Zagospodarowanie byłych lotnisk wojskowych po zmianie ustawy o AMW

Podstawą prawną, która powinna umożliwić rozwój nowych cywilnych lotnisk, lądowisk i portów lotniczych w Polsce jest długo oczekiwana, nowa ustawa "o AMW oraz o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa". Wartość terenów lotniskowych, zbędnych dla obronności Państwa które będą przekazywane władzom samorządowym jest oceniana na ponad 700 milionów złotych. Czy nowa ustawa powstrzyma proces dalszej dematerializacji powojskowej infrastruktury lotniskowej ?.
Rozporządzenie do nowej ustawy o AMW, w pierwszej kolejności uwzględnia byłe lotniska wojskowe, które wraz z obowiązkiem dalszego zachowania lotniczego charakteru nieruchomości zostały objęte rządowym Programem Rozwoju Sieci Lotnisk i Lotniczych Urządzeń Naziemnych w Polsce w latach 2007 – 2025. Uznać zatem należy, że byłe lotniska wojskowe, także po ich przekazaniu samorządom znajdą się pod uważną kontrolą rządową.

Kształtowanie sieci lotnisk cywilnych, a w szczególności portów lotniczych, stanowi ustawowe zadanie Ministra właściwego ds. transportu oraz działającego z jego upoważnienia Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Na założenie lotniska cywilnego, wprowadzenie na nim jakichkolwiek zmian, na wyłączenie lotniska z eksploatacji, a także na likwidację lotniska, bezwzględnie wymagane jest uzyskanie zgody Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego. Generalnie obowiązuje zasada, że każdy podmiot zamierzający założyć cywilne lotnisko lub lądowisko w pierwszej kolejności musi powiadomić Prezesa ULC o swoim zamiarze. Z tego obowiązku nie będą przecież zwolnione podmioty, zamierzające założyć lotniska cywilne na bazie nieruchomości stanowiących byłe lotniska wojskowe. Wiele spółek lotniskowych z udziałem samorządów już kilka lat włączyło temu swoje Uchwały określające sposób zagospodarowania infrastruktury lotniskowej zbędnej dla obronności Państwa. Uchwały samorządów, w sprawie zagospodarowania i zakładania nowych lotnisk cywilnych są włączone do Załącznika Nr 10, będącego integralną częścią ww Programu.

To dopiero początek procesu przekazywania byłych lotnisk wojskowych samorządom. Jednak już można zaobserwować, że w pewnych regionach Polski, sprawa zagospodarowania tych nieruchomości staje się przedmiotem swoistego "jarmarku lotniczego". Każdy "rozgrywający", sprawę sposobu zagospodarowania byłego lotniska wojskowego traktuje wg "swojego uznania" i na "swój sposób". Zazwyczaj dzieje się to w ostrej rywalizacji pomiędzy poszczególnymi organizacjami politycznymi i gospodarczymi.

Nie ulega wątpliwości, że zagospodarowanie 9 lotnisk powojskowych objętych Programem Rozwoju Sieci Lotnisk, przeznaczonych na założenie cywilnych lotnisk użytku publicznego nie może być "sprawą prywatną" burmistrza, wójta, prezydenta miasta, czy wojewody. Nie można też zakładać nowych lotnisk cywilnych z pominięciem art. 2. ustawy Prawo Lotnicze, pkt. 18), litera b), z którego jednoznacznie wynika, że"w rozumieniu przepisów ustawy obowiązek użyteczności publicznej polega na zobowiązaniu zarządzającego lotniskiem do zapewnienia funkcjonowania lotniska z zachowaniem określonych wymagań, których zarządzający lotniskiem nie spełniałby, kierując się jedynie interesem handlowym".

Co otrzymają samorządy po zmianie ustawy o AMW ?
AMW może przekazać samorządom tylko te tereny lotniskowe, które zostały przekazane do jej zasobów przez MON w chwili zakończenia użytkowania danego lotniska przez wojsko. Do zasobów AMW nie zostały przecież przekazane zalesione części terenów na byłych lotniskach wojskowych, ponieważ na podstawie regulacji przeprowadzonych w latach poprzednich, zalesione części występujące na niemal wszystkich nieruchomości wojskowych przekazano w gestię Lasów Państwowych.

