Konferencja Wspólnego Nieba 2011 zakończona

28 listopada br. w Warszawie Sławomir Nowak, Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej spotkał się z Siimem Kallasem, Wiceprzewodniczącym Komisji Europejskiej i Komisarzem ds. Transportu z okazji odbywającej się w ramach polskiej Prezydencji Konferencji Wysokiego Szczebla „Wdrożenie Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej oraz jej rozszerzenie do krajów Trzecich”.

W rozmowie z komisarzem Siimem Kallasem Minister Sławomir Nowak zaakcentował znaczenie Polityki Spójności w niwelowaniu różnic cywilizacyjnych między „starymi” i „nowymi” państwami członkowskimi UE. Zadeklarował również wolę kontynuowania współpracy z Komisją Europejską we wszystkich przedsięwzięciach, które będą służyły integracji Europy.

Komisarz Siim Kallas wyraził zadowolenie z perspektywy kontynuacji polityki i podkreślił rolę Polski w UE jako ważnego partnera dla KE, w tym także jako łącznika między wschodnią a zachodnią częścią UE oraz państwami Partnerstwa Wschodniego.

W przemówieniu inaugurującym Konferencję Wysokiego Szczebla „Wdrożenie Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej oraz jej rozszerzenie do krajów Trzecich” Minister Sławomir Nowak podkreślił znaczenie transportu lotniczego w urzeczywistnianiu czterech swobód Unii Europejskiej. - Lotnictwo to część transportu. A w transporcie przejawiają się podstawowe wartości Unii Europejskiej, wspólnej Europy – swobodny przepływ ludzi, towarów i usług. To fundamentalna zasada UE. A zatem lotnictwo jako część transportu jest elementem bardzo ważnym dla implementowania tej podstawowej wartości w ramach Unii - powiedział Minister S. Nowak.

Minister określił projekt Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej (SES) jako bardzo ambitne zadanie, dotyczące lotnictwa cywilnego. - Aby w pełni zrealizować jednolitą przestrzeń powietrzną, nie tylko dla państw członkowskich UE, ale również dla państw trzecich, konieczne jest poprawienie zdolności operacyjnej transportu lotniczego, zapewnienie większego bezpieczeństwa i efektywności przy jednoczesnym poszanowaniu środowiska naturalnego - ocenił Minister Sławomir Nowak.

Jednocześnie wskazał na potrzebę zacieśniania współpracy między państwami członkowskimi UE a jej wschodnimi i południowymi sąsiadami, niebędącymi członkami Wspólnoty. - Dla Polski ten wymiar zewnętrzny jednolitej przestrzeni powietrznej, czyli umiejętność kooperowania, to poszerzenie strefy wolnego, otwartego powietrza o kraje trzecie. Polska jest państwem granicznym Unii, za naszymi granicami rozprzestrzenia się olbrzymia część kontynentu europejskiego, która nie jest członkiem Unii. Zatem polska Prezydencja kładzie nacisk na to, abyśmy pamiętali o dodatkowych wymiarach UE, jej wymiarze południowym i wschodnim - powiedział Minister Sławomir Nowak.

Komisarz Siim Kallas określił projekt wspólnej przestrzeni powietrznej jako jeden z najbardziej ambitnych planów Unii Europejskiej w dziedzinie transportu. Zdaniem Komisarza Kallasa kluczowym wyzwaniem jest redukcja kosztów świadczonych usług oraz ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko.

Z kolei Jacek Krawczyk, Wiceprzewodniczący Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego zwrócił uwagę na konieczność rozszerzenia regulacji SES II na kraje trzecie. - Paneuropejski wymiar jednolitej przestrzeni powietrznej jest absolutnie kluczowy, ona nie kończy się na granicach UE. Dlatego byłem i jestem niestrudzonym adwokatem objęcia projektem naszych wschodnich sąsiadów - powiedział Jacek Krawczyk. Podkreślił również rolę dialogu społecznego w realizacji projektu jednolitej przestrzeni powietrznej, wskazując, że istnieje potrzeba otwartej sprawozdawczości i jej odpowiednia kultura.

