Odsłonięcie tablicy pamiątkowej w Dowództwie Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej

W dniu 12 lutego br., w sztabie Dowództwa Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej im. kmdr por. pil. Karola Trzaski-Durskiego, odsłonięto tablicę poświęconą Dowódcom Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej.

W uroczystości uczestniczyli pierwszy Dowódca Brygady Lotnictwa MW kontradmirał pilot w stanie spoczynku Zbigniew Smolarek – dowodził w latach 1995-2005, kmdr pilot w stanie spoczynku Tadeusz Drybczewski, dowódca w latach 2011-2018, kmdr pilot rezerwy Jarosław Czerwonko dowodził w latach 2018-2021.

Uroczystość rozpoczęła się przemówieniem Dowódcy Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej kmdr pil. Andrzeja Szczotki, który w swoim wystąpieniu podkreślił rolę, znaczenie i misję jaką realizowali jego poprzednicy w kształtowaniu kolejnych pokoleń oraz struktur lotnictwa morskiego.

Pierwszy dowódca brygady kontradmirał Zbigniew Smolarek podziękował za inicjatywę upamiętniającą byłych dowódców oraz życzył służącym w lotnictwie morskim dalszej satysfakcji z wykonywanych zadań i obowiązków.

Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej, jest jedynym związkiem taktycznym w Siłach Zbrojnych RP, który od 30 lat spina w codziennej działalności dwa żywioły: morze i przestrzeń ponad nim. W początku lat 90 tych, już w nowej sytuacji polityczno – militarnej w Polsce i wokół niej, po ponownym przyjęciu w struktury MW 34 pułku, lotnictwo morskie tworzyło sześć niezależnych od siebie jednostek w Gdyni, Siemirowicach i Darłowie, podległych Dowództwu MW w Gdyni. W tych uwarunkowaniach, już na początku lat 90 tych, w ówczesnych gronach decyzyjnych rodzi się dość oczywisty, choć śmiały w szczegółach, jak na tamten czas, pomysł skupienia wszystkich jednostek lotnictwa morskiego pod jednym dowództwem i utworzenia nowego związku taktycznego.  Koncepcja ta zakładała nową organizację lotnictwa morskiego, dostosowaną do struktur Sojuszu Północnoatlantyckiego, do którego Polska aspirowała. Głównym założeniem było oddzielenie elementów zabezpieczenia logistycznego od części lotniczej.

W czerwcu 1991 roku Dowódca MW wydał rozkaz o utworzeniu Grupy Organizacyjno - Przygotowawczej, której zadaniem było sformowanie nowego związku taktycznego - Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej, w skład której wejść miał personel i sprzęt wszystkich dotychczas funkcjonujących jednostek. Prace nad utworzeniem nowego związku taktycznego trwały do 1994 roku. Najpierw, do 30 czerwca 1994 roku, przeformowano Dowództwo MW, likwidując Szefostwo Lotnictwa i tworząc w jego miejsce Zespół Oficerów Lotnictwa. Następnie rozkazem Dowódcy MW, wydanym na podstawie Zarządzenia Szefa Sztabu Generalnego WP nr 053/org z 27 lipca 1994 roku sformowano, do dnia 31 października 1994 roku, Dowództwo Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej. Tym samym rozkazem powołano 1 Pucki Dywizjon Lotniczy MW i 3 batalion zabezpieczenia w Gdyni Babich Dołach (sformowane do 31 grudnia 1994, utworzone z 34 plm i 18 erł), 2 Dywizjon MW i 4 batalion zabezpieczenia w Darłowie (sformowane do 30 czerwca 1995, utworzone z 40 eśzop i rat) oraz 3 Kaszubski Dywizjon Lotniczy i 5 batalion zabezpieczenia (sformowane do 31 grudnia 1995, powstałe z przeformowania 7 pls).

