Blog Mikołaja Doskocza: "BSP – wykonywanie operacji na zezwoleniu organu..."

Zgodnie z przepisami UE regulującymi wykonywanie operacji lotniczych BSP mamy do wyboru 3 możliwe warianty działania w kategorii szczególnej – operacje na podstawie scenariuszy standardowych, na podstawie zezwolenia organu oraz na podstawie certyfikatu LUC. Dzisiaj opiszę jak wygląda i na czym polega zezwolenie organu.

Na marginesie – zezwolenie na wykonywanie operacji jest o tyle istotne jest o tyle istotne, że zgodnie z zaleceniami EASA przekazanymi do krajowych nadzorów Prezes ULC będzie uzależniał wydanie certyfikatu LUC (czyli „najwyższego“ stopnia skomplikowania) od wcześniejszego co najmniej jednego skutecznego wystąpienia o wydanie zezwolenia przez tego operatora.

Procedura uzyskania zezwolenia

W oparciu o udzielone zezwolenie operator będzie uprawniony do wykonywania operacji lotniczych zgodnie z warunkami określonymi w zezwoleniu. Zezwolenie jest wydawane na wniosek operatora składany do Prezesa ULC. Prezes ULC wydaje zezwolenie po weryfikacji, że Operator spełnia wymagania określone w art. 12 Rozporządzenia (UE) 2019/947, a przede wszystkim jeżeli z przedłożonej dokumentacji wynika, że:

• Cele w zakresie bezpieczeństwa operacji uwzględniają ryzyko z nią związane,
• Zastosowane będą odpowiednie środki ograniczające ryzyko,
• Kompetencje personelu oraz warunki techniczne BSP pozwalają na zapewnienie bezpieczeństwa operacji lotniczej.

Operator musi złożyć do organu oświadczenie, że planowana operacja jest zgodna z wszelkimi mającymi zastosowanie przepisami krajowymi oraz UE w zakresie prywatności, ochrony danych osobowych, odpowiedzialności, ubezpieczenia oraz ochrony środowiska. W samym zezwoleniu organ musi określić przede wszystkim jego zakres z uwzględnieniem szczególnych warunków wykonywania operacji. Czyli będzie to usankcjonowanie propozycji operatora co do sposobu wykonania operacji (np. wysokość, odległość od pilota, sposób wykonania operacji) ale też zatwierdzenie środków ograniczających ryzyko, które wynikają z przeprowadzonej wcześniej analizy ryzyka (analiza ryzyka jest podstawowym obowiązkiem operatora w tego rodzaju operacjach).

Prawidłowo prowadzone postępowanie powinno polegać właśnie na przedstawieniu przez operatora środków łagodzących a następnie ich akceptację przez Prezesa ULC. Jednak możliwe jest także nałożenie obowiązku stosowania konkretnych środków przez samego Prezesa ULC, jeżeli w trakcie oceny dokumentacji dojdzie do wniosku, że przedstawione przez operatora środki łagodzące ryzyko nie są wystarczające. Ponadto organ w zezwoleniu wskazuje miejsce i czas, w których zezwolenie obowiązuje. Miejscem operacji objętej zezwoleniem może być obszar szerszy niż jedna lokalizacja a czas może zostać określony jako wskazanie okresu (nawet kilkumiesięcznego).

Co ważne, w zezwoleniu organ określa cechy techniczne BSP, który ma zostać wykorzystany do wykonania operacji lotniczej. Określenie cech technicznych musi być powiązane z wnioskami wynikającymi z analizy ryzyka (np. odpowiednie systemy zabezpieczające BSP w razie utraty sterowności lub wlotu w trudny teren). W końcu, organ ma prawo nałożenia na operatora obowiązku certyfikacji BSP.

Z wyżej omówionych zasad wynika, że szereg z warunków, ograniczeń i rozwiązań technicznych będzie wynikał z analizy ryzyka. Dlatego też przepisy Rozporządzenia (UE) 2019/947 nakładają na operatora zamierzającego uzyskać zezwolenie obowiązek przeprowadzenia analizy ryzyka. Analiza musi być przeprowadzona przed złożeniem każdego wniosku o zezwolenie, adekwatnie dla każdego przypadku. Analiza ryzyka musi zawsze być procesem „żywym“, szczególnie jeżeli zezwolenie zostało wydane na dłuższy okres. W takich sytuacjach może zajść bowiem konieczność uwzględnienia dotychczasowych doświadczeń i wprowadzenia modyfikacji, czy to w odniesieniu do zasad wykonania operacji lotniczej, czy to do środków łagodzących ryzyko – a w konsekwencji operator ma obowiązek złożenia wniosku o zaktualizowanie zezwolenia na operację[1].

Analiza ryzyka na potrzeby uzyskania zezwolenia na operację może zostać przeprowadzona na dwa alternatywne sposoby, tj. metodą SORA lub PDRA. O samych analizach SORA i PDRA będzie w innym artykule.

