Rocznica urodzin Janusza Meissnera – polskiego pilota wojskowego i pisarza

Dziś przypada 122. rocznica urodzin Janusza Meissnera – pioniera polskiego lotnictwa, pilota i instruktora. Przez blisko 20 lat w szkołach lotniczych w Bydgoszczy, Krakowie i w Dęblinie wyszkolił kilkuset pilotów. Do grona jego wychowanków zaliczają się m.in. Jerzy Bajan czy Stanisław Skarżyński. Zasłynął jako instruktor w czasie dwudziestolecia międzywojennego oraz autor poczytnych książek, które popularyzowały lotnictwo.

Janusz Meissner urodził się 21 stycznia 1901 r. w Warszawie. Od 11 listopada 1918 r. w szeregach Wojska Polskiego, początkowo jako mechanik lotniczy w 2 eskadrze w Lublinie i 7 eskadrze we Lwowie. Pod koniec 1919 roku ukończył kurs pilotażu w Niższej Szkole Pilotów w Krakowie, a w marcu 1920 roku w Wyższej Szkole Pilotów w Poznaniu. W czerwcu 1920 roku przydzielony do 56 pułku piechoty jako szef kompanii. Od lipca 1920 roku brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej w składzie nowo sformowanej Toruńskiej Eskadry Wywiadowczej, w stopniu sierżanta pilota. Za lot bojowy 16 lipca 1920 r. został odznaczony Krzyżem Walecznych, awansował też w sierpniu na podchorążego pilota.

Po zakończeniu wojny wziął udział w przygotowaniach do III powstania śląskiego i działaniach bojowych od 3 maja 1921 r., dowodząc oddziałem dywersyjnym z grupy „Wawelberg”. Podczas akcji „Mosty”, która rozpoczęła powstanie, wysadził tor kolejowy pomiędzy Prudnikiem a Racławicami Śląskimi. Został odznaczony za to Orderem Virtuti Militari oraz Krzyżem Niepodległości z Mieczami.

Po powstaniu powrócił do lotnictwa wojskowego. Od lutego 1922 r. służył w 12 eskadrze wywiadowczej w Warszawie jako podporucznik rezerwy zatrzymany w służbie czynnej. 1 października 1923 r. został odkomenderowany z 1 pułku lotniczego do Szkoły Podchorążych Piechoty na pięciomiesięczny kurs doszkolenia. 9 maja 1924 r. został awansowany z dniem 1 kwietnia 1924 r. na porucznika ze starszeństwem z 1 lutego 1924 r. i 1. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych. W tym samym roku ukończył studia w Wyższej Szkole Nauk Politycznych w Warszawie. W listopadzie 1924 r. został przydzielony do Szkoły Pilotów w Bydgoszczy na stanowisko instruktora. 19 września 1925 r. zajął trzecie miejsce w I Pomorskim Locie Okrężnym. Następnie pełnił służbę w 11 pułku myśliwskim w Lidzie i Departamencie Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych jako referent prasowy (1928).

Od 1930 r. służył jako instruktor-pilot w Centrum Wyszkolenia Oficerów Lotnictwa w Dęblinie, w 1931 r. – został dowódcą eskadry w CWOL. 12 marca 1933 r. został mianowany kapitanem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1933 r. i 37. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych. W tym samym roku został przeniesiony do 2 pułku lotniczego w Krakowie, w którym pełnił służbę na stanowisku adiutanta pułku, a następnie oficera taktycznego III/2 dywizjonu myśliwskiego, dowódcy eskadry treningowej i pułkowej szkoły pilotów przy eskadrze treningowej. Brał także udział w sporcie lotniczym, miał licencję pilota sportowego i ukończony kurs szybowcowy. Z dniem 31 lipca 1939 r. przeniesiony w stan spoczynku. Do 1939 roku wylatał na samolotach 7920 godzin.

