O samolotach z płatem Puławskiego na listopadowej Glassówce

imprezy

Samoloty z płatem Puławskiego to temat najbliższej "Glassówki" – spotkania poświęconego polskim konstrukcjom lotniczym, które od wiosny 2004 roku współorganizowane jest przez Klub Miłośników Historii Polskiej Techniki Lotniczej i Stowarzyszenie Młodych Inżynierów Lotnictwa (SMIL).

Spotkanie odbędzie się w sobotę 15 listopada 2025 r., o godzinie 11:00, w sali A6 Wydziału Mechanicznego, Energetyki i Lotnictwa (MEiL), w budynku dawnego Instytutu Aerodynamicznego. Wejście na teren Politechniki Warszawskiej od strony ul. Nowowiejskiej 24.

Spotkanie poprowadzą: Artur Caban – aktywny pasjonat lotnictwa ultralekkiego i historii lotnictwa, Dariusz Parzyszek – badacz i entuzjasta historii naszej awiacji.

Zygmunt Puławski – pilot i inżynier, konstruktor lotniczy – w 1927 r. został przyjęty jako główny konstruktor do Centralnych Warsztatów Lotniczych w Warszawie, które w końcu grudnia tego samego roku zostały przekształcone w Państwowe Zakłady Lotnicze (PZL). Tam opracował oryginalny projekt samolotu myśliwskiego, który rozsławił zarówno jego samego, jak i wytwórnię PZL na całym świecie. Zasadniczym nowatorstwem było zaprojektowanie płata o mewim kształcie tzn. zwężonego przy kadłubie i silnie wzniesionego ku górze, który w pewnej odległości od kadłuba załamywał się i biegł ku swoim końcom poziomo z podparciem zastrzałami. Skrzydła zapewniają w ten sposób bardzo dobrą widoczność z kabiny przy jednoczesnej dużej wytrzymałości. Rozwiązanie nazwano płatem Puławskiego lub płatem polskim.

Mewi płat Z. Puławskiego (rys. A. Glass)

Według tej koncepcji zaprojektował samolot myśliwski PZL P.1, którego prototyp odbył pierwszy lot w sierpniu 1929 r., pilotowany przez kpt. Bolesława Orlińskiego. W czerwcu 1930 r. (Bukareszt) maszyna ta wzięła udział w konkursie na najlepszy samolot myśliwski i zajęła pierwsze miejsce w 8 spośród 15 odbywanych konkurencji. Samolot jednak nie wszedł do produkcji w wyniku decyzji władz lotniczych obejmującej wstrzymanie wytwarzania w Polsce silników dużej mocy w układzie rzędowym, a taki zastosował Puławski w PZL P.1.

PZL P.1 (pierwszy prototyp, 1928) (fot. Unknown source, Unknown author, Domena publiczna, Wikimedia Commons)

Wówczas opracował nowy projekt, PZL P.6, dostosowany do silnika o układzie gwiazdowym, produkowanego w naszym kraju. Dostosowanie samolotu myśliwskiego Puławskiego do silnika gwiazdowego pociągnęło jednak za sobą konieczność zaprojektowania nowego kadłuba o przekroju kołowym. Puławski wprowadził innowację - kadłub o konstrukcji półskorupowej.

Prototyp PZL P.6 został oblatany w sierpniu 1930 r., a w grudniu B. Orliński zaprezentował go podczas Międzynarodowego Salonu Lotniczego w Paryżu. Tam uzyskał opinię konstrukcji wyprzedzającej budowane w innych krajach modele. W 1931 r. B. Orliński na PZL P.6 odniósł sukces w akrobacji podczas amerykańskich zawodów National Air Races.

PZL P.6 (prototyp, 1930) (fot. http://www.airwar.ru/image/idop/fww1/p6/p6-1.jpg, Domena publiczna, Wikimedia Commons)

Kolejnymi samolotami projektu Puławskiego, będącymi odmianami rozwojowymi P.1 były P.7 oblatany w 1930 r., P.8 i P.11 oblatane w sierpniu 1931 r.

Myśliwce Puławskiego PZL P-7 i PZL P-11 weszły do produkcji seryjnej dopiero po jego śmierci. Ich dalszy rozwój prowadzony był przez biuro konstrukcyjne PZL pod kierunkiem inż. W. J. Jakimiuka. W latach 1932-1933 zbudowano dla polskiego lotnictwa 150 P.7 o prędkości maksymalnej 327 km/h. Zarówno PZL P-7, jaki i PZL P-11 stały się podstawowymi myśliwcami polskiego lotnictwa do końca lat 1930-tych. Na nich nasi piloci bronili polskiego nieba we wrześniu 1939 r. Ponadto w Rumunii były używane wersje PZL P-11b i PZL P-11f. Dalszym rozwinięciem P-11 był samolot PZL P-24, który był produkowany na eksport do Rumunii, Bułgarii, Grecji i Turcji oraz budowany z licencji w Rumunii i Turcji. Wszystkich typów samolotów PZL P zbudowano ok. 648 egz., co było dużym osiągnięciem w okresie międzywojennym.

Płat Puławskiego miał też wpływ na rozwój techniki lotniczej na świecie. Powstało wiele samolotów myśliwskich o układzie skrzydła Puławskiego. Najszerzej został zastosowany na sowieckich samolotach dwupłatowych Polikarpow I-15 i I-153 (łącznie 4277 egz.) włoskich wodnosamolotów Romeo 43 i Romeo 44 (125 egz.) oraz na wodnosamolotach amerykańskich Martin ”Mariner” (1324 egz.) i sowieckich Berirjew Be-6 i Be-12 (132 egz.) Łącznie powstało ponad 5500 samolotów z mewim płatem.
(Źródło: biuletyn.pw.edu.pl, samolotypolskie.pl)

PZL P.24 z płatem Puławskiego (fot. 'Polska lotnicza', Warsaw 1937, Domena publiczna, Wikimedia Commons)

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o samolotach z płatem Puławskiego, w imieniu Artura Cabana i Dariusza Parzyszka serdecznie zapraszamy na kolejne spotkanie Miłośników Polskiej Techniki Lotniczej nazwane "Glassówką".

Spotkanie odbędzie się w sali A6 Wydziału Mechanicznego, Energetyki i Lotnictwa (MEiL), w budynku dawnego Instytutu Aerodynamicznego. Wejście na teren Politechniki Warszawskiej od strony ul. Nowowiejskiej 24.