Środowisko lotnicze nie zgłaszało postulatów zmian dot. orzecznictwa lotniczo-lekarskiego...

W nawiązaniu do artykułu,  który ukazał się na portalu dlapilota.pl i wywołał szerokie oburzenie czytelników, redakcja portalu otrzymała od Urzędu Lotnictwa Cywilnego wyjaśnienie w tej sprawie. 

Dyskusja rozgorzała przy artykule: „Konsultacje: zatwierdzanie procedur i zmian w systemach funkcjonalnych oraz badania lotniczo-lekarskie”,  

Według ULC sytuacja wynika z niezrozumienia tematu, mowa jest bowiem o dwóch różnych regulacjach.

Wyjaśnienia ULC:

Dot. obowiązku podlegania badaniom lotniczo-lekarskim w kontekście prac nad projektem rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie wymagań w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej osób ubiegających się o świadectwo kwalifikacji członka personelu lotniczego lub posiadających świadectwo kwalifikacji członka personelu lotniczego


W związku z dużymi wątpliwościami środowiska lotniczego wywołanym przekazaniem do konsultacji społecznych projektów rozporządzeń dotyczących wymagań zdrowotnych, a związanym z brakiem zgody na przechodzenie badań lotniczo-lekarskich przez osoby ubiegające się o świadectwa kwalifikacji lub też członków personelu lotniczego posiadających takie świadectwa, należy wskazać co następuje.

Po pierwsze, bardzo wyraźnym jest całkowite niezrozumienie wśród środowiska lotniczego, że obecnie opracowywane projekty rozporządzeń są wypełnieniem delegacji ustawowej z art. 95 ust. 5 oraz art. 104 ust. 2 ustawy Prawo lotnicze. Zawarte w nich regulacje muszą być zgodne z obowiązującym prawem, a to stanowi w art. 105 ust. 1 ustawy, że sprawność psychiczną i fizyczną członka oraz kandydata na członka personelu lotniczego sprawdza się w takcie badań lotniczo-lekarskich. Projekty tych rozporządzeń nie regulują kwestii podlegania badaniom lotniczo-lekarskim lub też nie podlegania im, lecz mają określić wymagania w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej określonych osób. Każda inna regulacja wprowadzana do tych rozporządzeń stanowiłaby przekroczenie delegacji ustawowej, a jednocześnie byłaby niezgodna z przepisami ustawy. Jednocześnie należy pamiętać, że na etapie prac nad zmianą ustawy nie zgłaszane były przez środowisko lotnicze żadne postulaty zmian w zakresie regulacji dotyczących orzecznictwa lotniczo-lekarskiego.

Po drugie, z niewiadomych przyczyn środowisko lotnicze przyjęło, że wprowadzana klasa 4 będzie równoznaczna ze zwolnieniem określonych specjalności lotniczych z obowiązku przechodzenia badań lotniczo-lekarskich, a takie założenie nie pokrywa się z treścią przekazanych do konsytuacji społecznych projektów, bowiem w projektach tych nie ma możliwości wyłączenia obowiązku badań lotniczo-lekarskich, co ULC wielokrotnie podkreślał zarówno w kontaktach z konsultantami społecznymi jak i rozmowach z bezpośrednio zainteresowanymi petentami dzwoniącymi do ULC.

Po trzecie, w pracach nad rozporządzeniami dotyczącymi wymagań zdrowotnych, a konkretnie nad rozporządzeniem z art. 95 ust. 5, bowiem to ono wywołało największe kontrowersje, ULC z uwagi na obowiązujące przepisy wynikające z ustawy Prawo lotnicze, nigdy nie zadeklarował, że opracowywany projekt „pójdzie” w stronę zwolnienia osób ubiegających się o świadectwo kwalifikacji lub posiadających ten dokument, z obowiązku podlegania badaniom lotniczo-lekarskim. Wielokrotnie natomiast wyrażał aprobatę dla zniesienia takiego obowiązku wskazując jednocześnie, że będzie to wymagało zmiany ustawy.