W wyniku przeprowadzonej reorganizacji uzyskano strukturę, w której rozdzielono część lotniczą od elementów zabezpieczenia, tym samym lotnictwo morskie, jako pierwsze w kraju, przyjęło struktury zbudowane według wówczas nowej koncepcji zabezpieczenia logistycznego, zgodnej ze standardami Sojuszu Północnoatlantyckiego. 15 lipca 1995 roku Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej otrzymała nazwę wyróżniającą „Gdyńska” oraz imię patrona, jednego z pierwszych lotników morskich II RP, komandora por. pil. Karola Trzaski-Durskiego. Jednocześnie Święto Brygady wyznaczono na dzień 15 lipca, nawiązując bezpośrednio do tradycji święta Morskiego Dywizjonu Lotniczego oraz pierwszego lotu polskiego samolotu nad Zatoką Pucką.

Przed tak sformowaną Brygadą postawiono zadania: osłony myśliwskiej rejonu Trójmiasta, rozpoznania obszarów morskich, zwalczania okrętów podwodnych i nawodnych, ratownictwa lotniczego w obszarze morza i wybrzeża oraz transportu taktycznego. Czas formowania nowych struktur lotnictwa morskiego to także czas pokoleniowej wymiany sprzętu. Do historii przechodziły samoloty odrzutowe typu Lim, rozpoczynał się schyłek eksploatacji An-2. Już 1988 roku na stan 18 eskadry przyjęto dwa pierwsze samoloty transportowe typu An-28, rozpoczynając następnie prace nad, dedykowaną do rozpoznania obszarów morskich jego wersją. Prototyp samolotu z radarem morskim pod nazwą Bryza, oblatano w 1992 r, a pierwszy samolot seryjny przekazany został lotnictwu morskiemu w chwili powstawania dowództwa BLMW, w październiku 1994 r.

W 1989 roku wysłużone śmigłowce Mi-2RM zaczęły zastępować śmigłowce W-3 Anakonda. Dwa pierwsze, jeszcze w wersji transportowej dotarły na Babie Doły latem 1989 roku. Trzy lata później przyjęto do eksploatacji pierwsze śmigłowce w wersji ratownictwa morskiego W-3RM. Dwa duże wyzwania przyszły już na samym początku istnienia BLMW. Pierwszym była organizacja dużych pokazów lotniczych Gdynia AirShow 1995. Przedsięwzięcia tego typu i o tak dużej skali były wtedy w Polsce stosunkowo dużą nowością. W lipcu 1995 roku na oksywskim niebie i ziemi, przy ogromnym aplauzie szeroko zgromadzonej publiczności i oficjeli, z Ministrem Obrony Narodowej na czele, zaprezentowało się kilkanaście załóg statków powietrznych z USA, Holandii, Francji, Danii, Niemiec, Wielkiej Brytanii i Polski. Zobaczyć można było m. in. samoloty Tornado, F/A-18, Atlantique, Super Etendard, a punktem kulminacyjnym pokazów był przelot 11 samolotów TS-11 Iskra z Siemirowic, w specjalnie przygotowanym ugrupowaniu „Kotwica”.

W początku działalności BLMW szczególny okazał się rok 1997. 12 marca podczas nocnej akcji ratowniczej katastrofie uległ śmigłowiec W-3RM Anakonda, grzebiąc w szczątkach całą czteroosobową załogę: Był to poważny cios dla młodego związku taktycznego. Latem, na południu Polski pojawiła się Wielka Powódź i do akcji ratowniczej zadysponowano dwa śmigłowce Brygady: Anakondę z Babich Dołów i cięższy, Mi-14PS z Darłowa. Lotnicy morscy, działając od świtu do zmierzchu, w nietypowych dla siebie akcjach ratowniczych, robili nad zalanym Wrocławiem wszystko, by pomóc powodzianom: ratowali ludzkie życie, ewakuując zaskoczonych wodą ludzi i dostarczali żywność. O skali tego przedsięwzięcia świadczy fakt, że w powszechnej opinii lotników biorących udział w akcji, działania przypominały pod względem ilości użytego sprzętu (z całej Polski) jak i nietypowej organizacji, sceny znane z filmów o wojnie w Wietnamie. Za swą postawę biorący udział w akcji powodziowej lotnicy (m. in. były dowódca BLMW, kmdr  pil. Tadeusz Drybczewski i obecny zastępca dowódcy, kmdr pil. Cezary Wiatrak) zostali odznaczeni Krzyżami Zasługi za Dzielność.

