Departament Lotnictwa (DL) w Ministerstwie Infrastruktury sprawuje, bezpośrednią władzę nad centralnymi organami lotniczymi w Polsce. Wraz z pojawieniem się 13 grudnia 2023 roku na tym stanowisku nowego Ministra, pana Dariusza Klimczaka, zmiana nastąpiła również na szczeblu dyrektorskim w DL.

Pani Jadwiga Żandarska, zastąpiła na przełomie 2023/2024 roku, na tym stanowisku, Panią Beatę Mieleszkiewicz, sprawującą urząd dyrektora od lipca 2017 roku. Z nadzieją na "zmiany, zdrowy rozsądek, odważne i mądre decyzje, mieliśmy okazję zadać, nowej Pani dyrektor kilka pytań. Poniżej odpowiedzi, na część z nurtujących nas zagadnień.

Dlapilota.pl: Który z obszarów lotnictwa jest dla Pani najważniejszy i dlaczego?

Jadwiga Żandarska: Minister Infrastruktury sprawuje nadzór nad polskim lotnictwem cywilnym, w tym działalnością Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego oraz Polską Agencją Żeglugi Powietrznej, a także nad działalnością obcego lotnictwa cywilnego w Polsce. Wszystkie te zagadnienia są dla mnie równie istotne, natomiast w przypadku funkcjonowania lotnictwa kluczowe jest szeroko rozumiane bezpieczeństwo.

Dlapilota.pl: Co w praktyce oznacza prowadzenie nadzoru nad ULC i PAŻP?

JŻ: Nadzór nad działalnością ULC oraz PAŻP obejmuje weryfikowanie i monitorowanie realizacji przez te jednostki zadań wynikających z obowiązujących uwarunkowań prawnych. Prowadzenie nadzoru sprowadza się zarówno do rozwiązywania bieżących kwestii, jak i wdrażania systemowych rozwiązań, poprzez wprowadzanie zmian w obowiązujących przepisach. Wszystkie wnoszone do MI sprawy dotyczące funkcjonowania organu nadzorowanego są niezwłocznie analizowane i rozpatrywane. Jeśli jest konieczność podjęcia interwencji czy przeprowadzenia kontroli, to jest ona podejmowana, oczywiście w ramach posiadanych narzędzi.

Dlapilota.pl: Czy pod Pani kierownictwem, możemy liczyć na uruchomienie programów europejskich (np. KPO) wspierających firmy produkujące statki powietrzne (załogowe i bezzałogowe), realizujące projekty informatyczne w obszarze lotniczym oraz projekty polepszające infrastrukturę dla General Aviation?

JŻ: W ramach Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) przewidziana jest inwestycja dotycząca obszaru bezzałogowych statków powietrznych (BSP), czyli Inwestycja A2.3.1. Nadrzędnym celem tej inwestycji jest stworzenie systemu centrów kompetencji, zintegrowanego z usługami oraz infrastrukturą dla bezzałogowych statków powietrznych (BSP). Inwestycja zakłada powstanie 10 lokalnych centrów kompetencji wraz z zainstalowaniem infrastruktury dla bezzałogowych statków powietrznych oraz wdrożeniem usługi, która umożliwi wykonywanie zaawansowanych lotów BSP na masową skalę, na obszarze przypisanym do każdego centrum kompetencyjnego. Kluczowymi elementami tej inwestycji będzie infrastruktura naziemna oraz lokalne centra zarządzania danymi i ruchem wraz ze wdrożonymi cyfrowymi usługami i procedurami. Jej realizacja umożliwi podmiotom wykorzystującym BSP w swojej działalności lub świadczących usługi z wykorzystaniem BSP testowanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych oraz cyfrowych w obszarach centrów kompetencji.

Dlapilota.pl: W okresie międzywojennym Polska była jednym z liderów wśród państw produkujących samoloty na świecie. Czy Rząd i Pani mają plan reaktywacji polskiego przemysłu lotniczego?

JŻ: Polski przemysł lotniczy istnieje i ma się dobrze. W Polsce działa ponad 150 firm prowadzących działalność w sektorze lotniczym i okołolotniczym z roczną sprzedażą na poziomie około 1 mld euro, zatrudniających łącznie ponad 20 tys. pracowników. Fakt, funkcjonują one przede wszystkim jako producenci i poddostawcy części oraz komponentów dla dużych, często międzynarodowych podmiotów branży lotniczej. Widzę jednak perspektywę dla rozwoju rynku producentów małych statków powietrznych. Dużą rolę w tym obszarze odgrywa Ministerstwo Rozwoju i Technologii.

