Wytyczne ULC w sprawie użytkowania naziemnych urządzeń startowych wykorzystywanych do startów szybowców

7 czerwca br., w Dzienniku Urzędowym Urzędu Lotnictwa Cywilnego pod poz. 38 zostały opublikowane wytyczne nr 5 Prezesa ULC z dnia 6 czerwca 2019 r. w sprawie użytkowania naziemnych urządzeń startowych wykorzystywanych do startów szybowców.

Na podstawie art. 21 ust. 2 pkt 15 i 16 oraz art. 23 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze (Dz. U. z 2018 r. poz. 1183, 1629 i 1637 oraz z 2019 r. poz. 235 i 730) ogłasza się, co następuje:

§ 1. W celu zapewnienia bezpieczeństwa operacji lotniczych i eksploatacji szybowców w zakresie użytkowania naziemnego urządzenia startowego wykorzystywanego do startów szybowców, zaleca się stosowanie niniejszych wytycznych.

§ 2. Użyte w wytycznych skróty i definicje oznaczają:

Prezes Urzędu - Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego;
naziemne urządzenie startowe - urządzenie naziemne, wykorzystywane do wykonywania ciągów szybowców (wyciągarka) lub ściągania liny (ściągarka) w tym urządzenia zabudowane na pojazdach lub pojazdy wykorzystywane do ściągania liny;
upoważnienie - dokument potwierdzający nabyte kwalifikacje i uprawnienia do wykonywania ciągów szybowców, obsługi technicznej naziemnych urządzeń startowych, odbyte szkolenia (w przypadku instruktora), wydawany przez uprawnione ośrodki szkolenia;
uprawniony ośrodek szkolenia - organizację posiadającą zaplecze metodyczno-praktyczne z opracowanym programem szkolenia gwarantującym przeprowadzenie szkolenia spełniającego wymogi bezpieczeństwa;
ciąg - wykonanie startu szybowca przy pomocy wyciągarki;
operator - operatora wyciągarki (wyciągarkowego);
instruktor - osobę upoważnioną przez uprawniony ośrodek szkolenia do prowadzenia szkoleń teoretycznych i praktycznych dla operatorów naziemnych urządzeń startowych;
ściągarkowy - operatora urządzenia do ściągania liny lub kierowcę pojazdu wykorzystywanego do ściągania liny;
instrukcja szkolenia - instrukcję szkolenia operatorów naziemnych urządzeń startowych;
instrukcja techniczna - instrukcję techniczną naziemnych urządzeń startowych, opracowaną i dołączoną do naziemnego urządzenia startowego przez producenta.

§ 3. Zaleca się, aby ośrodki szkolenia szybowcowego przeprowadzające szkolenia startów szybowców z wykorzystaniem naziemnego urządzenia startowego, opracowały:

program szkolenia teoretycznego dla operatorów i instruktorów;
program szkolenia praktycznego dla operatorów i instruktorów;
procedurę uzyskiwania stosownych upoważnień i ich wzory;
procedurę przedłużania uprawnień operatora lub instruktora;
zasady prowadzenia odpowiedniej dokumentacji operatora.

§ 4. Zaleca się, aby wykonywanie ciągów szybowca przy pomocy naziemnego urządzenia startowego dokonywane było samodzielnie tylko przez przeszkolonego operatora posiadającego upoważnienie albo przez osoby szkolone wyłącznie pod nadzorem instruktora posiadającego upoważnienie.

§ 5. Zaleca się, aby kandydat ubiegający się o uprawnienia na operatora spełniał następujące warunki:

ukończył 18 lat;
odbył szkolenie teoretyczne i praktyczne w zakresie obsługi naziemnych urządzeń startowych, zakończone egzaminem potwierdzającym znajomość wiedzy z zakresu teorii oraz egzaminem praktycznym z zakresu umiejętności eksploatacji i obsługi naziemnych urządzeń startowych oraz wystawieniem zaświadczenia o ukończeniu szkolenia.

§ 6. Zaleca się, aby kandydat ubiegający się o uprawnienia na instruktora spełniał następujące warunki:

ukończył 21 lat;
posiadał uprawnienia operatora przez minimum 3 lata;
wykonał co najmniej 2000 ciągów, z czego 100 w okresie ostatnich 12 miesięcy;
odbył szkolenie teoretyczne i praktyczne zakończone egzaminem potwierdzającym znajomość wiedzy z zakresu teorii oraz praktycznym z zakresu umiejętności eksploatacji i obsługi naziemnych urządzeń startowych oraz wystawieniem zaświadczenia o ukończeniu szkolenia.