Rola samorządów w zagospodarowaniu byłych lotnisk wojskowych.
Uwzględniając założenia Programu Rozwoju Sieci Lotnisk i Lotniczych Urządzeń Naziemnych, Samorząd Województwa Mazowieckiego, jako pierwszy w Polsce przystąpił do opracowania Strategii rozwoju infrastruktury lotnictwa cywilnego na Mazowszu. Województwo Zachodniopomorskie jest pod tym względem na drugiej pozycji. W innych województwach prace nad analogicznymi opracowaniami, są w stadium wstępnym, albo jeszcze nie zostały rozpoczęte. Brak "czytelnej" strategii rozwoju lotnictwa w danym regionie już powoduje działania przypominające "przeciąganie liny", przy planowaniu lokalizacji nowych cywilnych lotnisk użytku publicznego, zwłaszcza w tych województwach, w których jest więcej niż jedno, duże i byłe lotnisko wojskowe.

Zgodnie z artykułem 54. ust. 1. ustawy Prawo Lotnicze, ze względu na dostępność dla użytkowników, rozróżnia się lotniska użytku publicznego i lotniska użytku niepublicznego. Opcja lotniska użytku niepublicznego nie ma zatem zastosowania w przypadku byłych lotnisk wojskowych przekazywanych władzom samorządowym. Przez kilka lat utwierdzało się niemal powszechne przekonanie, że środki na "całe przedsięwzięcie lotniskowe", zapewnić ma "inwestor strategiczny", którego roli, rzeczywistych zamiarów, źródeł pochodzenia kapitału, zazwyczaj, nigdy do końca nie ujawniano. Tak niestety było w tych spółkach lotniskowych, w których samorząd aktywnie (realnie) nie uczestniczył, a jego rola była marginalizowana do przyjmowania informacji o poszukiwaniu kolejnych "inwestorów strategicznych".

W świetle wymogów ICAO, nakazujących opracowanie Master Planów – Planów Generalnych przez podmioty zarządzające lotniskami użytku publicznego. W ślad za tym wymogiem, projekt zmian ustawy Prawo Lotnicze, również określa właściwe miejsce i znaczenie Planu Generalnego lotniska w prawodawstwie krajowym. Przyjąć zatem, należy, że przy zakładaniu nowych lotnisk cywilnych na bazie byłych lotnisk wojskowych w Planach Generalnych uwzględnione zostaną wszystkie tereny (działki lotniskowe) znajdujące się w dotychczasowych granicach wyznaczonych linią ogrodzenia danego lotniska powojskowego. Master Plan jest dokumentem określającym rozwój lotniska w perspektywie 30 – 50 lat, a więc w perspektywie wieloletniej. Z tego względu, wszystkie działki znajdujące się w obrębie linii wyznaczonej ogrodzeniem byłego lotniska wojskowego powinny stanowić tereny rezerwowe pod przyszły rozwój lotnisk cywilnych (portów lotniczych). Również z tego powodu, byłe lotniska wojskowe należy traktować nadal, jako jedną pozycję ewidencyjną, bez względu na to, że obecnie terenami zalesionymi na tych nieruchomościach administrują Lasy Państwowe.

Co gorsza, byłe lotniska wojskowe, które "wypadły" z AIP – Polska przez wiele lat nie były odpowiednio chronione, ani przed zabudową wysokościową, ani przed nadmiernie dowolnym włączaniem tych lotnisk lub ich części do Obszaru NATURA 2000.

