dotyczącym bezpieczeństwa lotniczego, zarówno z perspektywy rynku jak i nadzoru wymagane jest dalsze doskonalenie procesu gromadzenia i analizy danych, w tym także szczegółowych informacji dotyczących zdarzeń lotniczych generowanych przez czynnik przyrodniczy.

Mając na uwadze powyższe oraz fakt, że ryzyko związane ze zwierzętami dotyczy także lotnictwa cywilnego w Polsce, dokonano próby statystycznej analizy zdarzeń lotniczych związanych z ptakami i ssakami. Należy podkreślić, że niniejsze opracowanie nie stanowi wyniku procesu oceny ryzyka i jego indeksacji. Może być natomiast początkiem dalszych badań w celu uzyskania odpowiedzi na pytanie, jaki jest poziom ryzyka kolizji statków powietrznych ze zwierzętami na terytorium Polski? Na dzień opracowania dokumentu nie został jeszcze opublikowany Europejski System Klasyfikacji Ryzyka, który w przyszłości będzie głównym europejskim narzędziem używanym w procesie zgłaszania i analizy zdarzeń.

Zakres analizy obejmuje lata 2010–2017. W tym okresie na obszarze Polski zgłoszonych zostało ogółem 18358 zdarzeń lotniczych. Obecnie, na poziomie Unii Europejskiej wymagania dla systemu raportowania zdarzeń w lotnictwie cywilnym, wraz z aspektami podejmowania działań następczych oraz analizą ryzyka związanego z ich zaistnieniem zostały szczegółowo uregulowane i stanowią podstawę dla krajowych systemów zgłaszania zdarzeń. Pełna implementacja regulacji w tym zakresie pozwoli przybliżyć procesy zarządzania bezpieczeństwem do predykcyjnych modeli zarządzania ryzykiem w lotnictwie cywilnym. Ten strategiczny cel bezpieczeństwa powinien zostać osiągnięty przez wszystkie Państwa członkowskie ICAO do roku 2028 Poniższe opracowanie swoim zakresem obejmuje rozszerzenie analiz wskaźnik owych dwóch obszarów zagrożeń wskazanych w Krajowym Planie Bezpieczeństwa w Lotnictwie Cywilnym na lata 2017–2020 (zagrożenie 3a oraz 3b).

Analizie zostały poddane dane o zdarzeniach lotniczych zgromadzone w bazie ECCAIRS oraz informacje przedłożone przez podmioty lotnicze, które dobrowolnie podzieliły się zawartością własnych baz danych. Dane nie obejmują zdarzeń polskich statków po-wietrznych zaistniałych poza terytorium Polski. Opracowanie uzupełnia analiza wybranych atrybutów kolizji potwierdzonych w roku 2017. Wyniki analizy zwizualizowano w postaci wykresów, tabel oraz grafik. Zakres danych został dobrany poprzez ocenę atrybutów zdarzeń w kontekście ich praktycznej wartości dla realizacji procesu zarządzania ryzykiem a także w oparciu o analizę podobnych opracowań sporządzanych przez inne Państwa członkowskie ICAO.

Przedstawione informacje mogą być pomocne dla określania przez organizacje lotnicze, w ramach własnych systemów zarządzania, parametrów tworzących indywidualne wskaźniki poziomu bezpieczeństwa, jak również dla oceny relacji tych wskaźników względem ogólnych danych zagregowanych na poziomie krajowym.

Rynek lotniczy w Polsce rozwija się dynamicznie. Szacuje się, że w roku 2035 liczba lotniczych operacji pasażerskich wyniesie 689000 a liczba obsłużonych pasażerów przekroczy 94mln. Dane i wnioski przedstawione w niniejszym dokumencie należy traktować jako stan wyjściowy ze wskazaniem na cykliczną aktualizację w przyszłości. Dalsze badania zagadnienia zderzeń statków powietrznych ze zwierzętami powinny zmierzać w kierunku opracowania odpowiednich metod szacowania ryzyka uwzględniających wymagania międzynarodowe, oczekiwania branży lotniczej, wymagania nadzoru oraz zmiany w środowisku przyrodniczym.

Zgodnie z wymaganiami ICAO oraz EASA działania krajowych organów nadzoru nad bezpieczeństwem w lotnictwie cywilnym mają zmierzać w kierunku wprowadzenia predykcyjnych mechanizmów oceny ryzyka oraz efektywności stosowanych środków jego łagodzenia na poziomie krajowym. Modelowanie ryzyka w lotnictwie cywilnym oparte o analizę danych będzie w najbliższej przyszłości jednym z kluczowych wyzwań stawianych nadzorowi krajowemu. W ramach wdrażania dynamicznego zarządzania scenariuszami ryzyka, Urząd Lotnictwa Cywilnego implementuje metodę BowTie. Metoda ta pozwala na optymalizację zasobów dedykowanych do czynności nadzoru w oparciu o analizę ryzyka oraz zarządzanie barierami łagodzenia ryzyka. W tym kontekście ocena efektywności stosowanych planów zarządzania zagrożeniami środowiskowymi zastąpi w przyszłości dotychczasowy model oparty wyłącznie o monitorowanie wymogu opracowania i realizowania takich planów.

Materiały pomocnicze:
– Rozporządzenie wykonawcze do Rozporządzenia UE nr 376/2014 z dnia 3 kwietnia 2014r.
– Rozporządzenie UE nr 376/2014 z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zgłaszania i analizy zdarzeń w lotnictwie cywilnym oraz podejmowanych w związku z nimi działań następczych, zmiany rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 996/2010 oraz uchylenia dyrektywy 2003/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady i rozporządzeń Komisji (WE) nr 1321/2007 i (WE) nr 1330/2007
– Globalny Plan Bezpieczeństwa w Lotnictwie Cywilnym na lata 2017-2019 (GASP ICAO Doc 10004)
– European Coordination Centre for Accident and Incident Reporting Systems
– Safety Performance Indicator – Wskaźnik Poziomu Bezpieczeństwa, parametr oparty na danych używany do monitorowania i oceny poziomu bezpieczeństwa

www.ulc.gov.pl/_download/regulacja_rynku/statystyki/prognozy/prognoza_2017.pdf

Łukasz Turzyński
ULC