§ 7. Zaleca się, aby szkolenia teoretyczne kandydatów na operatorów lub instruktorów odbywały się według programów, których minimalna część teoretyczna powinna obejmować:

1) w przypadku szkolenia teoretycznego kandydatów na operatorów:
a) prawo i przepisy lotnicze oraz instrukcje i obowiązujące zasady wykonywania ciągów w ruchu nadlotniskowym (2h),
b) konstrukcje i budowę naziemnych urządzeń startowych (2h),
c) konstrukcje silników (2h),
d) ogólne wiadomości o budowie szybowca (1h),
e) mechanikę lotu i technikę wykonywania ciągów (2h),
f) kwestie dotyczące lin używanych w naziemnych urządzeniach startowych (1h),
g) eksploatację naziemnych urządzeń startowych oraz lin - teoria i praktyka (5h),
h) łączność i sygnalizację wizualną wykorzystywaną w czasie startów (1h);
2) w przypadku szkolenia teoretycznego kandydatów na instruktorów:
a) prawo i przepisy lotnicze oraz instrukcje i obowiązujące zasady wykonywania ciągów w ruchu nadlotniskowym (2h),
b) mechanikę lotu i technikę wykonywania ciągów (2h),
c) konstrukcje, budowę i eksploatację naziemnych urządzeń startowych oraz lin (3h),
d) eksploatację naziemnych urządzeń startowych oraz lin - teoria i praktyka (2h),
e) metodykę nauki ciągów (2h),
f) wybrane zagadnienia z dziedziny pedagogiki, psychologii oraz pierwszej pomocy (2h),
g) prowadzenie dokumentacji techniczno-operacyjnej (1h).

§ 8. Zaleca się, aby szkolenie praktyczne kandydatów na operatorów przeprowadzić w zakresie:

1) zapoznania z czynnościami przed i po dniu, w którym wykonywane były loty;
2) praktycznego wykonywania ciągów:
a) przeprowadzając min. 50 ciągów; szkolenie przeprowadzić min. w ciągu 2 dni, z uwzględnieniem różnych warunków pogodowych i ruchowych na lotnisku,
b) wykonać min. 10 ciągów z zakresu szkolenia w sytuacjach awaryjnych; w czasie wykonywania takich ciągów, loty mają być wykonywane przez doświadczonych instruktorów,
c) wykonać min. 2 loty zapoznawcze z kandydatem z doświadczonym instruktorem w celu zapoznania się z charakterystyką lotu szybowca w czasie ciągu; loty takie powinny być wykonane w połowie szkolenia praktycznego;
3) praktycznej obsługi lin i podzespołów systemów bezpieczeństwa łączących linę z szybowcem;
4) praktycznej obsługi układu mechanicznego rolek i sprawdzania systemu bezpieczeństwa obcinania liny (nożyce, gilotyny itp.);
5) praktycznego posługiwania się dokumentacją operacyjno-techniczną i jej prowadzenia w tym:
a) rejestracji liczby wykonanych ciągów,
b) znajomości wykonywania czynności okresowych (ze szczególnym uwzględnieniem wykonywania czynności zgodnie z wytycznymi i zaleceniami producenta naziemnego urządzenia startowego i podzespołów) oraz ich udokumentowanie,
c) zasad przedłużania upoważnienia.

§ 9. Zaleca się, aby szkolenie praktyczne kandydatów na instruktorów przeprowadzić w zakresie:

umiejętności zapoznania kandydata na operatora z czynnościami przed i po dniu, w którym wykonywane były loty;
umiejętności demonstrowania wykonywania ciągów (min. demonstracja 5 ciągów);
demonstracji obsługi lin i podzespołów systemów bezpieczeństwa łączących linę z szybowcem;
demonstracji obsługi układu mechanicznego rolek i sprawdzania systemu bezpieczeństwa obcinania liny (nożyce, gilotyny itp.);
demonstracji praktycznego posługiwania się dokumentacją operacyjno-techniczną i jej prowadzenia.

§ 10. Zaleca się, aby instruktor prowadził dokumentację szkoleniową zgodnie z zasadami określonymi w instrukcji szkolenia.