Spotkanie zostało zorganizowane przez Ministerstwo Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej (MTBiGM) we współpracy z Komisją Europejską (KE) i Europejskim Komitetem Ekonomiczno-Społecznym (EKES).

W konferencji wzięli udział między innymi Matthiew Baldwin, Dyrektor odpowiedzialny za lotnictwo cywilne w Komisji Europejskiej, Patrick Goudou, Dyrektor Wykonawczy Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa Lotniczego (EASA) oraz Luc Tytgat, Zastępca Dyrektora Generalnego Eurocontrol.

fot. Paweł Kralewski

* * *
Jednolita Europejska Przestrzeń Powietrzna (Single European Sky – SES)
Inicjatywa Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej (SES) to ambitny plan zreformowania europejskiej architektury zarządzania ruchem lotniczym w Europie. Realizacja tego projektu generuje szereg korzyści dla pasażerów oraz kreuje optymalne warunki dla rozwoju działalności biznesowej. Wśród najważniejszych należy wymienić zwiększenie poziomu bezpieczeństwa w lotnictwie cywilnym, podniesienie komfortu podróżowania poprzez zminimalizowanie opóźnień, co nastąpi poprzez zwiększenie przepustowości przestrzeni powietrznej.

Pod koniec lat 90. XX wieku, w związku z ogólnym niezadowoleniem, zarówno pasażerów, jak i linii lotniczych z narastających opóźnień lotów, pojawiły się koncepcje mające na celu wprowadzenie głębokich zmian, unowocześnienie oraz usprawnienie organizacji i działania służb żeglugi powietrznej. Uznano, że funkcjonowanie wewnętrznego rynku, a szczególnie wspólnej polityki transportowej Unii Europejskiej uzasadnia podjęcie zdecydowanych kroków w obszarze ruchu lotniczego. Zasadniczym celem tych działań jest wyeliminowanie wymienionych powyżej czynników pogarszających efektywność działania służb żeglugi powietrznej.

Celem nadrzędnym promowanym przez Komisję Europejską jest idea zrównoważonego rozwoju (sustainable development), dlatego też postanowiono przeprowadzić kompleksową reformę systemów zarządzania ruchem lotniczym (ATM) w tej części świata. Reorganizacja ta została zaproponowana w postaci programu Single European Sky (SES).

Po raz pierwszy koncepcję jednolitego europejskiego nieba zaprezentowano w grudniu 1999 r. w opublikowanym przez Komisję Europejską Komunikacie - Stworzenie Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej. Po raz kolejny podkreślono konieczność dostosowania europejskiego systemu zarządzania ruchem lotniczym i jego ulepszenie w Białej Księdze Transportu z 2001. Zapowiedziano, że stworzenie jednolitego europejskiego nieba jest dla UE priorytetem. Mając na względzie wytyczone cele polityki lotniczej UE Komisja rozpoczęła prace przygotowawcze w tej materii. W marcu 2004 przyjęto pakiet rozporządzeń ustanowienia mechanizmu współpracy i struktury instytucjonalnej, pod nazwą Jednolita Europejska Przestrzeń Powietrzna, jako kompleksowego programu ujednolicenia systemu zarządzania ruchem lotniczym nad krajami UE Szwajcarii
i Norwegii. Działanie to będzie miało fundamentalne znaczenie w ciągu następnych lat – w kontekście stale rosnącego ruchu lotniczego nad Europą.

Za główne cele strategiczne Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej uznaje się:

• Utrzymanie najwyższego możliwego poziomu bezpieczeństwa.

• Znaczące zmniejszenie kosztów użytkowania przestrzeni powietrznej.

• Trzykrotne zwiększenie przepustowości przestrzeni powietrznej.

• Redukcja negatywnego wpływu na środowisko.

