Z serii "Spotkania przy samolocie": MiG-19

W dniu 10 lipca 2022 r. (niedziela), o godzinie 12.00 Muzeum Lotnictwa Polskiego zaprasza na kolejne spotkanie prowadzone przez Jana Hoffmanna.

Zaproszenie na opowieść o historii lotnictwa kierowane jest zarówno do młodzieży, jak i dorosłych.

Prowadzone będą rozmowy o pierwszym ponaddźwiękowym seryjnym radzieckim samolocie myśliwskim MiG-19. Jego realizacji towarzyszyły ogromne trudności, charakterystyczne dla rozwoju lotnictwa wysokich prędkości w całym lotniczym świecie. Produkowany był w kilku wersjach – myśliwca frontowego i przechwytującego. MiG-19 był też pierwszym ponaddźwiękowym myśliwcem używanym w Polsce, przez nasze lotnictwo wojskowe. Produkowany był też na podstawie licencji w Czechosłowacji i Chińskiej Republice Ludowej, gdzie zrobił dużą karierę. Uczestnicy spotkania poznają historię powstania i rozwój tego interesującego samolotu. Spotkanie odbędzie się też przy samolocie MiG-19PM, który wrócił na ekspozycję muzealną po wielomiesięcznym remoncie. 

W sierpniu 1951 roku na Kremlu zapadła decyzja rozpoczęcia prac nad dwoma nowymi, dwusilnikowymi samolotami myśliwskimi z powiększonym zasięgiem lotu. Jeden z nich miał pełnić funkcję myśliwca przechwytującego z celownikiem radiolokacyjnym, umożliwiającym działania w nocy i niezależnie od warunków atmosferycznych. Drugi samolot miał być myśliwcem eskortującym dużego zasięgu, z możliwością wykonywania długich przelotów dzięki wyłączaniu jednego z silników (możliwość zaoszczędzenia paliwa).

W Biurze Doświadczalno-Konstrukcyjnym-155 Mikojana i Gurewicza już wcześniej pracowano nad doświadczalnym, dwusilnikowym myśliwcem frontowym SM-1 (opartym na MiG-17). Małe gabaryty silników pozwoliły wygospodarować dodatkowe miejsce w kadłubie na zbiorniki paliwa. Zdawano też sobie sprawę z możliwości poprawienia zasięgu na drodze zmniejszenia oporu aerodynamicznego przez zwiększenia skosu skrzydeł. Na początku 1952 roku pojawił się samolot SM-2 (I-360) ze znacznymi zmianami konstrukcyjnymi w stosunku do SM-1(konstrukcji opartej na samolocie MiG-17). Badania przeprowadzone na doświadczalnych SM-2, SM-2/2 i SM-9 (przebudowany SM-2/2) utorowały drogę do nowej konstrukcji.

Okazało się też, że samolot nie będzie dobrym myśliwcem eskortującym, ale może być udanym myśliwcem frontowym o prędkości ponaddźwiękowej.

SM-9 stał się prototypem nowego ponaddźwiękowego myśliwca MiG-19.

Nie czekając na koniec prób, Rada Ministrów w lutym 1954 roku poleciła skierować samolot do produkcji pod nazwą MiG-19. W marcu 1955 roku pierwsze myśliwce frontowe MiG-19 znalazły się na uzbrojeniu. MiG-19 posiadał kabinę ciśnieniową, w której siedzący pilot był ubrany w specjalny kombinezon kompensacyjny (przeciwprzeciążeniowy), jego konstrukcja opracowana została w latach 50. i służy do dnia dzisiejszego.

Loty doświadczalne SM-9 wykazały nieprawidłową pracę sterów wysokości przy dużych prędkościach (przy- i naddźwiękowch). Jedynym rozwiązaniem okazało się zastosowanie poziomego usterzenia płytowego (jednoczęściowego bez podziału na stały statecznik i wychylany ster wysokości). Prace nad nim rozpoczęto na początku 1954 roku na doświadczalnym SM-9/2, na którym próby w locie rozpoczęto we wrześniu 1954 roku. Ujawniły się następne poważne kłopoty ze sterowaniem i statecznością samolotu. Zaradzono temu włączając w system sterowania automat wychylający poziome usterzenie płytowe o odpowiedni przy danej prędkości kąt i odpowiednio obciążający drążek sterowy pilota. Zastosowano bardziej efektywne hamulce aerodynamiczne, powiększone o dodatkową powierzchnię wychylaną z dolnej, środkowej części kadłuba. Udoskonalono system ratowniczy pilota. Wzmocniono też uzbrojenie strzeleckie przez zamontowanie 3 szybkostrzelnych działek kal. 30 mm (w miejsce działek kal. 23 mm), pozostawiono możliwość zawieszania pod skrzydłami 2 dodatkowych zbiorników i innego uzbrojenia podwieszanego (bomby i rakiety niekierowane). SM-9/2 i kolejny SM-9/3 stały się wzorem do produkcji nowej, poprawionej wersji samolotu (ze wszystkimi zmianami wcześniej wprowadzonymi), nazwanej MiG-19S.