Ad. 1. W świetle obowiązujących przepisów prawa wszystkie specjalności lotnicze, o których mowa w art. 94 ust. 6 oraz art. 95 podlegają obowiązkowi spełnienia wymagań w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej, którą to sprawność weryfikuje się poprzez badania lotniczo-lekarskie. Przepis art. 96 ust. 1 pkt 5 w zw. z art. 94 ust. 3 oraz art. 105 ust. 1 ustawy Prawo lotnicze stanowi jednoznacznie, że licencja, a co za tym idzie również świadectwo kwalifikacji, może być wydane osobie, która m. in. odpowiada wymaganiom w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej, potwierdzonym orzeczeniem o braku przeciwwskazań do wykonywania funkcji członka personelu lotniczego, a sprawność tą sprawdza się w trakcie badań lotniczo-lekarskich.

Wymagania w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej określają rozporządzenia wydawane odpowiednio na podstawie art. 104 ust. 2 dla specjalności lotniczych, dla których wymagania jest licencja oraz na podstawie art. 95 ust. 5 dla specjalności dla których wymagane jest świadectwo kwalifikacji. W art. 105 ust. 1a ustawodawca wymienił jedynie dwie specjalności lotnicze, które nie podlegają badaniom lotniczo –lekarskim. Są to pilot lotni oraz pilot paralotni o ile nie wykonują czynności lotniczych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej oraz nie uczestniczą we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez polski związek sportowy. Zwolnienie z obowiązku podlegania badaniom nie jest jednakże równoznaczne ze zniesieniem w stosunku do tych dwóch specjalności wymogu posiadania określonej sprawności psychicznej i fizycznej. Sprawność ta w tych dwóch przypadkach, zgodnie z art. 105 ust. 5 ustawy, jest potwierdzana pisemnym oświadczeniem lub też ważnym dokumentem prawa jazdy. Żadna inna specjalność lotnicza nie jest ustawowo zwolniona z obowiązku przechodzenia badań lotniczo-lekarskich. Tym samym więc, siłą rzeczy rozporządzenie z art. 95 ust. 5 określające wymagania zdrowotne w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej osób ubiegających się o świadectwo kwalifikacji członka personelu lotniczego lub posiadających świadectwo kwalifikacji członka personelu lotniczego musi obejmować swoim wszystkie specjalności lotnicze do których odnosi się wymóg posiadania świadectwa kwalifikacji, a nawet pilotów lotni i paralotni jeśli zachodzą przesłanki z art. 105 ust. 1a. Nie ma prawnej możliwości, aby projektowane rozporządzenie zawierało w tym przedmiocie inne regulacje. Po pierwsze jest aktem prawnym niższej rangi niż ustawa, a zatem musi być zgodne z jej wymaganiami. Po drugie zaś, zgodnie z upoważnieniem ustawowym z art. 95 ust. 5 rozporządzenie to ma określać wyłącznie wymagania w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej osób ubiegających się o świadectwo kwalifikacji lub posiadających świadectwo kwalifikacji. Całkowicie niezrozumiałym jest więc oczekiwanie środowiska jakoby przedmiotowe rozporządzenie miało znieść obowiązek przechodzenia badań lotniczo-lekarskich w stosunku do kandydatów lub posiadaczy świadectw kwalifikacji lub co najmniej zwolnić z tego obowiązku niektóre specjalności lotnicze, dla których wymagane jest posiadanie świadectwa kwalifikacji. Jakkolwiek znając postulaty środowiska ukierunkowane na chęć zniesienia wymagania badań lotniczo-lekarskich dla kandydatów lub posiadaczy świadectw kwalifikacji i całkowicie je popierając ), Urząd Lotnictwa Cywilnego nigdy nie złożył deklaracji, że realizacja tych postulatów nastąpi na podstawie omawianych rozporządzeń, a konkretnie rozporządzenia z art. 95 ust. 5 ustawy, gdyż jest to po prostu niemożliwe z uwagi na obecny stan prawny.

