Autorzy "Sprawy honoru": 90 lat Dywizjonu Kościuszkowskiego

W tym roku mija 90 lat od założenia Dywizjonu Kościuszkowskiego, który ma polsko-amerykańskie korzenie - przypomnieli we czwartek podczas spotkania z czytelnikami Lynne Olson i Stanley Cloud, autorzy książki "Sprawa Honoru" o działalności dywizjonu podczas II wojny światowej.

Opublikowana w Polsce w 2004 roku "Sprawa honoru" przypomina historię polskich pilotów, którzy brali udział w powietrznej bitwie o Anglię. W czwartek autorzy "Sprawy honoru" spotkali się z polskimi czytelnikami w warszawskim Traffic Clubie.

Przypomnieli, że w tym roku mija równo 90 lat od założenia jednostki lotniczej, której tradycje kontynuował Dywizjon 303. Amerykańscy autorzy przypomnieli też amerykańskie korzenie tej jednostki. Jednym z jej założycieli był Merian Cooper, Amerykanin z Florydy, ojciec Macieja Słomczyńskiego. Jego prapradziad pułkownik John Cooper walczył w bitwie pod Savannah u boku Kazimierza Pułaskiego.

Cooper podczas I wojny światowej ukończył nowojorską szkołę pilotażu, po czym wstąpił do Amerykańskiego Korpusu Ekspedycyjnego wysłanego na wojnę do Europy. W lutym 1919 w ramach misji, która pod kierunkiem Herberta Hoovera niosła pomoc humanitarną zniszczonej Europie, Cooper przyleciał do Polski. Ze względu na sympatię dla Polaków Cooper zgłosił gotowość służenia także na linii frontu. Zgodę na zwerbowanie kilku doświadczonych lotników amerykańskich wyraził sam Piłsudski. Grupa ośmiu amerykańskich lotników, przybyła do Polski we wrześniu 1919, a w grudniu przyjęła nazwę 7. Eskadry Myśliwskiej im. Tadeusza Kościuszki. Cooper dowodził jedną z jej dwóch grup, grupą Pułaski.

W 1920 roku eskadra walczyła na froncie polsko-bolszewickim na Ukrainie. Cooper został zestrzelony przez bolszewików i trafił do niewoli, skąd w 1921 roku udało mu się uciec. Po zakończeniu wojny Cooper powrócił do USA, gdzie pracował jako producent filmowy w Hollywood. Napisał scenariusz i był współreżyserem filmu "King Kong", sam nawet zagrał w filmie, pilotując samolot atakujący wielką małpę.

Jako producent Cooper stworzył duet Freda Astaire i Ginger Rogers. Wyprodukował też kilka filmów Johna Forda. W 1952 Cooper otrzymał Oscara za twórczy wkład do sztuki filmowej. Podczas II wojny światowej powrócił do lotnictwa, walczył w siłach USA. Zmarł w 1973 roku.

Polska jednostka lotnicza tworzona przez Amerykanów rozwijała się. Jej członkowie walczyli we wrześniu 1939 roku, potem wielu z nich emigrowało na Zachód, m.in. do Wielkiej Brytanii. Dywizja Kościuszkowska utworzona w 1940 roku w Wielkiej Brytanii kontynuowała tradycje 7. Eskadry Myśliwskiej im. Tadeusza Kościuszki. Okazała się być najskuteczniejszą jednostka Aliantów w czasie Bitwy o Anglię. Wchodzący w jej skład Dywizjon 303 zgłosił najwięcej - 126 - zestrzeleń samolotów niemieckich podczas bitwy o Anglię.

W "Sprawie honoru" śledzimy losy kilku polskich lotników z Dywizjonu 303, których brawura w pojedynkach z niemieckimi messerschmittami przeszła do legendy. "Poruszający jest los polskich pilotów po wojnie. Ich walka o wolność dla Polski okazała się daremna. Nie mogli wrócić do ojczyzny - mogłoby tam im grozić więzienie, a nawet śmierć".

"Niestety Brytyjczycy bardzo szybko zapomnieli o zasługach Polaków, mimo że 20 tys. polskich żołnierzy walczyło o Wielką Brytanię. Co więcej, wielu z nich spotkało się z szykanami, wielu zostało na siłę z Anglii deportowanych. Na słynnej powojennej defiladzie w Londynie zabrakło dla nich miejsca, byli już niepotrzebni. Uważam, że alianci nie spłacili honorowego długu, który zaciągnęli wobec Polaków walczących na frontach II wojny światowej" - mówił Cloud.

Stanley Cloud, dawny szef waszyngtońskiego biura "Time'a", był w przeszłości korespondentem politycznym Białego Domu, szefem biura w Sajgonie oraz moskiewskim korespondentem tygodnika "Time".

Lynne Olson pracowała jako moskiewska korespondentka agencji Associated Press. Autorzy "Sprawy honoru" są małżeństwem i mieszkają w Waszyngtonie. Pierwsze wydanie książki ukazało się jednocześnie w USA, Kanadzie i Wielkiej Brytanii we wrześniu 2003 r. W Polsce książka ukazała się nakładem wydawnictw Andrzej Findeisen - A.M.F. Plus Group oraz oficyny Albatros/Andrzej Kuryłowicz.