Dlapilota.pl: Które obszary z ULC wymagają w Pani opinii, zmian i dlaczego?

JŻ: Rynek lotniczy cały czas dynamicznie rozwija się, wprowadzane są nowe rozwiązania i przepisy w obszarze lotnictwa cywilnego, co powoduje, że zmieniają się także zadania i obowiązki Prezesa ULC. Przede wszystkim zwiększa się liczba podmiotów nadzorowanych przez ten organ. Pojawia się także konieczność podejmowania działań korygujących w różnych obszarach jego działalności.

Zauważyłam, że zgłaszane są liczne problemy, wyrażane m.in. na portalu dlapilota, związane np. z funkcjonowaniem systemu egzaminowania w Polsce czy dotyczące obszarów funkcjonowania GA. Wobec tych oraz innych kwestii podjęte już zostały czynności analizujące, od wyników których będą uzależnione dalsze działania.

Tym, co istotnie wpływa na funkcjonowanie Urzędu Lotnictwa Cywilnego jest finansowanie. Zapewnienie wysoko wykwalifikowanej kadry pracowników w ULC, takich jak piloci, mechanicy lotniczy, inżynierowie lotniczy czy audytorzy wymaga dostosowania ich wynagrodzenia do poziomu występującego w innych podmiotach rynku lotniczego. Pochylamy się nad tym zagadnieniem i już rozpoczęliśmy prace analityczne w tej sprawie.

Dlapilota.pl: Które obszary PAŻP wymagają w Pani opinii, zmian i dlaczego?

JŻ: Działalność PAŻP podlega wieloaspektowym analizom mającym na uwadze efektywne wykorzystanie obecnego potencjału agencji oraz skutecznej realizacji zadań. Jednocześnie, w przypadku zidentyfikowania potrzeby usprawnienia pewnych obszarów działalności PAŻP, Ministerstwo Infrastruktury będzie wdrażało stosowne rozwiązania w ramach sprawowanego nadzoru.

Dlapilota.pl: Czy współpracuje Pani lub ma zamiar współpracować z Ministerstwem Edukacji Narodowej celem rozwoju kadr lotniczych? I od razu powiem, że nie chodzi nam wyłącznie o pilotów.

JŻ: Minister właściwy ds. transportu od lat jest zaangażowany we wsparcie rozwoju kadr lotniczych, m.in. poprzez zapewnienie uczelniom publicznym dofinansowania procesu kształcenia personelu lotniczego dla lotnictwa cywilnego. Obecnie dotacją objętych jest 5 uczelni publicznych. W ramach programu studiów stacjonarnych student może odbyć szkolenie lotnicze do uzyskania licencji pilota lub mechanika lotniczego obsługi technicznej, czy też kontrolera ruchu lotniczego lub licencji na obsługę techniczną statku powietrznego. W ustawie budżetowej na rok 2024 wysokość środków finansowych na ten cel wynosi ok. 29 mln zł.

Dlapilota.pl: Istnieje kilka instytucji edukacyjnych podległych MEN, które kształcą m.in. pilotów – jednak większość absolwentów wybiera prace dla obcych operatorów lub karierę za granicą. Czy ten obszar leży w pani obszarze zainteresowań?

JŻ: Od lat obserwujemy trend związany z migracją absolwentów z Polski, dotyczy to nie tylko zawodów lotniczych. Uważam, że praca w branży lotniczej na tle innych zawodów nadal jest atrakcyjną perspektywą dla młodych ludzi, chociaż bardzo wymagającą. Dlatego MI wspiera proces kształcenia wykwalifikowanego personelu lotniczego, który stanowi trzon przyszłej kadry w branży lotniczej.

Dlapilota.pl: Czy w polskim systemie prawa nie występują kolizje z regulacjami unijnymi? Jakie działania podejmuje DL w celu usunięcia lub naprawienia procesu stanowienia, wydawania regulacji?

JŻ: Organy Unii Europejskiej są bardzo aktywne w obszarze wprowadzania nowych rozwiązań i przepisów z zakresu lotnictwa cywilnego. Choć większość przyjmowanych aktów prawnych to rozporządzenia, które wiążą w całości i są bezpośrednio stosowane w państwach członkowskich Unii Europejskiej, to ich wejście w życie niejednokrotnie powoduje konieczność zmian przepisów prawa krajowego. W takiej sytuacji podejmowane są działania w celu dostosowania przepisów prawa krajowego do przepisów prawa unijnego.

