Informacja PAŻP w związku z raportem Najwyższej Izby Kontroli

W związku z publikacją raportu Najwyższej Izby Kontroli pt. „Organizacja i finansowanie szkoleń dla pracowników administracji publicznej” informujemy, że sytuacja przedstawiona w dokumencie, która odnosi się do Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej, dotyczy lat 2012-2014.

Od zakończenia prac nad raportem NIK w Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej wprowadzone zostały istotne zmiany, które przełożyły się na znaczną poprawę w obszarze szkoleń kandydatów na kontrolerów ruchu lotniczego oraz uzupełniania kadry służb kontroli ruchu lotniczego. Po zmianie kierownictwa Agencji w 2015 roku wdrożony został plan szkolenia na lata 2015-2019, który zapewnia Agencji skuteczne uzupełnienie kadry Kontrolerów Ruchu Lotniczego (KRL).

W 2015 roku uruchomiono w ośrodku szkolenia PAŻP rekordową liczbę 3 kursów dla kandydatów na Kontrolera Ruchu Lotniczego. W 2015 roku uprawnienia Kontrolera Ruchu Lotniczego uzyskało 50 osób, a na różnych etapach szkolenia do zawodu Kontrolera Ruchu Lotniczego znajduje się w chwili obecnej 170 osób. W 2016 roku Polska Agencja Żeglugi Powietrznej planuje zakończenie szkolenia dla ponad 80 Kontrolerów Ruchu Lotniczego i uzyskanie przez nich licencji.

W stosunku do lat poprzednich w 2015 roku w Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej zredukowana została liczba nadgodzin wypracowywanych przez Kontrolerów Ruchu Lotniczego. Rozwiązany został również przez PAŻP problem symulatora do szkolenia kandydatów na Kontrolera Ruchu Lotniczego, od stycznia 2015 roku szkolenia prowadzone są na symulatorze firmy INDRA dla systemu operacyjnego Pegasus_21 używanego w PAŻP do kontroli przestrzeni powietrznej. Symulator odwzorowuje stanowiska operacyjne Kontrolerów Ruchu Lotniczego.

NIK o szkoleniach w Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej (ze strony NIK)

System szkoleń pracowników w Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej (która zobowiązana jest do zapewnienia bezpiecznej, ciągłej, płynnej i efektywnej żeglugi powietrznej w polskiej przestrzeni powietrznej) oparty był na prawidłowych procedurach i planach, z wyjątkiem szkoleń kontrolerów ruchu lotniczego, dlatego NIK oceniła ten obszar pozytywnie pomimo stwierdzonych nieprawidłowości.

Agencja prawidłowo identyfikowała potrzeby szkoleniowe personelu, prawidłowo także zarządzała finansowaniem szkoleń. Również pozytywnie Izba oceniła stosowanie przez PAŻP procedur kierowania pracowników na szkolenia.

Wskazane przez NIK nieprawidłowości wystąpiły przede wszystkim w systemie szkolenia praktykantów i kontrolerów ruchu lotniczego. W ocenie NIK system ten nie uwzględniał faktycznych potrzeb, dotyczących stanu zatrudnienia pracowników. Dlatego szkolenia Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej nie zapewniły wystarczającej obsady stanowisk kontrolerskich w kilku portach lotniczych. W dwóch przypadkach (Modlin i Lublin) nie zdołano doprowadzić do zatrudnienia na stałe ani jednego z przewidzianych kontrolerów.

W konsekwencji w kontrolowanym okresie (2012 - wrzesień 2014) w części oddziałów Agencji Żeglugi stwierdzono wakaty na stanowiskach kontrolerów ruchu lotniczego:

w Oddziale PAŻP w Warszawie - na 60 wymaganych etatów kontrolerskich nieobsadzonych było 8;
w Oddziale PAŻP w Krakowie - na 39 wymaganych etatów nieobsadzonych było 7;
w Oddziale PAŻP w Zielonej Górze - na 3 wymagane etaty nieobsadzonych było 2,5;
w Oddziale PAŻP w Modlinie - na 18 wymaganych etatów wszystkie pozostawały nieobsadzone;
w Oddziale PAŻP w Lublinie - na 13 wymaganych etatów również wszystkie pozostawały nieobsadzone.

Pozostałe 13 lotnisk terenowych (obsługiwanych przez PAŻP) miało albo wystarczającą obsadę kontrolerską, albo występowały tylko nieznaczne niedobory w tym zakresie.

Z uwagi na fundamentalną konieczność zapewnienia kontroli lotów na wszystkich lotniskach, część oddziałów PAŻP, w których obsada kadrowa była niewystarczająca, zatrudniała - w ramach godzin nadliczbowych - pracowników delegowanych z innych oddziałów. W badanym okresie odnotowano ponad 99 tysięcy godzin nadliczbowych, wypracowanych przez kontrolerów ruchu lotniczego; koszt nadgodzin wyniósł ponad 30 mln zł.

