Prawdziwy świat wirtualnych kontrolerów - rozmowa z Aleksandrem Gadomskim z PL-VACC przy okazji Polish Independence 2025

Organizacja Polish VACC zajmuje się szkoleniem kontrolerów oraz koordynacją wirtualnej przestrzeni powietrznej nad Polską, odwzorowując rzeczywiste procedury. Działa non-profit, skupiając pasjonatów lotnictwa - począwszy od młodych adeptów po zawodowych pilotów i kontrolerów. Do społeczności możesz dołączyć jako pilot, za pomocą popularnych symulatorów (MSFS, X-Plane), lub jako kontroler za pomocą dedykowanego, udostępnionego przez VATSIM oprogramowania  - Euroscope.

Polish VACC regularnie organizuje wydarzenia online, takie jak „Poland Sunday” czy „Polish Independence Day”, promując FIR EPWW oraz polskie lotniska w globalnej społeczności VATSIM.

Nie będzie nadużyciem, jeśli powiemy, że Polish VACC Polish Independence 2025, które odbyło się 8 listopada 2025 roku na lotnisku Chopina w Warszawie, we współpracy z Welcome Airport Services było wydarzeniem z gatunku magicznych. Elegancko ubrani panowie "w muszkach", witali kontrolerów, pilotów i gości. W trzech salach na lotnisku Warszawa Okęcie, odwzorowano pełną obsługę ATC w całym FIR Warszawa. Na komputerach kontrolerzy mieli dostęp do systemu, podobnego do wskaźników radarowych wykorzystywanych przez prawdziwych kontrolerów. 

To wydarzenie połączyło w wyjątkowy sposób pasję do lotnictwa z patriotyzmem, oferując realizm, profesjonalizm i wspólne świętowanie z entuzjastami lotnictwa całego świata.
 

Paweł Korzec: Przy okazji Polish VACC Independence 2025, rozmawiam z Aleksandrem Gadomskim, dyrektorem marketingu Polish VACC. Proszę się przedstawić i powiedzieć coś o historii organizacji.

Aleksander Gadomski: Polish VACC działa jako polski oddział VATSIM – międzynarodowej sieci symulującej zarządzanie ruchem lotniczym. Powstaliśmy na przełomie XX i XXI wieku, niedługo po utworzeniu globalnego VATSIM-u. Zaczęło się od kilku pasjonatów, a w 2006 roku udało się zorganizować pierwsze spotkanie na żywo, w którym uczestniczyło kilkanaście osób. Dziś większość z nich już nie kontroluje wirtualnie, bo część pracuje w realnym lotnictwie – jako piloci lub kontrolerzy.

Z biegiem lat dopracowaliśmy sytem niemalże do perfekcji, co rozumiemy jako odwzorowanie stanu rzeczywistego, systemy, wizualizacje radarowe i procedury. Mamy ponad 50 aktywnych kontrolerów. Nasze coroczne wydarzenie Polish Independence odbywa się od 2011 roku – po krótkiej przerwie od 2019 roku już cyklicznie, z pomocą sponsorów takich jak Welcome Airport Services.

Realizm symulacji

Paweł: To wszystko brzmi bardzo realistycznie. Mam wrażenie, że Wasz świat jest bardziej prawdziwy niż ten prawdziwy?

Aleksander: (śmiech) Często słyszymy, że jesteśmy „realniejsi od reala”. Nie do końca - nie mamy wielu danych, bo część z nich jest niejawna. Ale staramy się odwzorować wszystko tak wiernie, jak tylko się da. Korzystamy z bogatej dokumentacji która jest publicznie dostępna, jak zbiór informacji lotniczych AIP czy dokumenty takie jak DOC4444 dotyczący zarządzania ruchem lotniczym, czy DOC9432 będący podręcznikiem frazeologii lotniczej. Nasza dewiza, podobnie jak całego VATSIM-u, "to be as real as it gets" – „tak realistycznie, jak się da”.

Efekt? W zeszłym roku mieliśmy więcej operacji wirtualnych na Okęciu niż rzeczywistych. W jeden dzień wykonaliśmy 1200 operacji w całym FIR Warszawa.

Technika i oprogramowanie

Paweł: Jak powstają wasze systemy? 

Aleksander: Mamy dział operacyjny, który tworzy nasze oprogramowanie. Bazujemy na materiałach publicznych – zdjęciach z sali operacyjnej i wieży publikowanych przez PAŻP oraz dostępnej publicznie dokumentacji. Na tej podstawie systemy odtwarzają układ wskaźników radarowych i działanie systemów.

Jeśli chodzi o dane nawigacyjne - dzięki współpracy działającego w ramach VATSIM stowarzyszenia AeroNav z firmą Navigraph, która udostępnia dane w cyklach AIRAC równolegle z realnymi, nasze mapy, procedury i dane są aktualizowane w tym samym czasie co w rzeczywistości.

Szkolenie i rekrutacja w Polish VACC

Paweł: Przejdźmy do szkolenia. Jak wygląda ścieżka kariery wirtualnego kontrolera – od zera do najwyższego poziomu C1?

Aleksander: Każdy, kto chce spróbować swoich sił, zgłasza się przez naszą stronę internetową. Warunkiem jest aktywne konto w VATSIM – to globalna sieć. My jesteśmy jej polskim oddziałem, działającym w strukturze europejskiego VATEUD, w regionie VATEMEA. 

Szkolimy tylko na polskie stanowiska, bo każdy kraj ma swoje procedury i specyfikę.
Pierwszym krokiem aby dołączyć do naszego świata, jest wypełnienie formularza zgłoszeniowego, w którym pytamy o wiek, motywację i podstawową wiedzę – alfabet ICAO, SID-y, STAR-y, podstawy frazeologii. Nie uczymy od zera – to nie szkoła PAŻP ani ATO, nie mamy takiego zaplecza. Wszyscy robimy to w wolnym czasie.