W toku procesu legislacyjnego projekty ustaw i rozporządzeń, mające na celu wdrożenie prawa Unii Europejskiej, podlegają zaopiniowaniu przez ministra właściwego do spraw członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej w zakresie ich zgodności z prawem UE. Ewentualne uwagi zawarte w tej opinii są uwzględniane lub wyjaśniane przez projektodawcę, w celu wyeliminowania na etapie projektowania regulacji ewentualnych niespójności przepisów krajowych z przepisami unijnymi.

Dlapilota.pl: Co Pani sądzi o rozporządzeniu dotyczącym minimalnych wysokości lotów w granicach administracyjnych?

JŻ: Dostrzegamy potrzebę dokonania pewnej rewizji rozwiązań zawartych w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 5 marca 2019 r., w sprawie zakazów lub ograniczeń lotów na czas dłuższy niż 3 miesiące. Rozpoczęliśmy proces konsultacji obowiązujących przepisów ze środowiskiem lotniczym, niemniej jednak należy pamiętać, że przyszłe rozwiązania muszą również uwzględniać interes mieszkańców miast.

Dlapilota.pl: Czym dla Pani jest U-space i integracja z lotnictwem załogowym?

JŻ: Przedstawiona przez Komisję Europejską w 2016 roku koncepcja U-Space była przez kolejne lata uszczegółowiana i doprecyzowywana przez instytucje UE. W dokumencie „Blueprint for U-Space", opublikowanym przez SESAR JU w 2017 r., U-Space zdefiniowano jako zestaw nowych usług i specjalnych procedur zaprojektowanych w celu wspierania bezpiecznego i wydajnego dostępu do przestrzeni powietrznej dla dużej liczby dronów (BSP). Usługi te opierają się na wysokim poziomie cyfryzacji i automatyzacji funkcji, niezależnie od tego, czy znajdują się na pokładzie samego BSP, czy są częścią naziemnego środowiska. Zgodnie z założeniami, U-Space ma docelowo zapewnić płynną realizację lotów BSP we wszystkich środowiskach operacyjnych i we wszystkich typach przestrzeni powietrznej, w szczególności w tzw. przestrzeniach „niskich wysokości". Oznacza to m.in. bezpieczne współdzielenie przestrzeni powietrznej przez statki bezzałogowe i załogowe.

26 stycznia 2023 roku weszły w życie regulacje unijne dotyczące zagadnienia U-Space. W rozporządzeniu wykonawczym Komisji Europejskiej 2021/664 z 22 kwietnia 2021 r. w sprawie ram regulacyjnych dotyczących U-Space zawarto definicję, zgodnie z którą stanowi ona przestrzeń powietrzną, wyznaczoną przez państwo członkowskie jako „strefę geograficzną dla systemów bezzałogowych statków powietrznych, w której operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych mogą być prowadzone wyłącznie przy wsparciu usług U-Space".

Jednocześnie w odrębnych regulacjach unijnych określono wymogi dla załogowych statków powietrznych operujących w przestrzeni U-Space. Wymogi te mają zapewnić jak największy stopień bezpieczeństwa wykonywania operacji w przestrzeni U-Space, współdzielonej przez lotnictwo bezzałogowe i załogowe.

Warto mieć jednak na uwadze, że na poziomie unijnym wciąż trwają prace nad doszczegółowieniem niektórych aspektów techniczno-organizacyjnych związanych z koncepcją U-Space, tak aby zapewnić jednolite i zintegrowane działanie na terenie całej UE. Obecnie poziom wdrożenia koncepcji U-Space w państwach członkowskich jest bardzo zróżnicowany. Dostosowują one wdrażanie tej przestrzeni do własnych warunków i możliwość. Polska, między innymi dzięki zaangażowaniu PAŻP w rozwój odpowiednich systemów, jest na zaawansowanym etapie jeśli chodzi o wdrożenie tej koncepcji.

Dlapilota.pl: Kto Pani zdaniem powinien zająć się tworzeniem i zarządzaniem infrastrukturą dla lotów bezzałogowych statków powietrznych?

JŻ: Ogłoszone w 2020 r. przez Polską Agencję Żeglugi Powietrznej operacyjne wdrożenie PansaUTM, czyli systemu cyfrowej koordynacji lotów BSP, wspierającego zarządzanie ruchem BSP, stanowiło milowy krok w budowie infrastruktury dla lotów BSP. PAŻP przez lata rozwijania tego systemu, także we współpracy z jego użytkownikami po stronie branży BSP, uzyskała wiedzę i doświadczenie, które czyni agencję naturalnym i kluczowym podmiotem w procesie rozwijania i prawidłowego funkcjonowania infrastruktury wspierającej bezpieczne i zgodne z przepisami loty bezzałogowe.