W przypadku 18 kontrolerów, w 2012 r. i w ciągu trzech kwartałów 2014, przekroczony został limit 300 godzin nadliczbowych rocznie. W 2013 r. limitu godzin nadliczbowych nie przekroczono tylko dlatego, że w połowie grudnia podniesiono czasowo jego wysokość do 400 godzin, sankcjonując tym samym istniejące już wcześniej przekroczenia. Jak wyjaśniał dyrektor PAŻP, rezygnacja z obsady służb w godzinach nadliczbowych spowodowałaby niedostępność lotniska dla przewoźnika. Mając to na uwadze, NIK wskazuje jednak, że tak wysokie poziomy nadgodzin naruszały Regulamin Pracy PAŻP i Kodeks pracy.

NIK zwraca także uwagę, że tak intensywna praca w nadgodzinach mogła skutkować przemęczeniem, dekoncentracją i stresem kontrolerów, co w konsekwencji mogło wpłynąć na obniżenie bezpieczeństwa lotów.

Kontrola wykazała ponadto, że wadliwie zaplanowano szkolenia praktykantów kontroli lotniczej przed otwarciem nowych lotnisk w Modlinie i w Lublinie. Szkolenia praktykantów prowadzące do zatrudnienia nowych kontrolerów ruchu lotniczego na tych lotniskach, w ocenie NIK, rozpoczęto zbyt późno w stosunku do planowanych terminów uruchomienia tych lotnisk - dopiero po wyznaczeniu PAŻP do ich obsługi - i to w liczbie niewystarczającej do pełnej obsługi kontroli. W efekcie, pomimo uruchomienia tych lotnisk odpowiednio w lipcu i grudniu 2012 r., PAŻP nie zatrudniła tam na stałe ani jednego kontrolera ruchu lotniczego. Zatrudniano tam w ramach godzin nadliczbowych kontrolerów z lotnisk w Szczecinie, Gdańsku i Rzeszowie. Rozpoczęte szkolenia praktykantów jeszcze przez dłuższy czas nie zabezpieczą pełnego etatowego zapotrzebowania na tych dwóch lotniskach.

Z wyjaśnień Prezesa PAŻP udzielonych NIK wynika, że pierwotną przyczyną powstania nadgodzin kontrolerów ruchu lotniczego były wcześniejsze zmiany systemu pracy z dwu- na trzyzmianową, przy jednoczesnym zmniejszeniu nominalnego miesięcznego czasu pracy oraz - jak obecnie się okazuje - błędne założenie, iż bardziej uzasadnione ekonomicznie jest pokrywanie braków nadgodzinami, niż zatrudnianie nadmiaru kontrolerów. Zdaniem Prezesa Agencji nie bez znaczenia pozostawało także otwarcie nowych lotnisk bez precyzyjnego określenia przez zarządzających lotniskami potrzeb dot. służb ruchu lotniczego.

Ponadnormatywny wzrost godzin nadliczbowych spowodowany był również wdrożeniem nowego systemu zarządzania ruchem powietrznym PEGASUS_21 oraz zwiększeniem ruchu lotniczego w polskiej przestrzeni powietrznej.

Szkolenia związane z uruchamianiem nowego Systemu Zarządzania Ruchem Lotniczym PEGASUS_21 (przeznaczonego do obsługi polskiej przestrzeni powietrznej) prowadzono, w niektórych okresach, w sposób niesystematyczny, nieskorelowany z terminami uruchamiania poszczególnych podsystemów oraz w czasie krótszym od wymaganego dla pełnego opanowania obsługi. Powodowało to konieczność powtarzania niektórych szkoleń. Ponadto szkolenia prowadzono na symulatorze MICRONAV, który tylko w około 30 proc. odwzorowywał pracę nowo wprowadzanego systemu.

W odpowiedzi na wystąpienie pokontrolne NIK Prezes PAŻP zapewnił, że wnioski NIK, dotyczące reorganizacji systemu rekrutacji i szkolenia praktykantów na kontrolerów ruchu lotniczego; dostosowania planów zatrudnienia kontrolerów ruchu lotniczego i praktykantów do faktycznych potrzeb; redukcji liczby godzin nadliczbowych i niedopuszczanie do przekroczeń ustalonych limitów zostaną zrealizowane.

Z informacji NIK wynika także, że nowy symulator, odwzorowujący w pełni system PEGASUS_21 został przez PAŻP zakupiony niedługo po zakończeniu kontroli.

Pełny raport Najwyższej Izby Kontroli dostępny jest tutaj