Od początku istnienia Brygady lotnicy morscy potwierdzali swój kunszt i profesjonalizm, aktywnie uczestnicząc w międzynarodowych ćwiczeniach. Już od połowy lat dziewięćdziesiątych prowadzono program wymiany eskadr, w trakcie którego wielokrotnie, na lotnisku w Gdyni-Babich Dołach, odbywało się wspólne szkolenie załóg samolotów Mig-21 bis z załogami niemieckich samolotów Tornado. Polscy piloci operowali także z bazy 2 Skrzydła Lotnictwa Morskiego w Eggebek, w rejonie Morza Północnego. W ramach takiej wymiany na lotnisku w Siemirowicach gościli francuscy lotnicy morscy, a załogi z Siemirowic operowały z lotnisk we Francji. Wymiany te zaowocowały w 1999 roku, kiedy to załogi samolotów i śmigłowców BLMW, po raz pierwszy od czasu oficjalnego przyjęcia w struktury NATO, uczestniczyły w międzynarodowych manewrach pod kryptonimem „Baltops 99”, dając się tam poznać z jak najlepszej strony. W lipcu tego roku polscy lotnicy morscy, po raz pierwszy jako przedstawiciele kraju członkowskiego NATO, wzięli udział w międzynarodowej paradzie lotniczej „International Air Tattoo” poświęconej 50 rocznicy powstania Sojuszu Północnoatlantyckiego. Na odbywających się wówczas w Fairford w Wielkiej Brytanii pokazach zaprezentował się śmigłowiec W-3RM Anakonda oraz samolot An-28B1R. W lipcu 2001 roku samoloty Mig-21 bis i śmigłowce ZOP Mi-14PŁ wzięły po raz pierwszy udział w manewrach morskich ze Stałym Zespołem Sił Morskich NATO na Atlantyku STANAVFORLANT w ramach ćwiczenia "Passex".

Wraz z transferem ze Stanów Zjednoczonych fregat rakietowych typu Oliver Hazard Perry w 2002 roku, Brygada Lotnictwa MW otrzymała śmigłowce Kaman SH-2G Super Seasprite, tworzące nowy rodzaj lotnictwa – lotnictwo pokładowe. Doszły także nowe zadania. W 2001 roku dwa najstarsze samoloty Bryza poddano przebudowie do wersji monitoringu ekologicznego. Wyposażono je w system radarowy, skaner do badania grubości warstwy zanieczyszczeń i sporządzania ich map, system optyczny i video. Samoloty otrzymały nieoficjalne oznaczenie An-28E (Ekolog) i na podstawie umów międzyresortowych, we współdziałaniu z Urzędem Morskim prowadzą monitoring ekologiczny wód Morza Bałtyckiego. W początku XXI wieku definitywnie wycofano z lotnictwa MW samoloty z napędem odrzutowym: MiG-21 i TS-11 Iskra. Wpłynęło to na zmianę struktur: dywizjony lotnicze przekształcono w eskadry, a bataliony zabezpieczenia stały się bazami lotniczymi MW, przejmując rolę elementu logistycznego.

W styczniu 2005 roku śmigłowiec pokładowy SH- 2G wraz z załogą i personelem technicznym, wszedł z fregatą rakietową ORP „Gen. K. Pułaski”, po raz pierwszy, w skład stałego zespołu okrętów Sił Odpowiedzi NATO, uczestnicząc w operacji antyterrorystycznej na Morzu Śródziemnym pk. "Active Endeavour". Później śmigłowiec SH-2G wchodził jeszcze kilkakrotnie w skład PKW (ORP Pułaski w 2006 i 2008 r, ORP Kościuszko 2016 r i 2019).Koniec kolejnej dekady zapisał się historii BLMW druga katastrofą. W trakcie lotu szkoleniowego, 31 marca 2009 roku, na lotnisku Oksywie śmierć poniosła czteroosobowa załoga samolotu Bryza.

