Książka "Badanie Wybranych Wypadków Lotniczych"

Za sprawą wydawnictwa Retronics Publishing (www.retronics.eu) w lipcu 2023 roku ukazał się na polskim rynku podręcznik – unikat na skalę europejską a może nawet światową – BADANIE WYBRANYCH WYPADKÓW LOTNICZYCH autorstwa inż. Mariana Sławińskiego.

Katastrofy lotnicze nieodmiennie cieszą się i zawsze cieszyły dużym zainteresowaniem tak mediów, jak i osób, nie mających wiele wspólnego z lotnictwem. Na przykład serial „Katastrofa w przestworzach” National Geographic (znany też pod nazwami „Mayday” czy „Air Crash Investigation”) przyciąga zwykle przed telewizory duże grono telewidzów i często jest komentowany w różnych mediach społecznościowych. Równie dużą popularnością cieszą się kanały w serwisie Youtube.com, takie jak np. „Alec Joshua Ibay” (268 tysięcy subskrybentów), „Mentour Pilot” (1.56 mln subskrybentów), czy „TheFlightChannel” (1.47 mln subskrybentów) zajmujące się między innymi omawianiem przyczyn mniej lub bardziej znanych wypadków lotniczych i ich symulacją; każdy nowy film / filmik ma idącą w setki tysięcy liczbę odsłon i jest szeroko komentowany.

Większość źródeł skupia się na omawianiu zdarzeń, które już zaistniały, zostały zbadane, ocenione i dla których powstały już stosowne raporty podsumowujące co poszło nie tak. Książka Mariana Sławińskiego jest unikalna przede wszystkim dlatego, że przedstawia metodologię oraz sposoby badania zdarzeń lotniczych i opiera się przy tym na konkretnych przykładach, zilustrowanych wyjątkowo dużą liczbą zdjęć. Oprócz opisu samych metod postępowania, podręcznik zawiera też wiele rysunków i szkiców obrazujących sposób pracy komisji badających dany wypadek.

Autor podręcznika, pan inż. Marian Sławiński jest nie tylko ekspertem, który badaniem wypadków lotniczych zajmował się od co najmniej 37 lat, ale jest również biegłym sądowym w tym zakresie. Króciutki opis, podsumowujący jego imponującą karierę Czytelnicy znajdą w rozdziale 21. Osobiście miałem okazję współpracować z autorem podczas jego pracy dla PPL i PAŻP – nasze drogi zbiegły się m.in. w czasie wdrażania norm ISO w służbie informacji lotniczej w Polsce. Historie o polskich i zagranicznych wypadkach lotniczych, które od niego usłyszałem to materiał na dodatkową a może nawet na kilka dodatkowych książek.

Jest rzeczą oczywistą, że zebranie w jednej publikacji wyczerpujących opisów wszystkich możliwych przyczyn i procedur badania wypadków lotniczych jest niemożliwe - taką publikację musiałby opracować zespół specjalistów z wielu różnych dziedzin - medycyny, psychologii, metalurgii, kontroli ruchu lotniczego, pilotażu oraz wielu innych. Dlatego też na przykład rozdział poświęcony czynnikowi ludzkiemu może wydawać się  nieco zbyt krótki – ale tu na szczęście mamy kilka innych dostępnych w języku polskim publikacji, które z pewnością pozwolą na uzupełnienie stanu wiedzy zainteresowanych z tego akurat zakresu. Liczę również na to, że śladem opisywanej tu publikacji pójdą być może inni autorzy – prawnicy, lekarze, eksperci ATC/ATS, piloci itd., którzy stworzą publikacje poświęcone ich specjalizacjom i dziedzinom.

W księgozbiorze, który udało mi się zebrać na temat wypadków lotniczych jest wiele pozycji. W większości są to – jak już wspominałem – opracowania post factum, oparte na opublikowanych raportach, statystyki, publikacje zawierające zapis z rejestratorów dźwięków (CVR – Cockpit Voice Recorder), nie brakuje również dokumentów ICAO zawierających podsumowania wielu wypadków okrytych już patyną historii. Muszę jednak przyznać, że żadna z pozycji mojego księgozbioru nie zawiera takiego ładunku wiedzy o badaniach prowadzonych przez komisje śledcze, jak opisywany tu podręcznik – i to jest jego główna zaleta.

BADANIE WYBRANYCH WYPADKÓW LOTNICZYCH liczy sobie 621 stron i zawiera 23 rozdziały (choć rzeczywistości jest ich więcej – rozdział 19 zawiera bowiem 19 podrozdziałów, a rozdział 20 ma ich 18). Wyjątkowo duża liczba unikalnych kolorowych w większości fotografii oraz rysunków, tabel i diagramów („obraz jest wart tysiąca słów”, nieprawdaż?) doskonale uzupełnia jego treść. Na uwagę zasługuje również opatrzone hologramem, albumowe wydanie podręcznika (m.in. papier kredowy, twarda okładka), a także możliwość pobrania szkiców sytuacyjnych w postaci plików.

Komu poleciłbym ten podręcznik? Studentom (zwłaszcza kierunków związanych z mechaniką lotniczą), mechanikom, personelow9i latającemu, specjalistom od bezpieczeństwa, ale również entuzjastom lotnictwa i hobbystom - to naprawdę solidna dawka lotniczej wiedzy.

Na zakończenie zła i dobra wiadomość; zacznę od złej.