Gdy kandydat zostanie zaakceptowany, zapraszamy go na rozmowę kwalifikacyjną z zarządem i działem szkolenia. Tam sprawdzamy podstawy i podejście. Jeśli wszystko gra, zaczyna się właściwe szkolenie.

Paweł: Jak wygląda szkolenie praktyczne?

Aleksander: Szkolenie prowadzą nasi mentorzy – doświadczeni kontrolerzy, którzy mają już odpowiednie ratingi. Wszystko odbywa się wirtualnie, przez internet, głównie w oparciu o lotnisko szkoleniowe w Krakowie. Pierwsze sesje to obserwacja pracy mentora. Potem kursant sam zaczyna kontrolować, pod jego nadzorem. Każda sesja trwa ok. dwóch godzin i kończy się omówieniem błędów. Komunikujemy się na kanałach Discorda.

Kiedy uczeń jest gotowy, dostaje tzw. dopuszczenie do sesji solo, czyli może samodzielnie prowadzić kontrolę treningową. Na koniec odbywa się egzamin – są dwa możliwe podejścia, a między nimi czas na doszkolenie. Po zdaniu egzaminu uzyskuje licencję kontrolerską (rating) i może pracować samodzielnie na wieży.

Kolejne etapy to:

• Approach – po zdobyciu kilkudziesięciu godzin doświadczenia na wieży;
• Area control – najwyższy poziom, rating C1.

Na Okęciu wymagamy dodatkowego szkolenia, ze względu na specyfikę przestrzeni. Podobnie z lotniskami proceduralnymi.

Zastosowanie i realizm

Paweł: Czy szkolenie w VATSIM pomaga w rekrutacji do na stanowisko prawdziwego kontrolera?
Aleksander: Formalnie nasz system nie daje żadnych przywilejów, ale praktycznie - bardzo pomaga. Osoby, które odnajdują się w kontrolowaniu online, zwykle lepiej radzą sobie z testami predyspozycji (tzw. FEAST, RADAR) i szkoleniem w rzeczywistości.

Paweł: Ilu z waszych członków to prawdziwi kontrolerzy lub piloci?

Aleksander: Z trzydziestu sześciu wirtualnych kontrolerów obecnych dziś na evencie około 8 pracuje zawodowo w tej części branży lotniczej.

Działanie sieci i piloci

Paweł: Czy kontrola działa 24 godziny na dobę?

Aleksander: Nie, większość z nas ma pracę, szkołę, życie prywatne. Największy ruch jest wieczorami – między 16:00 a 22:00. Czasem ktoś kontroluje w nocy, ale wtedy ruch pilotów jest mniejszy.

Paweł: A jeśli ktoś chce polatać jako pilot?

Aleksander: Wystarczy konto w VATSIM, krótki test online, a potem instalacja klienta (vPilot lub xPilot). Pilot składa plan lotu, loguje się do sieci i może latać – pod warunkiem, że zna podstawy operacji IFR/VFR i potrafi posługiwać się samolotem.

Społeczność i organizacja

Paweł: Kto za to wszystko płaci?

Aleksander: To organizacja non-profit. Nie pobieramy składek. Każdy kontroler działa z pasji. Wydarzenia, jak dzisiejsze, finansujemy dzięki sponsorom i prywatnym wpłatom członków zarządu.

Paweł: Widzę dużo młodych ludzi.

Aleksander: Tak, średnia wieku to mniej niż 30 lat. Mamy studentów, licealistów, ale też osoby, które są z nami od 10–15 lat. Najmłodsi mogą dołączyć od 13 roku życia. To świetna forma nauki — uczą się frazeologii, procedur, współpracy.

Współpraca międzynarodowa i polityka

Paweł: Wiem, że macie kontrolerów z zagranicy.

Aleksander: Tak, dwóch z Czech i jednego z Rumunii. Zrobili tzw. visiting, czyli uprawnienia do pracy w innym FIR-ze. Piloci natomiast przylatują z całego świata.

Paweł: Czy obsługujecie loty z Rosji i Ukrainy?

Aleksander: Tak. VATSIM jest apolityczny. Rosjanie latają do Kaliningradu, a Ukraińcy mają swój własny oddział, który działa nawet teraz, w czasie wojny.

Paweł: Nie macie obaw, że VACC zostanie zastąpiony przez AI?

Aleksander: Nie mamy takich obaw. Po pierwsze, sztuczna inteligencja sprawdza się w sytuacjach powtarzalnych, w których można wypracować regularne wzorce. W świecie kontroli ruchu lotniczego każdy moment procesu, jest inny. Podsumowując, na tym etapie raczej nie obawiamy się wyparcia przez AI.

Paweł: Dziękuję za rozmowę.

Aleksander: Dziękuję również.

Podsumowanie Polish Independence 2025

Polish Independence 2025, które odbyło się 8 listopada, ustanowiło nowy rekord ruchu w wirtualnym FIR Warszawa.

Mimo że tegoroczna edycja była o godzinę krótsza niż rok temu i mimo że Kraków przez 2 godziny był zamknięty z powodu warunków pogodowych…
…zrobiono więcej. Więcej niż kiedykolwiek wcześniej.

✈️ Łączna liczba operacji: 1268

Z podziałem na lotniska:
➡EPWA: 258 wylotów / 288 przylotów
➡EPGD: 109 / 129
➡EPKK: 143 / 124
➡EPKT: 50 / 44
➡EPPO: 34 / 39
➡EPMO: 6 / 8