Kto pyta mniej błądzi: Przepisy SERA

Z racji różnorodnych obowiązków edukacyjnych i szkoleniowych dość często mam do czynienia między innymi z przyszłymi adeptami sztuki Ikara, praktykantami, kontrolerami ruchu lotniczego czy też dyżurnymi operacyjnymi portów lotniczych. Nie ma w zasadzie szkolenia, w którym nie padłoby pytanie o aktualnie obowiązujące przepisy ruchu lotniczego i – co mnie mocno dziwi, ale po części także niepokoi, natykam się często na pewien brak wiedzy, brak według mnie bardzo istotny.

Na pytanie o przepisy ruchu lotniczego, obowiązujące tak kontrolerów ruchu lotniczego, jak i pilotów otrzymuję różne odpowiedzi. Zazwyczaj indagowani wymieniają:

• Załącznik 2 ICAO „Przepisy ruchu lotniczego”
• Załącznik 11 ICAO „Służby ruchu lotniczego”
• Dokument ICAO PANS-ATM Doc 4444 „Zarządzanie ruchem lotniczym” (słynne „cztery czwórki”)
• Zbiór Informacji Lotniczych – Polska (tzw. AIP, przy czym status tej pu-blikacji to raczej informator niż przepis)

Czasami docierają także do mnie upiory zamierzchłej przeszłości („PL-2”, „PL-11”, „IL-4444”), rzadko natomiast trafiają się studenci, którzy wiedzą, że od 04 grudnia 2014 roku obowiązują nas także znormalizowane przepisy unijne o wdzięcznej (?) nazwie SERA.

SERA to Standardized European Rules of the AIR – w wolnym tłumaczeniu Znormalizowane europejskie przepisy ruchu lotniczego. Powstały z wielu przyczyn: różnic w przepisach poszczególnych krajów członkowskich, niedostosowania Załączników do Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym do regulacji unijnych itp. Nie jest to zresztą istotne – SERA obowiązują i już.

SERA opracowała Europejska Agencja Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA). Ponieważ jednorazowa i gwałtowna zmiana przepisów nie wchodziła w rachubę, zdecydowano się podzielić ich wprowadzanie na fazy.

Fazy A i B wdrażania SERA zostały zrealizowane w unijnym rozporządzeniu 923/2012. Polska skorzystała tu z możliwości odroczenia daty wprowadzenia tych przepisów, przez co u nas weszły one w życie 4 grudnia 2014 roku. Faza A dotyczyła konwersji przepisów ICAO zawartych w Załączniku 2 ICAO na przepisy SERA, natomiast B - konwersji Załącznika 11 oraz 3 ICAO.

Mówiąc prosto z mostu: wiele punktów zawartych w Załącznikach 2 i 11 ICAO zostało zastąpionych nowymi zapisami w przepisach SERA. Niektóre są bardzo podobne, czy nawet bez zmiany, jednakże część różni się od zapisów ICAO sensem, słowami, konstrukcją zdań i tak dalej. Co więcej zapisy rozporządzenia 923/2012 (SERA A i B) wcale nie zastąpiły WSZYSTKICH przepisów zawartych w ww. Załącznikach ICAO, lecz tylko ich część. Innymi słowy personel lotniczy obowiązuje rozporządzenie 923/2012 (z ewentualnymi modyfikacjami zapisanymi w rozporządzeniu 2016/1185) albo – w przypadku braku danego przepisu w SERA – stosowne zapisy z właściwego załącznika ICAO. W dechę, chciałoby się powiedzieć…

SERA wprowadziły wiele zmian w definicjach – wystarczy zerknąć tylko na długą listę na początku tych przepisów. Dodatkowe utrudnienia mogą sprawiać także nie zawsze fortunne tłumaczenia – na przykład „skutki turbulencji w strumieniu nadążającym” – chodzi oczywiście o skutki turbulencji w śladzie aerodynamicznym. Nie należy również zakładać, że zapisy SERA dotyczą albo nie dotyczą określonego rodzaju lotów; pożytek z zapoznania się z nimi odniosą nie tylko piloci (o kontrolerach ruchu lotniczego nawet nie wspominam, bo to oczywiste, że muszą je znać), ale także osoby związane z planowaniem lotu, służbami SAR itp.

By uporządkować powstały bałagan w przepisach, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju wydało na przełomie 2014/2015 dwa krajowe rozporządzenia:

• w sprawie warunków i sposobu działania służb ruchu lotniczego (Dziennik Ustaw 2015, pozycja 58 z dnia 20 grudnia 2014)
• w sprawie przepisów ruchu lotniczego (Dziennik Ustaw 2015, pozycja 141, z dnia 22 stycznia 2015 r.)

Ich zapisy porządkują w pewnym stopniu polski stan prawny, lecz dla wygody polskiego personelu lotniczego znacznie lepszym rozwiązaniem – przynajmniej według mnie - byłoby wydanie na przykład czegoś w rodzaju tekstu jednolitego, JEDNEGO dokumentu, z którego jasno wynikałyby na przykład choćby same przepisy ruchu lotniczego.

Przepisy SERA C – ostatnie, jakie zostały wydane do chwili obecnej czyli 17 sierpnia 2017 roku - są zawarte w unijnym rozporządzeniu 2016/1185. I tu należy podkreślić, że SERA C w dużej mierze AKTUALIZUJE i ZMIENIA zapisy SERA A i B czyli 2016/1185 zmienia de facto zapisy rozporządzenia 923/2012. Dodatkowo część zapisów 2016/1185 już obowiązuje, a inna część wchodzi w życie od 12 października br., a więc praktycznie już za chwilę. W 2017 r. pojawiła się także reedycja rozporządzenia 2016/1185 w języku szwedzkim i słoweńskim (nr 2017/835) - chodziło o sprostowania tłumaczeniowo-językowe.

SERA zawierają również Suplementy, w których zawarte są wspólnie uzgodnione rozbieżności pomiędzy samymi SERA i Załącznikami ICAO.

Gdzie zatem - na przykład - należałoby szukać aktualnej tabeli zawierającej minima widzialności i odległości od chmur w warunkach VMC? Zajrzyj najpierw do rozporządzenia 923/2012, sekcja 5, a następnie do SERA 2016/1185, załącznik 1, punkt 4…

I jeszcze jedno: warto pobrać wersję polską i angielską. W nielicznych co prawda wypadkach, ale jednak, sens tłumaczenia w wersji polskiej jest zmieniony i nie oddaje treści oryginału.

Linki do pobrania obu rozporządzeń unijnych:

Rozporządzenie 923/2012, numer CELEX: 32012R0923 (LINK)
 
Rozporządzenie 2016/1185, numer CELEX: 32016R1185 (LINK)

Miłej lektury. Będzie raczej długa albo bardzo długa.

Klaudiusz Dybowski

Od autora: niniejszy artykuł jest jedynie ZAJAWKĄ, proszę nie traktować go, jako materiału całkowicie wyczerpującego temat. Temat SERA zasługuje na bardzo szerokie omówienie i potraktowanie.

Czytaj również:
SERA - co to takiego i jakie ma znaczenie?
O dzisiaj! SERA czyli porządki w przepisach ruchu lotniczego w UE
SERA i minima VFR, En-Route IR, definicja dnia/nocy i praktyki instruktorskie