Po wybuchu II wojny światowej został 1 września 1939 r. zmobilizowany i przydzielony do CWOL w Dęblinie. Uczestniczył w jednym locie bojowym podczas kampanii wrześniowej. 19 września 1939 r. ewakuował się do Rumunii, gdzie został komendantem oddziału 300 lotników polskich, głównie podchorążych, internowanych w Tulczy, następnie w obozie we wsi Sarighiol. Został następnie pełnomocnikiem Brytyjskiego Funduszu Pomocy i Opieki nad Internowanymi Żołnierzami Polskimi działającego przy ambasadzie brytyjskiej, pracując przy ewakuacji polskich żołnierzy do Francji.

Jesienią 1939 przedostał się do Francji, a po jej upadku – do Wielkiej Brytanii. Otrzymał numer służbowy RAF P-1007. Nie otrzymując przydziału bojowego został redaktorem i współautorem czasopisma satyrycznego „Polski Spitfire”, którego jedyny numer ukazał się 5 września 1940 r. w dwóch egzemplarzach. Zamieszczone w nim teksty i krytyka nie spotkały się z uznaniem polskich władz wojskowych, które wszczęły dochodzenie i skierowały go do rezerwy, „zsyłając” na Wyspę Węży (Bute). Mimo to, Meissner został następnie kierownikiem Wojskowej Rozgłośni Radiowej przy Biurze Propagandy Naczelnego Wodza, nadającej krótki program na falach BBC.

Odmawiano jego prośbom o przydział do personelu latającego, powołując się na wiek. Od 1 kwietnia 1941 r. został jednak lotniczym korespondentem wojennym, uczestnicząc m.in. w lotach bojowych z załogami polskich bombowców, co wykorzystał w wydanej w 1943 roku popularnej książce "Żądło Genowefy" oraz w stanowiącej jej kontynuację "L jak Lucy". 22 października 1942 r. zwolniony ze służby wojskowej, został dyrektorem Radia Polskiego – działu Ministerstwa Informacji i Dokumentacji rządu na uchodźstwie. W styczniu 1945 roku został szefem wydziału propagandy, prasy i informacji Polskich Sił Powietrznych.

Po wojnie, jesienią 1946 roku powrócił do Polski i zamieszkał w Zakopanem w willi Texas. Od 1956 roku zamieszkał w Krakowie, gdzie zmarł 28 lutego 1978 r.

Meissner napisał wiele popularnych utworów o tematyce lotniczej i marynistycznej, korzystając częściowo z własnych doświadczeń i przeżyć. Pierwszym z nich było opowiadanie "Czerwone widmo", opublikowane w tygodniku "Na Fali" w 1926 roku. W kolejnych latach publikował powieści, opowiadania, audycje radiowe. Pierwszą powieścią była "Eskadra" oparta na przeżyciach z wojny 1920 r. Z kolei na tle zdarzeń I wojny światowej powstała sensacyjno-przygodowa powieść o sterowcu L-59. Łącznie wydał 48 książek, z czego 33 o tematyce lotniczej.

Był ponadto autorem scenariusza do filmu Leonarda Buczkowskiego "Gwiaździsta eskadra" z 1930 r.. Współtworzył także scenariusze filmowe ("Orzeł", "Sprawa pilota Maresza", "Wraki"), a na podstawie jego powieści "S/t Samson wychodzi w morze" (1953) powstał film "Skarb kapitana Martensa". Meissner był również autorem książki "Żwirko i Wigura" – zbeletryzowanej opowieści o dokonaniach pilota Franciszka Żwirki i inż. Stanisława Wigury. Niektóre z książek przetłumaczono na języki obce.

◄ Janusz Meissner i Leonard Buczkowski na planie filmu "Gwiaździsta eskadra" (fot. Bilażewski/Domena publiczna/Wikimedia Commons)

W książkach "Wiatr w podeszwach" i "Pilot gwiaździstego szlaku" Meissner opisał jedną z największych wojskowych katastrof lotniczych w przedwojennej Polsce. 25 lipca 1931 w Dęblinie doszło do zderzenia samolotów "Bartel BM-4" pilotowanego przez kpr. Konrada Rynkowskiego oraz "Morane-Saulnier MS.35 E" z załogą instruktor – kpt. Karol Orłoś i uczeń- por Bolesław Rogowski, w wyniku czego wszyscy trzej lotnicy zginęli na miejscu.