Podręcznik ukazał się w stosunkowo małym nakładzie dwustu egzemplarzy, który praktycznie jest już wyczerpany. Od autora dowiedziałem się dzisiaj (2023-08-08), że istnieje jeszcze pewna szansa na jego zakup w jednej z księgarni w Świdniku.
Wiadomość dobra to ta, że trwają już rozmowy na temat wydania DRUGIEGO, rozszerzonego o kilka dodatkowych rozdziałów. Gdy będę wiedział coś więcej – nie omieszkam się dać Wam znać…

Miłej lektury.
Klaudiusz Dybowski

Rozdziały podręcznika BADANIE WYBRANYCH WYPADKÓW LOTNICZYCH
1. Wstęp
2. Pojęcia i skróty
3. Odniesienia do przepisów, norm i zalecanej praktyki (SARPS)
4. Tło historyczne
5. Instytucje i eksperci zajmujący się badaniem zdarzeń lotniczych
6. Wzory pomocy graficznych przydatnych w procesie dokumentowania zdarzeń lotniczych
7. Podręczne wyposażenie używane w procesach badania zdarzeń lotniczych
8. Zgłaszanie zdarzeń lotniczych
9. Przykład mapy „hot spotów” statku powietrznego
10. Przebieg procesu badania wypadku lotniczego
11. Materiały dowodowe w procesie badania wypadków lotniczych
12. Nietrwałość niektórych dowodów w miejscu wypadku lotniczego
13. Usuwanie unieruchomionych statków powietrznych
14. Rekonstrukcja przebiegu lotu
15. Rekonstrukcja statku powietrznego
16. Ochrona danych w procesie badania zdarzeń lotniczych
17. Pozycja biegłego sadowego w procesie badania wypadków lotniczych
18. Koszty badania wypadku lotniczego
19. Wypadki lotnicze, opis zdarzeń wybranych
19.1 Niesprawność sprzęgła w zespole napędowym statku powietrznego
19.2 Zatrzymanie pracy zespołu napędowego z powodu braku dopływu paliwa
19.3 Uszkodzenia silnika turbinowego przez zassane ciała obce
19.4 Analiza wybranych uszkodzeń turbinowych silników lotniczych
19.5 Analiza wybranych uszkodzeń tłokowego silnika lotniczego
19.6 Analiza wybranych rodzajów uszkodzeń zespołów transmisji mocy śmigłowca
19.7 Zderzenie statków powietrznych z ptakami i dzikimi zwierzętami
19.8 Odkształcenia struktury statku powietrznego
19.9 Zderzenie statków powietrznych z przeszkodą (z przeszkodami)
19.10 Wypadki statków powietrznych w wyniku przeciągnięcia
19.11 Wypadki statków powietrznych w warunkach oblodzenia
19.12 Zderzenie (kolizja) dwóch statków powietrznych
19.13 Zderzenie statku powietrznego z pojazdem w polu ruchu naziemnego lotniska
19.14 Lądowanie z niesprawnym podwoziem
19.15 Oślepienie pilota w locie
19.16 Efekty zassania wytwarzane przez śmigło lub silnik odrzutowy, kolizja ze śmigłem, uderzenie strumieniem zaśmigłowym lub strumieniem odrzutowym (jet-blast)
19.17 Podobieństwo przyczyn i następstw w wybranych grupach wypadków lotniczych
19.18 Skutki przekroczenia limitu masy i warunków wyważenia statku powietrznego
19.19. Wypadki w próbach fabrycznych, w lotach doświadczalnych, w czasie testów naziemnych, powypadkowe badania silników lotniczych
20. Zagrożenia, analizy, załączniki
20.1 Zagrożenia spowodowane niesprawnością wyposażenia radionawigacyjnego
20.2 Analiza uszkodzeń wybranych zespołów wirujących statków powietrznych
20.3 Odzyskiwanie i doczytywanie danych z rejestratorów dźwięku (CVR) i rejestratorów parametrów lotu (FDR)
20.4 Analiza dokumentacji, zapisów i danych związanych z wypadkiem lotniczym
20.5 Analiza zapisów obrazów radarowych dot. Lotu statku powietrznego
20.6 Analiza danych meteorologicznych związanych z wypadkiem lotniczym
20.7 Analiza krytyczna konstrukcji, warunków eksploatacji i jakości obsługi statku powietrznego
20.8 Powypadkowa analiza pobranych próbek MPiS
20.9 Powypadkowa analiza materiałowa wybranych zespołów napędowych statku powietrznego (metale, stopy, kompozyty, drewno…)
20.10 Analiza obrazu zniszczeń konstrukcji statku powietrznego zaistniałych w wyniku pożaru
20.11 Analiza poziomów kwalifikacji i procedur szkolenia odpowiedniego personelu
20.12 Przykłady wypadków i zagrożeń bezpieczeństwa lotniczego w środowisku operacyjnym lotnisk
20.13 Zalecenia dotyczące bezpieczeństwa
20.14 Wypadki lotnicze nie badane i zdarzenia niebędące wypadkami lotniczymi
20.15 Czynnik ludzki (Human Factor)
20.16 Ataki bombowe, porwania, zestrzelenia cywilnych statków powietrznych
20.17 Obraz uszkodzeń statku powietrznego w świetle warunków lub okoliczności zdarzenia
20.18 Załączniki
21. Autor
22. Bibliografia oraz źródła zdjęć, rysunków, tekstów
23. Opinie recenzentów