W styczniu 2011 roku dokonano kolejnej modyfikacji struktury, uznając wyższość jednoosobowego dowodzenia zarówno elementami lotniczymi jak i zabezpieczającą ich działania logistyką.  Wszystkie jednostki skonsolidowano w dwie Bazy Lotnictwa Morskiego, podległe Dowództwu BLMW: 43 Oksywską Bazę Lotnictwa Morskiego i 44 Kaszubsko – Darłowską Bazę Lotnictwa Morskiego.Domeną Brygady Lotnictwa Marynarki Wojennej są specjalistyczne operacje lotnicze nad obszarami morskimi, do których należą: zwalczanie okrętów podwodnych, rozpoznanie jednostek nawodnych i wskazywanie celów, transport ludzi i sprzętu, monitoring ekologiczny Polskiej Strefy Ekonomicznej na Bałtyku.

Lotnicy z Gdyni, Siemirowic i Darłowa działają już nie tylko w przestrzeni Bałtyku, ale także w ramach sojuszniczych zobowiązań na Morzu Śródziemnym, w ramach dwóch Polskich Kontyngentów Wojskowych. Morskie samoloty patrolowe Bryza monitorują obszary Morza Śródziemnego z baz w Sigonelli (Sycylia) oraz Incirlik (Turcja). Jako pierwszy sformowano PKW Sophia, później przemianowany na PKW Irini. PKW działa w ramach operacji wojskowej Unii Europejskiej EUNAVFOR MED, ustanowionej w maju 2015 roku, w celu rozbijania przemytu migrantów i handlu ludźmi, w centralnej części Morza Śródziemnego. W drugiej połowie 2017 roku Dowódca BLMW otrzymał zadanie sformowania Kontyngentu. W październiku 2017 r. i styczniu 2018 r. przeprowadzono rekonesanse bazy NATO Sigonella, położonej na Sycylii, 15 km na zachód od Katanii, która miał się stać bazą polskich lotników morskich.

31 stycznia 2018 roku Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wydał postanowienie o użyciu Polskiego kontyngentu Wojskowego w operacji wojskowej Unii Europejskiej, w południowym rejonie środkowej części Morza Śródziemnego, a 12 lutego 2018 roku, na lotnisku 44 Bazy Lotnictwa Morskiego w Siemirowicach uroczyście pożegnano I zmianę PKW EU Sophia. 31 marca 2020 roku Rada Unii Europejskiej podjęła decyzję o zakończeniu operacji EUNAVFOR MED SOPHIA i rozpoczęciu z dniem 1 kwietnia 2020 roku operacji EUNAFOR MED IRINI (z gr. pokój). Pełniąca misję na teatrze działań IV zmiana PKW EU SOPHIA z dniem 1 kwietnia 2020 roku przejęła zadania mandatowe operacji EUNAFOR MED IRINI, stając się I zmianą PKW EU IRINI. Głównym zadaniem misji jest wdrożenie embarga na broń ONZ, zgodnie z rezolucją Rady Bezpieczeństwa ONZ nr 2292, zapobieganie nielegalnemu wywozowi z Libii ropy naftowej oraz zapewnianie wsparcia w tworzeniu zdolności i szkoleniu libijskiej straży przybrzeżnej i marynarki wojennej, w zadaniach związanych z egzekwowaniem prawa na morzu. Celem operacji jest także zakłócanie modelu działalności sieci przemytu ludzi i handlu ludźmi, zgodnie z prawem międzynarodowym, w tym Konwencją Narodów Zjednoczonych o prawie morza, rezolucjami RB ONZ oraz międzynarodowym prawem praw człowieka. Siedzibą główną dowodzącego operacją pozostaje Rzym. Podstawowym środkiem kontyngentu jest samolot patrolowo - rozpoznawczy M28B 1R Bryza z 44 Bazy Lotnictwa Morskiego. Obecnie na teatrze działań zadania mandatowe wykonuje VIII zmiany PKW Irini. 