MiG-19 w dalszym ciągu nie był wolny od pojawiających się nowych problemów technicznych, wywołanych złą jakością produkcji oraz niedopracowaniem szczegółów technicznych i technologicznych. Można tak ocenić wszystkie kolejne wersje tego samolotu. Płacono wysoką cenę za nową technikę.

MiG-19, -19S i  -19SW były produkowane w ZSRR w 2 wytwórniach w ilości 1083 egzemplarzy.

Licencję na produkcję samolotu MiG-19S zakupiła w 1956 roku Czechosłowacja. W latach 1958-1961 wyprodukowano tam 103 samoloty (+1 do próby statycznej) pod nazwą S-105.

MiG-19 był też produkowany na licencji w Chińskiej Republice Ludowej w latach 1959-1986. Stał się podstawą do opracowania tam nowego samolotu myśliwsko-bombowego Q-5.

W czasie prób nowego myśliwca pojawiła się potrzeba opracowania jego wersji przechwytującej, pozwalającej na działania w nocy i niezależnie od pogody.

W 1954 roku pojawił się samolot SM-7, oparty na konstrukcji MiG-19, z zabudowanym celownikiem radiolokacyjnym RP-1 "Izumrud" w zmienionej części przedniej kadłuba. Myśliwiec przechwytujący skierowano do produkcji pod nazwą MiG-19P. Tak też nazwano kolejny samolot (SM-7/2), wypróbowany w 1955 roku, oparty na rozwiązaniach technicznych i aerodynamicznych zastosowanych w MiG-19S. Zamontowano w nim celownik radiolokacyjny RP-5 (udoskonalony RP-1 z powiększonym zasięgiem i bardziej odporny na zakłócenia). Część wyprodukowanych samolotów wyposażono w urządzenie radiowe "Gorizont-1", ułatwiające naprowadzanie na cel powietrzny przy pomocy systemu naziemnego. Uzbrojenie strzeleckie ograniczono do 2 działek kal. 30 mm, a podwieszane było podobne do MiG-19S. MiG-19P był produkowany w 1 wytwórni w ilości 433 egzemplarzy. Jego produkcja licencyjna była również realizowana w Chińskiej Republice Ludowej.

W 1956 roku przebudowano 7 samolotów MiG-19P, dostosowując je do możliwości użycia rakietowych pocisków kierowanych RS-1U. Samolot otrzymał nazwę MiG-19PM. Kolejne 2 samoloty MiG-19P dostosowano do rakiety kierowanej RS-2U (Kompleks K-5M), naprowadzanej w wiązce fal radiowych emitowanej przez celownik radiolokacyjny RP-2U. Myśliwiec skierowano do masowej produkcji pod nazwą MiG-19PM (typ 65). Jego uzbrojenie składało się z 4 rakiet kierowanych RP-2U odpalanych z prowadnicowych wyrzutni zawieszanych na wysięgniki pod skrzydłami. Obok nich podwieszano 2 dodatkowe zbiorniki paliwa, uzbrojenia strzeleckiego i innego podwieszanego nie przewidywano. W ZSRR samolot był produkowany w jednej wytwórni w ilości 369 egzemplarzy. Budowano go też w Chinach Ludowych.

Pod koniec lat 50. w ZSRR pracowano nad udoskonaleniem samolotu. W celu lepszego wykonywania zadań myśliwca przechwytującego, starano się zamontować doskonalszy system wyposażenia i uzbrojenia (SM-12PM, -12PMU).

W Polsce były na uzbrojeniu samoloty MiG-19P i MiG-19PM. Myśliwce zostały dostarczone w 1958 i 1959 roku i były używane do 1974 roku. W sumie zakupiono dla naszego lotnictwa 33 samoloty obu typów. MiG-19PM i -19P zapisały się w historii polskiego lotnictwa jako pierwsze myśliwce o ponaddźwiękowej prędkości.