Ad. 2. Wprowadzenie w projekcie rozporządzenia z art. 95 ust. 5 klasy 4 zdrowia zostało dokonane na podstawie zgłoszonej w toku konsultacji społecznych uwagi Aeroklubu Polskiego. Uwzględnienie tej uwagi miało na celu odróżnienie wymagań zdrowotnych dla klasy 3 określonych przez ICAO/UE dla kontrolerów ruchu lotniczego od wymagań zdrowotnych określonych przez przepisy krajowe dla pozostałych specjalności personelu lotniczego, w szczególności dla tych, którym wydawane jest świadectwo kwalifikacji. Zostało to ujęte w uzasadnieniu do projektu rozporządzenia. Wprowadzenie klasy 4 zdrowia nigdy nie miało na celu zniesienia obowiązku przechodzenia badań lotniczo-lekarskich, przynajmniej na gruncie projektowanego rozporządzenia, gdyż z uwagi na okoliczności wskazane w pkt 1, na chwilę obecną jest to niemożliwe. Również wprowadzenie do omawianego rozporządzenia możliwości wykazania przez kandydata lub posiadacza świadectwa kwalifikacji, iż spełnienia on wymagania w zakresie sprawności psychicznej i fizycznej określonych dla klasy 4 poprzez okazanie prawa jazdy, jest nieosiągalne w obecnym stanie prawnym, bowiem de facto byłoby to zwolnienie z ustawowego obowiązku przechodzenia badań lotniczo-lekarskich, czego w projektowanym rozporządzeniu uczynić nie można. Wprawdzie prawo zna takie rozwiązanie, w odniesieniu do wskazanych powyżej pilotów lotni i paralotni, którzy nie wykonują czynności lotniczych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej ani nie uczestniczą we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez związek sportowy, ale są to właśnie specjalności ustawowo wyłączone spod obowiązku wykazywania posiadanej sprawności psychicznej i fizycznej właśnie na podstawie badań lotniczo-lekarskich.

Jednocześnie, znając postulaty środowiska lotniczego, ukierunkowane na zniesienie obowiązku przechodzenia badań lotniczo-lekarskich przez kandydatów i posiadaczy świadectw kwalifikacji, a z drugiej strony mając świadomość, że zniesienie tego obowiązku wymaga nowelizacji ustawy Prawo lotnicze, i nie da go się obejść poprzez przedkładanie prawa jazdy, Urząd Lotnictwa Cywilnego dokonał analizy porównawczej wymagań zdrowotnych stawianych kierowcom z wymaganiami zdrowotnymi określonymi w rozporządzeniu z art. 95 ust. 5. Analiza ta doprowadziła do wniosku, że zakres wymagań określonych w rozporządzeniu z art. 95 ust. 5 jest zbliżony do katalogu zawartego w § 4 ust. 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 7 stycznia 2004 r. w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami (Dz. U. Nr. 2, poz. 15, z późn. zm.).

Wymieniona w rozporządzeniu z art. 95 ust. 5 lista schorzeń i ułomności może mieć bezpośredni wpływ na uzyskanie negatywnej opinii lekarza orzecznika wyłącznie w sytuacji, gdy stwierdzone schorzenie będzie ograniczało bezpieczne wykonywanie czynności lotniczych. Nie oznacza to zatem, ze każdorazowe stwierdzenie występowania danego schorzenia lub ułomności będzie skutkowało natychmiastowym wydaniem negatywnego orzeczenia lotniczo-lekarskiego. Wymagania określone w rozporządzeniu z art. 95 ust. 5 pozwalają lekarzowi orzecznikowi na swobodę orzekania, jednakże nie w negatywnym sensie, lecz właśnie pod kątem faktycznej oceny czy ewentualne stwierdzone schorzenie lub ułomność będzie faktycznie wpływać na bezpieczeństwo wykonywania czynności lotniczych. Taką „dowolność” daje również rozporządzenie w sprawie badań lekarskich kierowców i osób ubiegających się o uprawnienia do kierowania pojazdami. )