Jako drugi sformowano PKW TAMT działający na terenie Turcji. Program zapewnienia wsparcia poszczególnym krajom Sojuszu (Assurance Measures) NATO rozpoczął się w 2014 roku. W 2015 r. członkowie NATO zdecydowali się na pakiet środków obronnych dla Turcji, w obliczu niestabilnej sytuacji w regionie. Obejmują one zwiększoną obecność samolotów wczesnego ostrzegania AWACS, działalność policyjną w powietrzu, zwiększoną obecność marynarki wojennej, w tym wizyty w portach i ćwiczenia. Obecność sojuszników oznacza także wsparcie wywiadowcze, obserwacji i rozpoznania (ISR) oraz misje samolotów patrolowych we wschodnim rejonie Morza Śródziemnego i na Morzu Czarnym. Działania wspierające Turcję prowadzone są z lądu, z morza i z powietrza, we wschodniej części terytorium Sojuszu Północnoatlantyckiego.

14 września 2020 roku Prezydenta RP wydał postanowienie o użyciu Polskiego Kontyngentu Wojskowego w ramach Dostosowania Środków Wzmocnienia Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego dla Turcji, wschodnim akwenie Morza Śródziemnego oraz Morzu Czarnym. Pierwszą zmianę PKW Turcja uroczyście pożegnano 20 kwietnia 2021 roku na lotnisku w Gdyni-Babich Dołach. Zadaniem PKW jest patrolowanie wschodniej części Morza Śródziemnego i Morza Czarnego, współpraca ze stałymi zespołami morskimi NATO oraz dowództwem Sił Morskich NATO (MARCOM) w Northwood. Podstawowym środkiem kontyngentu jest samolot patrolowo-rozpoznawczy M28B 1R Bryza z 44. Bazy Lotnictwa Morskiego w Siemirowicach. Kontyngent wraz z samolotem stacjonuje na tureckim lotnisku Incirlik. Obecnie na teatrze działań zadania mandatowe wykonuje VI zmiany PKW Turcja.

Zadania postawione przed Brygadą realizowane są 40 samolotami i śmigłowcami. Są to: samoloty Bryza (w wersjach patrolowo – rozpoznawczej, monitoringu ekologicznego i transportowej), śmigłowce Mi-14 (w wersji zwalczania okrętów podwodnych i ratowniczej), śmigłowce pokładowe SH-2G, śmigłowce W-3WARM (w wersji ratownictwa morskiego) oraz śmigłowce Mi-2. 8 grudnia 2023 w Darłowie uroczyście rozpoczęto proces przyjmowania do eksploatacji ciężkich, wielozadaniowych śmigłowców Leonardo AW101. Przeznaczone do zwalczania okrętów podwodnych oraz bojowego ratownictwa, zastąpią wysłużone śmigłowce Mi-14PŁ/PŁR i stanowią prawdziwa rewolucję technologiczna w lotnictwie morskim. W tym roku (2024) 44 BLotM w Siemirowicach jako pierwsza w Polsce rozpocznie eksploatację samolotów wczesnego wykrywania i dowodzenia SAAB 340.