Nie na każdym byłym lotnisku wojskowym, od razu przecież pojawią się możliwości, aby taka nieruchomość w krótkim czasie po jej przekazaniu samorządowi, uzyskała status, już nie "transkontynentalnego portu lotniczego", czy "portu cargo" o czym z różnym nasileniem informują czasem media. Nie wiadomo także, czy władze samorządowe, które otrzymają byłe lotniska wojskowe, a samodzielnie nie przystąpią do ich zagospodarowania potrafią wyspecyfikować kryteria niezbędne do wyłonienia odpowiedniego dzierżawcy, bądź tak bardzo oczekiwanego "inwestora strategicznego". Odrębna sprawa, czy przyszły dzierżawca (potencjalny inwestor), będą odpowiednio przygotowani do czekających ich zadań.

Podczas wielu konferencji, organizowanych przez JKM INSTITUTE i Redakcję magazynu LOTNISKO, wśród uczestników można było zaobserwować brak bieżącej znajomości przepisów Prawa Lotniczego. Jeżeli połączyłoby się to z pomijaniem faktu, że stan prawny w lotnictwie polskim znacznie się zmienił od przystąpienia Rzeczypospolitej Polskiej do UE, taka sytuacja do optymizmu raczej nie skłania. Odrębne zagadnienie stanowi wpływ ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego, który nie ulega wątpliwości, że w mniejszym lub większym stopniu dotknie również lotnictwo cywilne. Opinie, co do tego, w jakim stopniu i kiedy kryzys wpłynie na lotnictwo cywilne są podzielone i bardzo ostrożne. Nie zmienia to faktu, że już obecnie znaczna część inwestycji "nielotniskowych", zarówno w Polsce, jak i w Europie została wstrzymana bezterminowo. Prognozy ruchu lotniczego już od kilku miesięcy wykazują tendencje spadkowe.

Ustawodawca znacznie ograniczył "katalog podmiotów", którym jednostka samorządu będzie mogła przekazać nieruchomość do podmiotów zakładających lotniska cywilne użytku publicznego, czyli lotniska dostępne dla wszystkich. Przekładając ten aspekt na działania praktyczne, pozostaje postawić kolejne pytanie. Czy regulacje prawne w zakresie zakładania lotnisk będą porównywalne do ścisłego monitorowania wiarygodności przewoźników lotniczych. Nie ulega wątpliwości, że w procesie zagospodarowania byłych lotnisk wojskowych, powinno się również eliminować podmioty niesolidne, niesprawdzone i nie dające pewności, czy deklarowany sposób zagospodarowania lotniska nie naruszy przepisów Prawa Lotniczego, a co gorsza właściwości rzutujących (pośrednio i bezpośrednio) na bezpieczeństwo Państwa.

Od dawna wiadomo, że samorządy są właściwym adresatem upoważnionym do pozyskiwania i umiejętnego dysponowania środkami pomocowymi UE na duże projekty infrastrukturalne. Pojawiają się jednak zamiary "oddawania" sprawy zagospodarowania lotnisk powojskowych w gestię różnych spółek. W nieodległej przeszłości wiele takich "spółek lotniskowych", na ogół "nie wychodziło" poza karkołomne "misje i wizje", a ich rzeczywiste zamiary nie były do końca znane. Z tego powodu, stan prawny kilku lotnisk nadal nie jest jasny. Obecnie, również można odnotować fakty, wyrażające się tym, że tu i ówdzie pojawiły się nowe "spółki lotniskowe". Ponieważ zdarza się, iż zarządy takich spółek, co "pewien czas" zmieniają nazwy podmiotu pretendującego do zarządzania byłym lotniskiem wojskowym, nakazuje to dużą ostrożność w stosunku do deklaracji publicznie prezentowanych w mediach.

Na koniec "pytanie otwarte".
Czy "właściwą" do zakładania nowych lotnisk cywilnych, (zwłaszcza lotnisk użytku publicznego) jest droga rozpoczynająca się od deklaracji w mediach, czy raczej od rzetelnego zapoznania się z Prawem Lotniczym, aktami wykonawczymi do tej ustawy oraz z Programem Rozwoju Sieci Lotnisk w Polsce?

Redakcja Magazynu LOTNISKO