To szkolenie może uratować życie lotnika

Jak szybko i bezpiecznie wyjść z kabiny śmigłowca, który wpadł do wody? Kiedy najlepiej uwolnić się ze spadochronowej uprzęży i w jaki sposób korzystać z podręcznego aparatu oddechowego? – to tylko niektóre elementy szkolenia lotników. Kurs uczący technik ratowania się na morzu rozpoczął się właśnie w Ośrodku Szkolenia Nurków i Płetwonurków Wojska Polskiego.

Do pierwszego w tym roku kursu przystąpiło ośmiu lotników. Są wśród nich żołnierze Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej, a także sił powietrznych i wojsk lądowych, członkowie załóg samolotów transportowych i śmigłowców, mężczyźni i kobiety. – Takie szkolenie raz na pięć lat musi przejść każdy członek personelu latającego, czyli pilot, nawigator i technik pokładowy – przypomina kpt. mar. Oskar Draus z Ośrodka Szkolenia Nurków i Płetwonurków Wojska Polskiego w Gdyni. Trwa ono pięć dni. Ale to nie wszystko. – Między pełnymi kursami piloci muszą zaliczyć również szkolenie w wersji skróconej – wyjaśnia kpt. mar. Draus.

Zajęcia prowadzonego właśnie kursu odbywają się w głównym basenie Ośrodka w Gdyni. Zamontowana tu aparatura pozwala m.in. na wywołanie fali, wiatru, imitowanie opadów, czy zaciemnienie sali. Dzięki temu szkolenie może odbywać się w warunkach choć trochę przypominających sztorm. Zajęcia rozpoczynają się jednak od prostych ćwiczeń, które mają pomóc w oswojeniu się z wodą i przypomnieniu zasad korzystania z podstawowego sprzętu. – Kursanci muszą na przykład wydostać się z wody na tratwę – mówi kpt. mar. Draus. Ćwiczą też oddychanie za pomocą lotniczego aparatu ucieczkowego LAU, czyli niewielkiej butli z ustnikiem. Lotnicy schodzą z nią na niewielką głębokość, gdzie ćwiczyli między innymi przyjmowanie pozycji głową w dół.

Z każdym kolejnym dniem wzrasta stopień trudności poszczególnych zadań. Kursanci skaczą z rampy wprost do wzburzonej wody, wspinają się po sznurowej drabince, próbują wypiąć się ze spadochronowej uprzęży. Innym ważnym elementem szkolenia jest uwalnianie się spod rozpostartej na wodzie czaszy spadochronu. – Skoczek, który dostanie się pod nią, może stracić orientację i wpaść w panikę. Aby tego uniknąć, należy pamiętać o kilku zasadach. Przede wszystkim o tym, że czasza nigdy nie przylega równomiernie do powierzchni morza. Trzeba więc znaleźć jedną z baniek powietrza, która pod nią powstała, zwiększyć jej powierzchnię za pomocą umiejętnej pracy rąk, a potem powoli przesuwać się wzdłuż materiału – tłumaczy kpt. mar. Draus.

(fot. pt. mar. Patryk Kiedrowski)

Zwieńczeniem kursu są ćwiczenia w symulatorze kabiny śmigłowca. Za pomocą wysięgnika zostaje ona opuszczona do basenu. W szybkim tempie, przez kratowaną podłogę, kabina napełnia się wodą, a następnie obraca do góry dnem. Siedzący wewnątrz kursant musi uwolnić się z pasów, otworzyć drzwi i wydostać się na powierzchnię. Zadanie wymaga dobrej orientacji w przestrzeni oraz zimnej krwi. Dodatkowym utrudnieniem jest fakt, że lotnik ma na sobie kombinezon i hełm. W razie problemów może jednak liczyć na pomoc instruktorów, którzy wchodzą z nim do kabiny. – Ćwiczenie prowadzimy stopniowo. Początkowo kabina jest zanurzana do połowy, potem całkowicie, ale bez obrotu, wreszcie wykonujemy całą sekwencję – informuje kpt. mar. Draus. – Lotnik musi przede wszystkim wyrobić w sobie pewne automatyczne odruchy.

Wypadki podczas lotów nad morzem czy innymi zbiornikami wodnymi na szczęście zdarzają się stosunkowo rzadko. Do tego prawdopodobieństwo, że na przykład śmigłowiec utonie, zanim załoga zdoła się z niego wydostać, można uznać za stosunkowo niewielkie. Nie oznacza to jednak, że samoratowanie się na morzu to problem wyłącznie teoretyczny. Wie coś o tym choćby kmdr pil. Andrzej Szczotka, dowódca 44 Bazy Lotnictwa Morskiego. – W latach osiemdziesiątych, jeszcze jako młody podporucznik, skakałem ze spadochronem do Zatoki Gdańskiej. Był to element szkolenia. Wszystko szło zgodnie z planem do czasu, kiedy wpadłem do wody, a podmuch wiatru zaczął ciągnąć spadochron po powierzchni, zanim jeszcze się niego wypiąłem – wspomina kmdr Szczotka. Sytuacja taka jest dla skoczka bardzo niebezpieczna, ponieważ może zostać wciągnięty pod powierzchnię wody. – Mnie się udało na szczęście wypiąć ze spadochronu. Ale skoczkowie muszą pamiętać o uwolnieniu się z uprzęży, zanim znajdą się w wodzie – podkreśla.

Umiejętności odpowiedniego zachowania się na morzu w sytuacji krytycznej trzeba opanować znacznie więcej. – Bodajże w latach osiemdziesiątych nad Bałtykiem rozbił się odrzutowiec. Pilot wpadł do wody, ale nie był w stanie samodzielnie wejść do tratwy. Pływał obok, trzymając się jej, dopóki nie został podjęty przez śmigłowiec – wspomina kmdr Szczotka. Nie zawsze jednak wypadki na morzu kończyły się szczęśliwie. W latach dziewięćdziesiątych podczas akcji ratowniczej na Bałtyku rozbił się śmigłowiec Anakonda i zatonął wraz z załogą. Niewykluczone, że część lotników mogłaby się uratować, gdyby udało się im w porę wydostać z maszyny.

Dziś na podobne zdarzenia załogi są lepiej przygotowane. – Kursy z samoratowania się na morzu prowadzimy od lat. Od 2011 roku używamy do tego wspomnianego już modułowego symulatora zanurzania – wyjaśnia kpt. mar. Draus. Tylko w ubiegłym roku w szkoleniach wzięło udział ponad dwustu lotników. W tym roku w gdyńskim ośrodku odbędzie się kilkanaście kursów.

Łukasz Zalesiński