BLMW jest obecnie jedyną w Polsce formacją lotniczą utrzymująca ciągłą gotowość do prowadzenia działań ratowniczych z powietrza nad obszarami morskimi w ramach polskiej strefy odpowiedzialności „Konwencji o poszukiwaniu i ratownictwie morskim”, obejmującej obszar ponad 30 000 km² powierzchni morza. Lotnicy Morscy zobowiązani są także do niesienia pomocy z powietrza w pasie 100 km polskiego wybrzeża, zgodnie z postanowieniami "Konwencji Chicagowskiej". Całodobowy dyżur SAR/ASAR pełniony jest przez załogi śmigłowców w 43. Bazie Lotnictwa Morskiego w Gdyni Babich Dołach i w 44 Bazie Lotnictwa Morskiego w Darłowie. System ratownictwa w polskiej strefie odpowiedzialności SAR na Bałtyku, wspiera załoga samolotu patrolowego Bryza pełniąca całodobowy dyżur na lotnisku w Siemirowicach koło Lęborka.

Od początku istnienia Brygady lotnicy morscy potwierdzali swój kunszt i profesjonalizm uczestnicząc w ponad 770 akcjach poszukiwawczo-ratowniczych i ratując życie ponad 400 osobom. W 2023 roku BLMW przeprowadziła rekordową liczbę 33 akcji poszukiwawczo-ratowniczych.Nietypowe zadania transportowe, będące również elementem ratowania życia, realizują załogi samolotów BLMW współtworząc system transportu medycznego organów przeznaczonych do przeszczepu nazywanym w SZ RP „Akcją Serce”. Obok załóg z baz lotnictwa transportowego Powidzu i Krakowie zadanie to z powodzeniem realizują załogi samolotów transportowo-desantowych M28B Bryza z 43 Bazy Lotnictwa Morskiego z Gdyni Babich Dołów. Po raz pierwszy serce przeznaczone do przeszczepu znalazło się na pokładzie statku powietrznego MW w maju 2007 roku. Przelot śmigłowca wraz z bezcennym ładunkiem i zespołem lekarzy po trasie Gdynia – Bydgoszcz – Gdynia zrealizowano na prośbę, z którą do MW zgłosili się lekarze z ówczesnej Kliniki Kardiochirurgii Akademii Medycznej w Gdańsku. Od 2011 roku zadania te lotnicy z Gdyni wykonują już systemowo, w ramach dwustronnych porozumień pomiędzy Ministrami Zdrowia i Obrony Narodowej. Lotnicy morscy współpracują w tym zakresie z wszystkimi ośrodkami transplantacyjnymi w Polsce, będąc w stanie realizować misje transportowe w jak najkrótszym czasie i z pełnym profesjonalizmem.

W ubiegłym roku (2023) lotnicy morscy przeprowadzili rekordową liczbę takich akcji – 17! 12 kwietnia 2023 r, w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym w Gdańsku odbyła się Gala Transplantologii UCK, w trakcie której nagrodzono osoby i instytucje, które w minionym roku szczególnie przysłużyły się promowaniu i rozwoju idei transplantologii. Nagrodę specjalną otrzymała Gdyńska Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej.

W roku 2020 BLMW uroczyście obchodziła jubileusz stulecia polskiego lotnictwa morskiego, które swe początki miało w Pucku, tuż po odzyskaniu przez Polskę dostępu do morza. Brygada jest spadkobiercą tradycji wszystkich jednostek, które na przestrzeni 100 lat realizowały obecność polskich skrzydeł na Bałtykiem. 10 listopada 2023, w przeddzień Narodowego Święta Niepodległości Dowódca BLMW odebrał z rąk Ministra Obrony Narodowej tytuł honorowy Przodujący Oddział Wojska Polskiego nadany Brygadzie Lotnictwa Marynarki Wojennej. Tytuł nadano „Za szczególne osiągnięcia, wybitny dorobek i zasługi w wykonywaniu zadań służbowych”. Brygada Lotnictwa Marynarki Wojennej znalazła się w gronie trzech jednostek wyróżnionych tym zaszczytnym tytułem. Tytuł Przodującego Oddziału to uznanie dla codziennej służby i pracy wszystkich żołnierzy i pracowników resortu ON Brygady Lotnictwa MW, którzy w mozole służby i pracy każdego dnia sprawiają, że Brygada, jako związek taktyczny z sukcesem wywiązuje się z licznych postawionych przed nią zadań.