Rocznica oblotu czeskiego samolotu akrobacyjnego Zlin Z-50

Dziś przypada 49. rocznica oblotu czeskiego jednosilnikowego samolotu akrobacyjnego Zlín Z-50. Obecnie często na samolot ten mówi się „pięćdziesiątka”.

Jesienią 1973 roku postanowiono w fabryce Moravan Otrokovice zbudować nowy samolot akrobacyjny. Grupa konstruktorów kierowana przez Jana Mikulę przystąpiła do prac nad projektem Zlín Z-50. W trakcie realizacji projektu korzystano z programów komputerowych w celu poprawienia własności aerodynamicznych samolotu. Głównym problemem było dobranie odpowiedniego silnika, ponieważ w Czechosłowacji nie produkowano silników o odpowiednich parametrach. Dlatego też sięgnięto po silnik zagraniczny. Wybór padł na amerykański silnik Lycoming AIO-540 D4B5 o mocy 260 KM (191 kW) i trójpłatowe śmigło firmy Hartzell.

Kolejnym celem była maksymalna redukcja masy płatowca. W tym celu zastosowano mocowanie skrzydeł bezpośrednio do ramy kadłuba, co charakteryzuje się małą masą i dużą żywotnością. Podwozie zostało wykonane z tytanu, a kadłub z cienkiej blachy i kryty płótnem.

Zbiornik paliwa mieści zaledwie 60 litrów paliwa, co jest jednak wystarczające na wykonanie akrobacji. W celu dokonania dłuższego lotu należy zamontować dodatkowe zbiorniki paliwa montowane na końcówkach skrzydeł.

Pierwszy lot prototypu odbył się 18 lipca 1975 roku. Próby w locie wykazały, że wszystkie założenia zostały spełnione.

We wrześniu 1975 r. samolot wystawiono na Międzynarodowych Targach Maszynowych w Brnie, gdzie wzbudził duże zaintereso­wanie. W dniach 11-14.05.1976 r. sa­molot przeszedł próby z udziałem pilotów CSRS, Polski, NRD, ZSRR, Kanady i Wiel­kiej Brytanii, zyskując bardzo wysoką ocenę wszystkich uczestników (uwagi doty­czyły głównie spraw drugorzędnych). Na szczególną uwagę ich zdaniem zasługuje wyjątkowa poprawność, łatwość i bezpieczeństwo pilotażu, sprawiające, że mogą na nim latać stosunkowo mało doświadczeni w akrobacji piloci.

Samolot Z-50 kon­struowano z myślą o mistrzostwach świa­ta w akrobacji w 1976 r. Po wprowadzeniu pewnych udoskonaleń zespołu napędo­wego, samolot skierowano do produkcji seryjnej pod oznaczeniem Z-50L (wyprodukowano ok. 30 egz.). Samolot ten został dopuszczony przez FAA do wykonywania akrobacji w zakresie przeciążeń +9G do -6G.

W 1982 r. oblatano kolejną ulepszoną wersję Z-50LS z silnikiem Textron Lycoming AEIO-540 L1B5D o mocy 221 kW. W 1986 r. rozpoczęto konstruowanie kolejnej wersji z własnym czeskim silnikiem Walter M-137AZ. Wersja ta, oznaczona Z-50M, została oblatana 25.04.1988 r. W 1991 r. zmodyfikowano kształt skrzydeł, zamontowano dodatkowe zbiorniki paliwa oraz mocną wytwornice dymu dzięki czemu powstała wersja Z-50 LX. Cztery samoloty tej wersji były używane przez ekipę Red Bulla „Flying Bulls Aerobatics Team”.

Na samolotach Z-50L i Z-50LS zawodnicy różnych krajów (przede wszystkim jednak CSRS) zajmowali doskonałe miejsca w różnych zawodach w akrobacji lotniczej.

Po raz pierwszy polski pilot Paweł Pawlak latał na samolocie Zlin Z-50L podczas prób zorganizowanych przez redakcję czasopisma Letectvi + Kosmonautika (11- 14.05.1976 r.).

W 1976 r. Aeroklub PRL otrzymał pierwsze dwa samoloty Z-50L. W dniu 1.01.2006 r. w polskim rejestrze statków powietrznych znajdowały się 4 samoloty Zlin Z-50, które używane były w Aeroklubie Polskim.
(Źródło: Wikipedia, samolotypolskie.pl)

Obecnie, wśród 7 samolotów akrobacyjnych GA Żelazny znajdują się 3 samoloty w wersji Z-50LS.