PAŻP: Z bezpieczeństwem nie negocjujemy

Polska jest w czołówce najbezpieczniejszych europejskich przestrzeni powietrznych. Bezpieczna i płynna obsługa ruchu lotniczego w polskiej przestrzeni powietrznej zapewniana jest przez Polską Agencję Żeglugi Powietrznej w reżimie europejskich przepisów, a także z zachowaniem obowiązujących norm prawa lotniczego i pod stałą kontrolą właściwych instytucji unijnych i krajowych.

Nie ma minuty w pracy kontrolerów ruchu lotniczego, która nie wynika z wytycznych bezpieczeństwa i która nie jest objęta kontrolą analityków i specjalistów z obszaru bezpieczeństwa lotniczego. System zarządzania bezpieczeństwem (ang. Safety Management System, SMS) w PAŻP jest stale doskonalony. W 2020 roku w ramach oceny dojrzałości ww. systemu Polska Agencja Żeglugi Powietrznej dołączyła do grupy najwyżej ocenionych ANSP, co oznacza że PAŻP posiada jeden z najbardziej rozwiniętych systemów zarządzania bezpieczeństwem w Europie. Ocena dokonana została przez niezależnych ekspertów EUROCONTROL (Europejska Organizacja ds. Bezpieczeństwa Żeglugi Powietrznej) i CANSO (Civil Air Navigation Services Organization).

Rok 2019 był ostatnim rokiem, gdy Polska notowała 10% wzrost ruchu w przestrzeni powietrznej. Dla przykładu, w 2019 roku jednego dnia w grudniu na lotnisku w Krakowie w godzinie szczytu maksymalna liczba samolotów na łączności osiągała 26 samolotów. W najwyższym momencie w roku 2020 były to już tylko 3 samoloty. Na lotnisku w Warszawie w 2019 roku w godzinę mogły być na łączności nawet 42 samoloty, podczas gdy maksimum w 2020 roku to już tylko 15. Tym samym największe polskie lotnisko osiągnęło poziom ruchu lotniczego notowany w 2019 roku w godzinach szczytu na lotnisku w Bydgoszczy, gdzie praca jednostanowiskowa jest stosowana na co dzień.

Agencja na bieżąco publikowała na stronie internetowej dane dot. ruchu w przestrzeni powietrznej, porównując rok 2020 do 2019 i wskazując, że spadki sięgały od 60 do 90%. Dane dot. natężenia ruchu udostępniane były także przez międzynarodowe organizacje w tym EUROCONTROL. Od natężenia lotów w przestrzeni powietrznej zależy także organizacja pracy kontrolera.

Kontrolerzy pracujący dla Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej zostali przyjęci na kurs po wieloetapowym procesie rekrutacyjnym, w ramach którego weryfikowane było m.in. czy potrafią samodzielnie analizować sytuację i podejmować błyskawiczne decyzje pod presją czasu i w sytuacji podwyższonego poziomu stresu. Naturalne predyspozycje są rozwijane w trakcie kilkuletniego szkolenia, w pełni finansowanego przez PAŻP. Poziom wymagań jest na tyle wysoki, że mniej niż połowa kursantów zostaje kontrolerami. Wiedzę i umiejętności weryfikuje też egzamin państwowy, który potwierdza, że dana osoba jest zdolna pełnić samodzielną służbę na stanowisku kontrolera ruchu lotniczego. Cyklicznie zdolność do pełnienia obowiązków potwierdzają też monitoring kompetencji i badania stanu psychofizycznego KRL.

Organizacja pracy każdego kontrolera przygotowywana jest tak, by zapewnić płynność i bezpieczeństwo obsługi wykonywania lotów w polskiej przestrzeni powietrznej. Dyżur kontrolera trwa średnio 7,5 godziny, w które wliczone są po każdych 2 godzinach pracy obowiązkowe przerwy na regenerację.  Kontrolerzy mogą je spędzać m.in. w przygotowanych w Agencji „pokojach do wypoczynku” lub na terenie wewnętrznych obiektów sportowych. Do codziennej dyspozycji kontrolerów są opłacani przez PAŻP psycholodzy i lekarze innych specjalności pracujący w siedzibie Agencji, w dostępnej tylko dla personelu PAŻP przychodni. W ramach wypełniania obowiązków każdy kontroler raz w roku może uczestniczyć też w dwutygodniowych obozach kondycyjnych, współfinansowanych przez PAŻP. Codzienną pracę kontrolerów wspierają inni pracownicy Agencji, w tym technicy, programiści, opracowujący i utrzymujący nowoczesne systemy ułatwiające i automatyzujące pracę kontrolerów. Wszystko po to, by zapewnić najwyższą jakość obsługi lotów w reżimie światowych standardów.

Praca jednostanowiskowa i jej szczególna forma SPO funkcjonują w Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej od wielu lat. Do 2020 roku stosowana była na lotniskach o małym lub bardzo małym natężeniu ruchu, m.in. w Bydgoszczy, Szymanach czy Zielonej Górze. Od czasu pandemii taki poziom ruchu lotniczego notowany jest także na większości pozostałych lotnisk, na których służbę zapewnia PAŻP. Wprowadzając określoną organizację pracy, w tym podejmując decyzję o wprowadzeniu pracy jednostanowiskowej, PAŻP zawsze poprzedza to analizą pozwalającą na precyzyjne dostosowanie poziomu służby do aktualnego poziomu ruchu lotniczego. Wszystkie decyzje podlegają też kontroli służb dbających o bezpieczeństwo wspólnej europejskiej przestrzeni powietrznej.

W 2019 r. z inicjatywy prezesa Janusza Janiszewskiego i przy współudziale 14 organizacji związkowych obowiązujące w PAŻP zasady sprawiedliwego traktowania (ang.: Just Culture) zostały zaktualizowane i zagwarantowane w ramach Polityki Kultury Sprawiedliwego Traktowania. Zgodnie z tą polityką podstawowym celem badania zdarzeń jest poszukiwanie przyczyn i doskonalenie procedur tak, by zminimalizować wystąpienie podobnych zdarzeń w przyszłości. Zasada ta jest fundamentem dzisiejszego lotnictwa cywilnego i rozwijana jest z sukcesem od lat 50. ubiegłego wieku.

Zasady te zostały przyjęte także po to, by powstrzymać nieuprawnione oceny wobec pracowników PAŻP przed finalną weryfikacją zdarzeń przez ekspertów. Wykorzystywanie wypowiedzi anonimowych źródeł i powoływanie się na nieistniejące aktualnie finalne ustalenia jest także działaniem wbrew obowiązującym na świecie standardom bezpieczeństwa w lotnictwie. Żaden z pracowników PAŻP nie zostanie pozbawiony wsparcia i opieki prawnej bez względu na funkcję, zadania, czy rolę w łańcuchu świata lotniczego.

•  Polityka Kultury Sprawiedliwego Traktowania (Just Culture)