Dokumentacja związana z zezwoleniem na operacje

Żeby skutecznie ubiegać się o wydanie zezwolenia na wykonywanie operacji operator będzie musiał złożyć wniosek zgodny z UAS.SPEC.030 oraz dokumenty potwierdzające wykonanie analizy ryzyka metodą SORA lub PDRA. Ponadto, jeżeli będzie to uzasadnione względami ryzyka i stopnia złożoności operacji, zgodnie z UAS.SPEC.030(3)(e) konieczne będzie opracowanie instrukcji operacyjnej. Decyzję w tym aspekcie podejmuje sam operator albo organ, o ile uzna, że opracowanie instrukcji zgodnie z którą będą wykonywane operacje jest konieczne do zapewnienia odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa.

Obowiązki operatora

Po uzyskaniu zezwolenia na wykonywanie operacji operator musi zapewnić wykonywanie ich zgodnie z warunkami określonymi w zezwoleniu. Ponadto na operatora został nałożony szereg obowiązków wynikających wprost z przepisów, które zostały zawarte w UAS.SPEC.050. Obowiązki te regulują trzy podstawowe aspekty, tj. organizacja wewnętrzna, wymagania dla personelu oraz wymagania techniczne.

W ramach spełniania wymagań określonych dla organizacji wewnętrznej operator będzie musiał przede wszystkim opracować i wdrożyć procedury związane z wykonywaniem operacji lotniczych i analizą ryzyka. Wszystkie procedury operacyjne powinny być oparte, o ile to możliwe, na rekomendacjach producenta BSP[2] oraz zapewniać bezpieczeństwo wykonywanych operacji. Operator musi wdrożyć środki zabezpieczające przed nieuprawnionym dostępem i bezprawną ingerencją w swoje BSP, naruszeń RODO, ograniczenia służące minimalizacji szkód dla środowiska oraz uciążliwości hałasowych. Takie procedury powinny zawierać się w instrukcji operacyjnej a jeżeli operator nie wdrożył instrukcji operacyjnej – w innym stosowanym przez operatora dokumencie.

Operator ma obowiązek prowadzenia ewidencji kwalifikacji pilotów, czynności z zakresu obsługi technicznej oraz informacji o wykonanych operacjach lotniczych (logbook). Ewidencje są przechowywane przez 3 lata a sposób przechowywania i przepływie informacji wynikających z ewidencji powinien zostać objęty systemem zarządzania. Działania te mają na celu zapewnienie nadzoru operacyjnego, w ramach którego operator kontroluje m.in., czy wyznaczony przez niego pilot posiada uprawnienia i kwalifikacje do wyznaczonych czynności lub czy BSP są w odpowiednim stanie technicznym.

Na każdą operację lotniczą operator musi zapewnić pilota oraz – w adekwatnych przypadkach – obserwatora. Każda osoba zaangażowana w wykonywanie swoich czynności musi posiadać kompetencje potwierdzone stosownymi szkoleniami. Możliwa jest sytuacja, kiedy operacja wykonywana w oparciu o zezwolenie wymaga wiedzy i umiejętności wyższych niż te nabywane podczas standardowego szkolenia na pilota BSP. W takim przypadku może zajść konieczność dodatkowego szkolenia pilota w zakresie określonym w GM1 do UAS.SPEC.050(1)(d). Zakres dodatkowego szkolenia określa zezwolenie na wykonanie operacji. Operator musi prowadzić aktualny rejestr pilotów i członków personelu technicznego.

W odniesieniu do wymagań technicznych operator ma obowiązek używania takich BSP, które spełniają minimalne wymagania bezpieczeństwa określone w zezwoleniu i analizie ryzyka. Operator zapewnia ponadto utrzymanie BSP w stanie gwarantującym bezpieczną eksploatację poprzez:

• jako minimum, określenie instrukcji obsługi technicznej i zatrudnienie odpowiednio przeszkolonego i wykwalifikowanego personelu obsługi technicznej;
• zapewnienie, w razie potrzeby, zgodności z sekcją UAS.SPEC.100, w której opisano wymagania dla certyfikowanych BSP;
• używanie bezzałogowego statku powietrznego, który zaprojektowano w taki sposób, aby zminimalizować hałas i inne emisje, z uwzględnieniem rodzaju planowanych operacji i obszarów geograficznych, na których hałas i inne emisje generowane przez statki powietrzne są uciążliwe.

[1] UAS.SPEC.030(2)
[2] AMC1 do UAS.SPEC.050(1)(a)

Mikołaj Doskocz, radca prawny prowadzący Kancelarię Prawa Lotniczego – LATAJ LEGALNIE. Specjalizuje się w prawie lotniczym i obsłudze przedsiębiorców lotniczych. Prowadzi blog o prawie lotniczym www.latajlegalnie.com