Ad. 3. Jakkolwiek w toku prac nad projektem rozporządzenia z art. 95 ust. 5 Urząd Lotnictwa Cywilnego wielokrotnie odbierał sygnały o konieczności zniesienia obowiązku badań lotniczo-lekarskich (szczególnie aktywne w tym obszarze było środowisko skoczków spadochronowych), to postulatów tych nie mógł uwzględnić w projekcie z powodów zapisów ustawowych omówionych powyżej. Dlatego też z całą pewnością Urząd nie deklarował zniesienia obowiązku badań lotniczo-lekarskich w projektowanym rozporządzeniu, choć samą ideą pobierał. Deklarował natomiast, że będzie dążył do tego, aby wymóg badań lotniczo-lekarskich był zniesiony i w tym zakresie był gotowy do udzielania wsparcia środowisku, co niestety na skutek niezrozumienia przez środowisko lotnicze funkcjonowania systemu prawnego i hierarchii źródeł prawa mającej swoje umocowanie w Konstytucji, zostało obrócone przeciwko Urzędowi. Wielokrotnie Urząd Lotnictwa Cywilnego wskazywał, że dopóty dopóki nie zmienią się przepisy ustawy, projektowane rozporządzenie z uwagi na brzmienie art. 105 ust. 1 ustawy, musi obejmować taką, a nie inną regulację. Mając jednak świadomość jak czasochłonne i długotrwałe mogą być prace nad zmianą ustawy Urząd wskazywał również na to, iż podejmie próbę wyłączenia konkretnych specjalności lotniczych w rozporządzeniu z art. 33 ust. 2, w którym minister właściwy do spraw transportu, może wyłączyć zastosowanie niektórych przepisów ustawy oraz przepisów wydanych na jej podstawie do niektórych rodzajów statków powietrznych, o których mowa w załączniku II do rozporządzenia nr 216/2008/WE. Z uwagi na fakt, iż rozporządzenie to jest projektowane w Urzędzie zapisy wyłączające obowiązek badań lotniczo-lekarskich zostały w nim zamieszczone, niemniej jednak należy zwrócić uwagę, że rozporządzenie to co do zasady dotyczy statków powietrznych a nie członków personelu lotniczego, dlatego też trzeba liczyć się z tym, że zniesienie obowiązku badań lotniczo-lekarskich w odniesieniu do konkretnych specjalności lotniczych, dla których wymagane jest świadectwo kwalifikacji, może zakończyć się niepowodzeniem. Na to zagrożenie Urząd również wskazuje za każdym razem kiedy udziela informacji w zakresie zniesienia obowiązku badan lotniczo-lekarskich. Jednocześnie poparta została wskazana wcześniej interpelacja poselska dotycząca zniesienia wymogu badań lotniczo-lekarskich w odniesieniu do skoczków spadochronowych. W odpowiedzi na interpelację Urząd zaznaczył, że dokonując zmiany ustawy w zakresie wymogu badań lotniczo-lekarskich należy rozważyć zniesienie tego obowiązku również w stosunku do innych specjalności lotniczych, dla których wymagane jest orzeczenie lotniczo-lekarskie.

Mając powyższe na uwadze całkowicie niezrozumiałym są zarzuty i sugestie środowiska, jakoby Urząd obiecał zniesienie obowiązku badań lotniczo-lekarskich, deklaratoryjną 4 klasę zdrowia zrównaną do dokumentu prawa jazdy, a wydając projekt rozporządzenia z art. 95 ust. 5 nie dotrzymał słowa i pominął postulaty środowiska. Takie twierdzenia są w całkowitej sprzeczności z działaniami podejmowanymi przez Urząd. Wydaje się, że można je uzasadnić tylko brakiem rozeznania i powierzchownym zgłębieniem tematu przez osoby prezentujące poglądy podważające kierunek działań Urzędu Lotnictwa Cywilnego w zakresie badań lotniczo-lekarskich.
 

Urząd zapewnia, iż najważniejsze jest, by projektowane przepisy były dla środowiska lotniczego transparentne i nie budziły skrajnych emocji, stąd dodatkowo sporządził porównanie wymagań zdrowotnych zawartych w projekcie rozporządzenia „ art. 95 ust. 5 ustawy z dnia 3 lipca 2002 r. - Prawo lotnicze” oraz w art. 123 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym.