Rok 2016 według ICAO najbezpieczniejszym w historii rozkładowych operacji pasażerskich

Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO) opublikowała cykliczny roczny raport ICAO Safety Report 2017. Dokument stanowi statystyczne podsumowanie bezpieczeństwa rozkładowych operacji pasażerskich w 2016 r. w państwach członkowskich ICAO oraz uwzględnia stan bieżący programów bezpieczeństwa jakie zostały zawarte w Globalnym Planie Bezpieczeństwa w Lotnictwie Cywilnym (GASP) na lata 2017 – 2019. Jego tłumaczenie zostało 14 lipca br. opublikowane w języku polskim na stronie Urzędu Lotnictwa Cywilnego, o czym również informowaliśmy na naszym portalu (LINK).

Jak wskazuje światowa władza lotnicza, rok 2016 był najbezpieczniejszym w historii dla rozkładowych operacji pasażerskich lotnictwa cywilnego. Wynik ten wyraża się w najniższej liczbie wypadków oraz ofiar śmiertelnych przewozów pasażerskich od 2012 r., co jak podkreśla ICAO, stanowi nie lada osiągnięcie. Osiągnięcie zrównoważonego poziomu bezpieczeństwa w lotnictwie cywilnym stale stanowi dla ICAO kluczowy komponent żywotności sektora nad którym sprawuje nadzór od 1944 r., czyli od roku kiedy została powołana na mocy Konwencji o międzynarodowym lotnictwie cywilnym.

Jak można przeczytać na nowym blogu informacyjnym ICAO o nazwie Uniting Aviation, poprawa poziomu bezpieczeństwa globalnego systemu transportu lotniczego jest stałym priorytetem, jak i nadrzędnym celem strategicznym dla ICAO. Organizacja zapewnia, że obecnie podejmowane są liczne prace nad rozwiązaniami, które przyczynią się do zwiększenia globalnego poziomu bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego poprzez zastosowanie odpowiednio skoordynowanych działań oraz realizacji celów wyznaczonych w GASP.


Liczba wypadków oraz ofiar śmiertelnych rozkładowych operacji pasażerskich lotnictwa cywilnego w latach 2007-2016

Jak możemy przeczytać w GASP, terminowe i dokładne raportowanie informacji o bezpieczeństwie na międzynarodowym, regionalnym i krajowym poziomie jest krytyczne dla zweryfikowania osiągnięcia globalnych celów bezpieczeństwa oraz monitorowania wdrożenia inicjatyw w ramach GASP. ICAO, Regionalne Grupy ds. Bezpieczeństwa w Lotnictwie (RASG)  oraz organizacje partnerskie publikują raporty o bezpieczeństwie jako element swojego zaangażowania w monitorowanie postępów w zakresie swoich wcześniej wyznaczonych celów.

Łącznie, raporty te dostarczają perspektywy zarówno globalnej w swojej naturze, jak również skonkretyzowanej dla poszczególnych obszarów, takich jak operacje lotnicze. Zdając sobie sprawę z faktu, iż lotnictwo cywilne jest przemysłem złożonym, analiza wielu wskaźników bezpieczeństwa jest zasadnicza dla oceny stanu bezpieczeństwa w skali globalnej.

Według GASP globalny wskaźnik wypadkowości stanowi jednocześnie ogólny wskaźnik poziomu bezpieczeństwa w lotnictwie cywilnym. ICAO wyniki te publikuje co roku w omawianym raporcie, który obejmuje m.in. takie elementy jak: sposoby nadzoru ICAO nad globalnym bezpieczeństwem w lotnictwie cywilnym, statystyki wypadków i wskaźniki wypadkowości; oraz przedstawienie dotychczasowo osiągniętych sukcesów.

Inicjatywy zawarte w GASP są monitorowane przez ewaluacyjne wskaźniki bezpieczeństwa posiadające charakter globalny oraz regionalny. Wskaźniki są odpowiednio zdefiniowane na podstawie ustalonych zasad zarządzania ryzykiem zawartych w krajowych programach bezpieczeństwa (SSP) oraz systemach zarządzania bezpieczeństwem (SMS).

ICAO we wszystkich swoich skoordynowanych działaniach w zakresie bezpieczeństwa dąży do osiągnięcia równowagi między ocenianym ryzykiem, a strategiami ograniczania ryzyka, które muszą być przede wszystkim praktyczne, możliwe do zrealizowania oraz skuteczne.

W raporcie zawarto aktualizacje dotyczące wskaźników bezpieczeństwa, z uwzględnieniem liczby wypadków odnotowanych w 2016 r. Zidentyfikowano również czynniki ryzyka związane z tymi zdarzeniami, a także dokonano analizy porównawczej w stosunku do wyników z lat ubiegłych. ICAO zaznacza, że dane przedstawione w tegorocznym raporcie mogą nie odpowiadać wynikom jakie zostały przedstawione we wcześniejszych latach z powodu aktualizacji wyników dochodzeń wyjaśniających wypadki lotnicze.

Dane statystyczne dotyczące wypadków z ostatnich pięciu lat wykazują wyraźną tendencję spadkową w przypadku liczby wypadków jak i ich globalnego wskaźnika. W 2016 r. tendencja ta zatrzymała się na łącznej liczbie 75 wypadków, oficjalnie zgłoszonych przez państwa członkowskie. Wynik ten jest o 18 procent niższy w stosunku do 2015 r. W tym samym okresie nastąpił wzrost liczby rozkładowych operacji lotnictwa cywilnego, dzięki czemu globalny wskaźnik wypadków lotniczych obecnie wynosi 2,1 na milion operacji, co stanowi 25 procentowy spadek w stosunku do 2015 r., kiedy to wskaźnik wynosił 2,8 wypadków na milion operacji.


Globalny wskaźnik wypadków w lotnictwie cywilnym (liczba wypadków na milion operacji lotniczych) w latach 2012-2016

Wszystkie wypadki w 2016 r. spowodowały 182 ofiary śmiertelne, co oznacza powrót do podobnego poziomu jaki został odnotowany w 2013 r., kiedy to stwierdzono wskaźnik na poziomie 173 zgonów. Dwa następne lata przyniosły istotny skok liczbowy w liczbie ofiar śmiertelnych, co było przede wszystkim spowodowane licznymi aktami bezprawnej ingerencji, skutkującymi sporą liczbą ofiar śmiertelnych.

Zmniejszenie wskaźnika wypadków z 2,8 do 2,1 wypadków na milion operacji stanowi najniższy odnotowany wskaźnik do tej pory. Warto zauważyć, że najbezpieczniejszym regionem w 2016 r. okazał się obszar Afryki i Oceanu Indyjskiego, który w 2016 r. nie odnotował żadnego wypadku śmiertelnego, co stanowi już drugi rok z rzędu bez śmiertelnego wypadku w tej części świata. Jedyną ofiarą śmiertelną w tym rejonie stanowił zamachowiec samobójca z lotu 159 somalijskiej linii lotniczej Daallo Airlines.

Dalsza część raportu przedstawia założenia programu The Aviation Safety Implementation Assistance Partnership (ASIAP), który został ustanowiony w 2015 r. podczas Konferencji Bezpieczeństwa Wysokiego Szczebla (High Level Safety Conference) w Montrealu. ASIAP stanowi strukturę działającą dzięki skoordynowanym działaniom, które przyczyniają się do zapewnienia pomocy państwom członkowskim, posiadającym najniższy wskaźnik efektywnej implementacji (EI) po audycie bezpieczeństwa przeprowadzonym przez ICAO w ramach Globalnego Programu Kontroli Nadzoru Nad Bezpieczeństwem (USOAP CMA). Celem ASIAP jest wymiana informacji, określanie priorytetów z zakresu wymaganej pomocy, współpraca w zakresie działań wspierających, wspieranie strategii mobilizującej posiadane zasoby oraz uzgadnianie wskaźników uzyskanych wyników.

Kolejny rozdział prezentuje uśrednione wyniki Globalnego Programu Kontroli Nadzoru Nad Bezpieczeństwem (USOAP), który do tej pory został zrealizowany we wszystkich państwach członkowskich. Zdecydowanie najniższym średnim wynikiem odznacza się obszar badania wypadków lotniczych - Accident Investigation 55.7% oraz obszar lotnisk – Aerodromes 58%. Jak podaję ULC, wyniki Polski z audytu USOAP zrealizowanego w 2008 r. w porównaniu z wynikami innych państw członkowskich są na wysokim poziomie i we wszystkich sprawdzanych obszarach Polska osiągnęła wynik pozytywny. Wskaźnik efektywnej implementacji (EI) po audycie wyniósł aż 87,64% w porównaniu do światowej średniej – 62,81%, (obecnie zgodnie z raportem wskaźnik ten wynosi 64,7% - stan na dzień 31.05.2017) podczas gdy sugerowany poziom efektywnej implementacji zawarty w Globalnym Planie Bezpieczeństwa Lotniczego (GASP) wynosi 60%.

Jednocześnie Polska została sklasyfikowana jako 10-ta na 56 państw w europejskiej regionalnej grupie bezpieczeństwa lotniczego (European Regional Aviation Safety Group - RASG-EUR). Dokument stwierdza ponadto, że Polska nie otrzymała żadnych istotnych zastrzeżeń dotyczących bezpieczeństwa (Significant Safety Concerns - SSCs), informujących, że dane państwo nie prowadzi odpowiedniego nadzoru zapewniającego efektywną implementację standardów ICAO. Z założenia systemu, zastrzeżenia te mogą być wydawane w obszarze operacji, służb żeglugi powietrznej, lotnisk, ciągłej zdatności do lotu i licencjonowania.

Kolejny rozdział odnosi się do statystyki zaleceń dotyczących bezpieczeństwa otrzymanych przez ICAO. Zgodnie z regulacjami po wypadku lotniczym państwo w którym przydarzył się wypadek może rozpocząć dochodzenie na własną rękę lub oddelegować je do innego państwa. W obu przypadkach państwo prowadzące może wystosować zalecenia dotyczące bezpieczeństwa, które mogą być skierowane do innych państw członkowskich, do producenta projektującego dany statek powietrzny  lub do ICAO, jeśli śledczy stwierdzą, że należałoby dokonać zmian odpowiednich dokumentów będących w gestii ICAO. Zgodnie z Załącznikiem 13 do Konwencji Chicagowskiej zalecenia dotyczące bezpieczeństwa stanowią propozycje organu badania wypadków, sporządzoną na podstawie informacji uzyskanych w toku badania, sformułowana w celu zapobiegania wypadkom lub incydentom i która w żadnym przypadku nie ma na celu stwarzania przesłanek dotyczących winy lub odpowiedzialności za wypadek lub incydent. Oprócz zaleceń dotyczących bezpieczeństwa wynikających z badań wypadków i incydentów, zalecenia mogą wynikać także z innych źródeł.

W 2016 roku ICAO otrzymało siedemnaście zaleceń dotyczących bezpieczeństwa od ośmiu państw członkowskich. Ich wykaz znajduje się tutaj (LINK):


                  Zalecenia dotyczące bezpieczeństwa otrzymane przez ICAO w latach 2012-2016

Ostatni rozdział stricte odnoszący się do bardziej szczegółowych statystyk wypadków składa się z 7 podrozdziałów, które między innymi dotyczą statysty wypadków z podziałem na regiony RASG: AFI – Afryka i Ocean Indyjski, APAC Azja i Pacyfik, EUR – Europa, MID – Bliski Wschód, PA – Państwa Amerykańskie, a także statystyk wypadków z podziałem na kategorie: CFIT - kontrolowany lot ku ziemi, GS -  bezpieczeństwo naziemne, LOC-I - utrata kontroli podczas lotu, MED - uszkodzenia ciała, OD – szkody operacyjne, OTH - inne, RS – bezpieczeństwo drogi startowej, UK – nieznane.

ICAO kończy raport zapewnieniem o przyszłej współpracy z Międzynarodowym Zrzeszeniem Przewoźników Powietrznych (IATA), z którym zamierza współpracować poprzez odpowiednie grupy ekspertów w celu dostosowaniu posiadanych metryk oraz metod analiz do jednej, wspólnej wersji. Prace będą na bieżąco udostępnione wszystkim uczestnikom platformy Global Safety Information Exchange, państwom członkowskim oraz zainteresowanym organizacjom międzynarodowym. Nadrzędnym celem podjętej inicjatywy jest skuteczne promowanie zharmonizowanych zasad raportowania w obszarze bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego.

Roczny Raport Bezpieczeństwa ICAO jest dostępny tutaj (LINK)

Źródła: ICAO/ULC, icao.int; unitingaviation.com; ulc.gov.pl; 

Bartłomiej Czerkowski