Po kilku latach od przyjęcia rozporządzeń SES Komisja Europejska oceniła, że podjęte działania o charakterze legislacyjnym nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. Dlatego też 14 listopada 2009 roku opublikowane zostało rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1070/2009 z dnia 21 października 2009 r. w celu poprawienia skuteczności działania i zrównoważonego rozwoju europejskiego systemu lotnictwa, tzw. SES II. Zmiany wprowadzane w drodze nowelizacji dotychczas obowiązujących rozporządzeń, mają przede wszystkim służyć poprawieniu efektywności funkcjonowania systemu zarządzania ruchem lotniczym przy równoczesnym dążeniu do zwiększenia wydajności i efektywności kosztowej zapewniania służb żeglugi powietrznej oraz uwzględnienia zagadnień środowiskowych w podejmowanych działaniach.

Najbardziej istotnym elementem nowego podejścia do wdrażania jednolitej przestrzeni, jest fakt, że SES II traktuje priorytetowo zobowiązanie państw członkowskich do podjęcia koniecznych działań w celu zagwarantowania jak najszybszego utworzenia Funkcjonalnych Bloków Przestrzeni Powietrznej, najpóźniej do 4 grudnia 2012 r. Ponadto podkreśla t znaczącą rolę czynnika ludzkiego jako nowego elementu SES oraz kładzie nacisk na program modernizacji technologicznej europejskiego systemu zarządzania ruchem lotniczym.

Realizacja tej inicjatywy wyłącznie w granicach Unii Europejskiej stwarza niebezpieczeństwo powstania barier w relacjach pomiędzy UE i jej sąsiadami. Dlatego polska Prezydencja, wspólnie z Komisją Europejską i Europejskim Komitetem Ekonomiczno – Społecznym zainicjowały debatę na temat dalszego kierunku rozwoju tej inicjatywy również państwa trzecie. Polska, ze względu na swoje położenie geograficzne od dawna promowała ideę stworzenia szerokich form współpracy z krajami sąsiednimi.
Kraje sąsiadujące już teraz odgrywają istotną rolę w relacjach z Unią Europejską.

Gruzja podpisała, a Mołdawia parafowała całościową umowę o transporcie lotniczym z Unią Europejską i jej państwami członkowskimi, która przewiduje również współpracę w obszarze zarządzania przestrzenią powietrzną. Podobne umowy są przedmiotem negocjacji z Ukrainą, która z punktu widzenia realizacji celów Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej jest istotnym partnerem, i z Azerbejdżanem.

Program SESAR – technologiczny komponent Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej

Program badawczo-rozwojowy SESAR (Single European Sky ATM Research) został uruchomiony w 2004 roku, i stanowi reakcję KE na obawy, że możliwości systemów ATM zostały niemal całkowicie wyczerpane z uwagi na dynamiczny rozwój lotnictwa. Systemy ATM mają kluczowe znaczenie dla lotniczych operacji transportowych i jest odpowiedzią na wyzwania związane z podniesieniem konkurencyjności i zwiększenia poziomu bezpieczeństwa. W skład ATM wchodzą sektory kontroli ruchu lotniczego obsługiwane przez ponad 60 ośrodków kontroli ruchu lotniczego i ponad 16 700 kontrolerów ruchu lotniczego, którzy zarządzają ruchem z/do 450 europejskich portów lotniczych oraz do i z państw trzecich. Oznacza to, że na terenie UE zarządza się ponad 26 000 lotami dziennie, co odpowiada około 38 000 godzin lotu dziennie.

Usługi nawigacyjne i kontroli ruchu powietrznego nie są zintegrowane i bazują na technologii, która w obecnej sytuacji pracuje wykorzystując niemal całą swą maksymalną wydajność. Stojąc w obliczu przepowiadanego stałego wzrostu ruchu lotniczego unowocześnianie tych systemów, wprowadzenie nowoczesnych, wydajniejszych technologii jest koniecznością.

Celem projektu jest stworzenie nowej infrastruktury dla systemu zarządzania ruchem lotniczym, w oparciu o wyłącznie europejski przemysł (z zapewnieniem kompatybilności z systemem NextGen wdrażanym w USA oraz innymi tego typu systemami, które będą wdrażane na świecie). Jest to szczególnie istotne z uwagi na fakt, że przepustowość przestrzeni powietrznej i możliwości obecnych systemów są zbyt małe w kontekście długoterminowych prognoz wzrostu ruchu lotniczego w krajach europejskich. Należy przy tym pamiętać, że co do zasady aktualnie stosowana technologia komunikacji między pilotami a kontrolerami ruchu lotniczego pochodzi z lat 60-tych ubiegłego wieku, natomiast ruch lotniczy rośnie nieustannie, szczególnie od końca lat 90-tych. W związku z tym rewolucyjne zmiany w technologiach związanych z zarządzaniem ruchem lotniczym są kluczowe dla zapewnienia wydajności i efektywności całego systemu.

Projekt kompleksowej modernizacji zarządzania ruchem lotniczym w Europie stanowi technologiczny komponent w tworzeniu Jednolitej Europejskiej Przestrzeni Powietrznej, a jego zasadniczym celem jest wyeliminowanie cząstkowego podejścia do zarządzania w obszarze ATM. Program SESAR podzielony jest na trzy fazy – definiowania w której określono cele i metody działania (Definition phase) – zakończona, opracowania nowych technologii (Development phase) – trwa obecnie, oraz faza rozmieszczenia, czyli wdrożenia najnowszych technologii w sposób zharmonizowany w Europie (Deployment phase) – rozpocznie od 2013 roku.

W wyniku prowadzonego przedsięwzięcia UE ma dysponować do roku 2020 optymalną infrastrukturą kontroli ruchu lotniczego, dzięki której transport powietrzny będzie mógł rozwijać się w sposób bezpieczny i przyjazny dla środowiska Kluczowe jest zachowanie pozycji człowieka w centrum przyszłego europejskiego systemu ATM, jako podmiotu decyzyjnego. Jednak dla uzyskania oczekiwanych efektów w zarządzaniu ruchem lotniczym wymagany będzie duży stopień automatyzacji procedur i działań.

Funkcjonalne Bloki Przestrzeni Powietrznej

Głównym powodem tworzenia w Europie Funkcjonalnych Bloków Przestrzeni Powietrznej (FAB) jest rosnąca jej fragmentacja i mała efektywność zarządzania nią. Dobrym przykładem obrazującym sytuację Europy w tym zakresie jest jej porównanie np. do USA.

Przestrzeń powietrzna Stanów Zjednoczonych i Kanady obejmuje obszar dwa razy większy niż Europy, również dwa razy większy jest ruch lotniczy, obsługują go tylko dwa organy ANSP posiadające 29 centrów kontroli ruchu lotniczego – ACC (Area Contol Center) i zatrudniając ok. 35 tys. pracowników. Europa mimo mniejszej przestrzeni powietrznej ma aż 36 organów ANSP i 64 ACC. W Europie jest zatrudnionych niemal 60 tys. pracowników związanych z ruchem lotniczym. Dodatkowe koszty wynikające z fragmentacji przestrzeni powietrznej zostały obliczone na około 1 mld euro rocznie, co stanowi 14% całkowitych kosztów związanych z kontrolą ruchu lotniczego w Europie.

FAB-y służą łączeniu poszczególnych obszarów i sektorów przestrzeni powietrznej w bloki, niezależnie od istniejących granic państwowych. Obecnie rozwijanych jest dziewięć inicjatyw, w tym także polsko-litewski Bałtycki FAB. Zgodnie z regulacjami SES II, FAB powinien spełniać szereg określonych prawnie kryteriów które mają umożliwiać maksymalne wykorzystanie przestrzeni powietrznej, zmniejszenie kosztów zapewniania służb żeglugi powietrznej oraz ogólną poprawę efektywności zarządzania ruchem lotniczym.

***
Czytaj również:
Kallas: Europa powinna szybko wdrożyć pakiet "jednolitego nieba"