§ 11. Zaleca się, aby zasady uzyskiwania upoważnień, przedłużania ważności oraz wznawiania upoważnień były określone w instrukcji szkolenia, która ponadto powinna zawierać:

wymagania dla uzyskania upoważnienia;
zakres praktyki i minimalną liczbę wykonanych ciągów w danym czasookresie pozwalającym na przedłużenie uprawnień operatora lub instruktora;
zakres praktyki i minimalną liczbę wykonanych ciągów w celu wznowienia upoważnienia operatora lub instruktora.

§ 12.

Sprawność techniczna naziemnego urządzenia startowego jest utrzymywana w całości w oparciu o instrukcje techniczne producenta urządzenia.
Zaleca się prowadzenie ewidencji naziemnego urządzenia startowego zawierającej: liczbę ciągów, godziny pracy urządzenia lub silnika, adnotacje dotyczące powstałych niesprawności, usterek i sposobów ich usunięcia.

§ 13. Jeżeli instrukcja techniczna producenta naziemnego urządzenia startowego nie zawiera w wykazie czynności, o których mowa w pkt 1-3 oraz ogólnych zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, zaleca się, aby ośrodki szkolenia posiadające naziemne urządzenia startowe opracowały takie instrukcje uwzględniające czynności polegające na sprawdzeniu:

napełnienia i daty przydatności gaśnicy;
dostępności i zawartości apteczki pierwszej pomocy;
dostępności bezpieczników zrywkowych, materiałów i narzędzi do napraw lin;
zespołu liny wyciągarkowej pod kątem poprawności zmontowania systemu łączącego w tym wartości zastosowanych bezpieczników zrywkowych oraz występowania uszkodzeń elementów zespołu;
pierścieni zaczepowych pod kątem występowania pęknięć, przetarć lub odkształceń;
dostępności naładowanej radiostacji, ustawionej na właściwy kanał i sprawdzonej funkcjonalnie;
stanu paliwa i oleju oraz płynów eksploatacyjnych oraz na dokonaniu wpisów w dokumentacji urządzenia w zakresie liczby ciągów, godzin pracy urządzenia lub silnika, stanu paliwa i oleju itp., a także zaistniałych problemów i niesprawności.

§ 14. Dodatkowo zaleca się, aby instrukcja techniczna zawierała wykaz czynności do wykonania po zakończeniu lotów w danym dniu z uwzględnieniem czynności:

pozostawienia porządku na polu wzlotów (m.in. należy zebrać zużyte i poodcinane kawałki lin);
podłączenia ładowarki radiostacji;
uzupełnienia paliwa, oleju, płynów eksploatacyjnych itp.;
dokonania wpisów w dokumentacji urządzenia w zakresie liczby ciągów, godzin pracy urządzenia lub silnika, stanu paliwa i oleju itp., a także zaistniałych problemów i niesprawności.

§ 15.
1. Zaleca się, aby lina oraz zespół łączeń lin stosowanych w naziemnych urządzeniach startowych były eksploatowane zgodnie z certyfikatem lub wytycznymi producenta.
2. Zaleca się, aby czasokresy eksploatacji lin były odnotowywane w dokumentacji technicznej. W przypadku braku wytycznych producenta ośrodek szkolenia uwzględnia i wprowadza w swojej instrukcji technicznej:

1) okres użytkowania lin, niezależnie od wykonanych ciągów, bądź maksymalną liczbę ciągów wykonanych na linie;
2) okres sprawdzania stanu technicznego lin - zaleca się nie rzadziej niż 1 raz na 500 ciągów i odnotowanie prac w dokumentacji technicznej;
3) okres przełożenia końców liny mniej używanej na bębnie - zaleca się, dopuszczenie takiej możliwości tylko 1 raz na linie w przypadku zaistnienia zwiększonej liczby przerwań liny;
4) liczbę dopuszczalnych zaplotów lub łączeń liny na całej jej długości - zaleca się dopuszczenie maksymalnie 1 zaplotu na 100 mb liny;
5) przeprowadzenie doraźnych kontroli w przypadku podejrzeń o nieprawidłową eksploatację lin, w tym w przypadku:
a) przetarcia o inne urządzenia w czasie eksploatacji,
b) przekołowania statku powietrznego lub przejazdu innego naziemnego urządzenia startowego, po linie,
c) po mocnych szarpnięciach przy starcie szybowca;
6) w dokumentacji urządzenia liczbę ciągów, godzin pracy urządzenia lub silnika, stan paliwa i oleju, zaistniałe problemy i niesprawności.

§ 16. Wytyczne wchodzą w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia.

Pełny tekst Wytycznych nr 5 Prezesa ULC dostępny jest tutaj (LINK)