PAŻP wspiera rozwój Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej

Polska Agencja Żeglugi Powietrznej aktywnie uczestniczy w realizacji programu SESAR (Single European Sky ATM Research), którego celem jest stworzenie i wdrożenie na dużą skalę nowej infrastruktury zarządzania ruchem lotniczym (ATM), złożonej ze zharmonizowanych i interoperacyjnych komponentów zapewniających wysoką wydajność systemu ATM w Europie.

Czym jest SESAR?

Program SESAR to technologiczny filar inicjatywy „Jednolita Europejska Przestrzeń Powietrzna (SES – Single European Sky)”. Łączy obszar prac badawczo-rozwojowych z procesem wdrożeniowym. Jego celem jest opracowanie i wdrożenie jakościowo nowych i zunifikowanych rozwiązań infrastrukturalno-systemowych do europejskiego systemu ATM, zdolnego do zapewnienia bezpieczeństwa transportu lotniczego i jego efektywności w całej Europie w długim horyzoncie czasowym. Ma też pozwolić na zapewnienie w Unii Europejskiej wysoce skutecznej infrastruktury kontroli ruchu lotniczego, która umożliwi bezpieczny i przyjazny dla środowiska rozwój transportu lotniczego.

Żeby zrozumieć istotę programu SESAR, należy wspomnieć historię powstania inicjatywy SES. Jej fundamentów należy doszukiwać się w grudniu 1999 roku, kiedy to Komisja Europejska wystosowała pierwszy komunikat COM/99/0614 dotyczący utworzenia Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej. Był on odpowiedzią na dużą ilość opóźnień operacji lotniczych w Europie, a także wyjściem naprzeciw zmieniającym się potrzebom rynku lotniczego. Inicjatywa miała wspomóc synchronizację zarządzania ruchem lotniczym na europejskim, mocno podzielonym niebie. W efekcie powstał pierwszy pakiet wspólnych wymagań ustanawiających Jednolitą Europejską Przestrzeń Powietrzną. Został on przyjęty w marcu 2004 roku w formie czterech rozporządzeń na szczeblu unijnym i wszedł w życie w miesiącu kolejnym.

Pakiet SES miał na celu podniesienie poziomu bezpieczeństwa i wydajności europejskiego transportu lotniczego, ograniczenie ilości opóźnień poprzez poprawę przepustowości lotnisk i samej przestrzeni powietrznej oraz udoskonalenie świadczonych usług nawigacyjnych. Miał też umożliwić obniżenie kosztów operacyjnych dzięki zmniejszeniu fragmentaryzacji zarządzania ruchem lotniczym, a także usprawnienie integracji systemów wojskowych z europejską siecią. Kluczowym miała być systemowa zmiana przestarzałych już rozwiązań i modyfikacja istniejącej sieci dróg lotniczych, uzależnionych od granic państwowych.

Definiowanie, opracowywanie, a w końcu wdrażanie nowych rozwiązań, umożliwiających przeprowadzenie koniecznych zmian, miało się odbywać właśnie w ramach programu SESAR, którego pierwsza faza rozpoczęła się w roku 2004.

Program SESAR został podzielony na trzy fazy:

• Faza Definiowania (Definition) – obejmującą określanie kierunków rozwoju europejskiego systemu zarządzania ruchem lotniczym.

Pierwsza część tej fazy zakończyła się w 2008 roku wydaniem European ATM Master Plan (centralnego dokumentu, dotyczącego modernizacji europejskiego systemu ATM), który podlega cyklicznej aktualizacji jako element cyklu innowacji (Innovation Cycle) europejskiego lotnictwa;

• Faza Rozwoju (Development) – obejmująca całokształt działań badawczo-rozwojowych, której celem jest wytworzenie i walidacja nowych rozwiązań operacyjno-technologicznych.

Ta faza jest koordynowana przez partnerstwo prywatno-publiczne Wspólne Przedsięwzięcie SESAR (SESAR Joint Undertaking – SJU);

• Faza Wdrażania (Deployment) – obejmująca industrializację i wdrażanie rozwiązań opracowanych w fazie Rozwoju oraz spełniających wymagania założeń European ATM Master Plan.

Ta faza koordynowana jest przez Koordynatora Wdrożeń SESAR (SESAR Deployment Manager – SDM). Instytucja odpowiada za zapewnienie synchronizacji i całościowej koordynacji realizacji projektów wdrożeniowych oraz powiązanych z nimi inwestycji zgodnie z założeniami SESAR Deployment Programme.

PAŻP w programie SESAR

SESAR jest programem kompleksowym i pomimo, iż dzieli się na etapy realizowane faktycznie przez różne podmioty, powinien być postrzegany jako całość. Obejmuje pełen cykl życia produktu, który zaczyna się rzeczywiście na etapie zdefiniowania potrzeb sektora zarządzania ruchem lotniczym (ATM). Po nim następuje faza badawczo-rozwojowa, w ramach której określony zostaje zakres działań, przeprowadzone studium wykonalności oraz opracowanie koncepcyjne, a następnie technologiczne samego rozwiązania. Później następuje implementacja i synchronizacja z funkcjonującymi systemami, aż w końcu projekt zostaje wdrożony i uruchomiony operacyjnie i funkcjonuje w środowisku operacyjnym do momentu, gdy stanie się już przestarzały czy zużyty, a jego miejsce zastąpi nowoczesne i ponownie aktualne rozwiązanie. Tym samym, SESAR umożliwia aktywne modernizowanie rozwiązań stosowanych w zarządzaniu ruchem lotniczym, wprowadzanie innowacyjnych technologii i nadążanie za zmianami dyktowanymi przez rynek lotniczy – tak w Polsce, jak i w całej Europie.

Projekty w ramach programu SESAR, realizowane przez PAŻP samodzielnie lub z partnerami, są obecnie we wszystkich stadiach rozwoju lub implementacji. W fazie badawczo-rozwojowej oraz fazie wdrożeniowej Agencja uczestniczy aktualnie w kilkudziesięciu projektach.

Program SESAR pozwala PAŻP finansować i prowadzić własne prace rozwojowe tak, by efekty realizowanych projektów były możliwe do wykorzystania w europejskim systemie ATM i przyniosły korzyść dla transportu lotniczego oraz całej sieci lotniczej. Efekt prac jest widoczny niemal w każdym projekcie zorientowanym na rozwój systemów zarządzania ruchem lotniczym, które, dzięki realizacji w ramach programu SESAR, stają się spójne z narzędziami wykorzystywanymi w innych częściach Europy.

W obszarze wdrożenia, działania PAŻP w dużej mierze wynikają z kwestii regulacyjnych, to jest zapisów Rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) 716/2014 w sprawie ustanowienia wspólnego projektu pilotażowego, wspierającego realizację centralnego planu zarządzania ruchem lotniczym w Europie. Agencja jest zobowiązana do implementacji określonych w tym akcie prawnym rozwiązań, tzw. Funkcjonalności ATM, wpisując się jednocześnie w proces skoordynowanego i zsynchronizowanego wdrożenia elementów programu SESAR w Europie.

Tym samym, uczestnicząc w programie SESAR, Agencja realizuje założenia inicjatywy i podnosi poziom bezpieczeństwa operacji lotniczych, poprawia przepustowość przestrzeni powietrznej i zmniejsza negatywny wpływ lotnictwa na środowisko.