Dlapilota.pl: Od lat, jako współtwórcy (mam tutaj na myśli naszą firmę córkę Droneradar) pierwszego europejskiego systemu do koordynacji lotów bezzałogowych funkcjonujących pod nazwą PansaUTM, operacyjnie wdrożonego w cywilnych i wojskowych przestrzeniach powietrznych, uważamy, że U-space, powinien stać się infrastrukturą, podobną do tej, jaką są drogi czy koleje. Czy zgadza się Pani z tą tezą? A może MI ma inny pomysł w tej kwestii?

JŻ: Jak wspomniałam, na poziomie unijnym trwają jeszcze prace nad doszczegółowieniem niektórych aspektów techniczno-organizacyjnych związanych z koncepcją U-Space. Na ten moment określono ramy jej funkcjonowania i każde z państw członkowskich dostosowuje wdrażanie U-Space do własnych warunków i możliwości – oczywiście w zakresie wyznaczonym przez te ramy. Według mnie jest za wcześniej, aby móc jednoznacznie stwierdzić, czy model funkcjonowania infrastruktury drogowej i kolejowej jest najbardziej odpowiedni jako wzorzec w przypadku U-Space.

Dlapilota.pl: Na jakim etapie jest realizowany przez PAŻP, Ministerstwo Infrastruktury i Urząd Lotnictwa Cywilnego projekt „Usługi cyfrowe dla bezzałogowych statków powietrznych" przy wsparciu środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa 2014-2020.

JŻ: Projekt „Usługi cyfrowe dla bezzałogowych statków powietrznych", realizowany przez PAŻP jako beneficjenta we współpracy z ULC i MI jako partnerami, jest na etapie wdrażania oraz udostępniania opracowanych w ramach projektu sześciu usług cyfrowych. Finansowa realizacja projektu, pomiędzy PAŻP oraz Centrum Projektów Polska Cyfrowa jako instytucją pośredniczącą, zakończyła się 31 grudnia 2023 r.

Dlapilota.pl: Naszym zdaniem projekt realizowany przez PAŻP, Ministerstwo Infrastruktury i Urząd Lotnictwa Cywilnego „Usługi cyfrowe dla bezzałogowych statków powietrznych" przy wsparciu środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa 2014-2020 jest znacznie opóźniony. Czy miała Pani okazję przeanalizować opóźnienia w tym projekcie. Dla przypomnienia, całkowita kwota projektu to około kwota 60 mln zł. Proszę przedstawić naszym czytelnikom i pilotom bezzałogowych systemów przyczyny opóźnienia.

JŻ: Jak już wspomniałam, realizacja projektu na podstawie zawartych aneksów z instytucją pośredniczącą trwała do 31 grudnia 2023 r. To oznacza, że nastąpiło wydłużenie projektu, co wynikało z obiektywnych przesłanek zgłoszonych we wniosku przygotowanym przez PAŻP do Centrum Projektów Polska Cyfrowa. Wydłużenie realizacji projektu umożliwiło prawidłowe dostarczenie zakładanych w jego ramach produktów.

Dlapilota.pl: Nad jakimi projektami aktualnie skupia się Pani departament? Jakich zmian możemy się spodziewać krótko i długoterminowo?

JŻ: Departament Lotnictwa obecnie prowadzi prace nad szeregiem projektów, których celem jest zapewnienie stosowania przepisów prawa Unii Europejskiej. Projekty te dotyczą w szczególności obszaru bezzałogowych statków powietrznych i żeglugi powietrznej oraz zrównoważonych paliw lotniczych SAF. Procedowane są także projekty zmierzające do modyfikacji dotychczasowych przepisów w wyniku doświadczeń związanych ze stosowaniem obowiązujących regulacji. Projekty te obejmują m.in. zagadnienia z zakresu zdatności statków powietrznych do lotu oraz lotnisk. Wszystkie projekty w toku prac legislacyjnych są udostępniane na stronie Rządowego Centrum

Legislacji, w związku z czym zachęcam do zapoznawania się z treścią pojawiających się tam dokumentów i aktywnego udziału w pracach nad projektami w ramach konsultacji publicznych.

Dlapilota.pl: Dziękujemy za rozmowę i życzymy powodzenia w uzdrawianiu polskiego lotnictwa.

JŻ: Dziękuję.

Przypis redakcji: Z udzielonych odpowiedzi, można domniemać, jakoby głównie pytaliśmy o bezzałogowe statki powietrzne. Tak nie jest. Pytaliśmy przede wszystkim o lotnictwo załogowe, jednak na te pytania, nie została udzielona odpowiedź.