Rocznica śmierci Tadeusza Sołtyka – polskiego konstruktora lotniczego

Dziś przypada 19. rocznica śmierci Tadeusza Sołtyka – polskiego inżyniera, jednego z najwybitniejszych polskich konstruktorów, który ma na koncie wiele ciekawych projektów, profesora nauk technicznych.

Tadeusz Sołtyk urodził się 30 sierpnia 1909 r. w Radomiu. Jako uczeń uprawiał żeglarstwo, budował modele latające i był członkiem Sokoła. Jesienią 1928 r. pomagał w organizacji II Krajowego Konkursu Awionetek na lotnisku mokotowskim. W 1932 r. przeszedł kurs szybowcowy w Polichnie k. Chęcin zdobywając kat. A pilota szybowcowego. W 1934 roku ukończył Wydział Mechaniczny Politechniki Warszawskiej uzyskując dyplom inż. mech. specjalności lotniczej i rozpoczął pracę w Państwowych Zakładach Lotniczych jako konstruktor. Brał udział w rozwoju samolotu PZL.23 Karaś i w konstruowaniu i wdrażaniu do produkcji samolotu PZL.46 Sum. W chwili wybuchu wojny był na stanowisku zastępcy głównego konstruktora (inż. Stanisława Praussa). Uczestniczył w kampanii wrześniowej, między innymi w bitwie pod Kockiem. Dostał się tam do niewoli, skąd następnie uciekł i podczas okupacji ukrywał się w majątku Brzeźce k/Białobrzegów, którego właścicielem był Leon Bagniewski.

Pod koniec 1944 r., tuż po wkroczeniu Armii Czerwonej, Tadeusz Sołtyk zorganizował pierwsze powojenne biuro konstrukcyjne w Lublinie – Lotnicze Warsztaty Doświadczalne (LWD) i został jego głównym konstruktorem. Po przeniesieniu LWD do Łodzi zaprojektowano tam pod jego kierownictwem lekkie samoloty LWD Szpak (pierwszy polski samolot powojenny) i LWD Żak, których zbudowano kilka sztuk, a następnie szkolno-treningowy LWD Junak, produkowany poza LWD w dużej serii. Opracował też prototyp dwusilnikowego samolotu wielozadaniowego LWD Miś.

W 1949 r. zespół LWD został rozwiązany, a Tadeusz Sołtyk podjął pracę w Instytucie Lotnictwa w Warszawie. W 1952 r. objął kierownictwo utworzonego tam biura konstrukcyjnego, a  jego pierwszą konstrukcją, która weszła do produkcji, była modyfikacja samolotu TS-9 Junak 3 z 1953 r. Wówczas Sołtyk zaczął stosować swoje inicjały „TS” dla oznaczenia konstrukcji. W 1955 r. został oblatany pierwszy prototyp nowego samolotu szkolno-treningowego konstrukcji Tadeusza Sołtyka, TS-8 Bies, który od 1957 r. produkowany był dla polskiego lotnictwa. Samolot ten zdobył 3 rekordy światowe w swojej klasie. Jego biuro konstrukcyjne zostało przeniesione w 1957 r.  do Ośrodka Konstrukcji Lotniczych WSK-Okęcie. Tam Tadeusz Sołtyk zaprojektował pierwszy polski samolot odrzutowy – szkolno-treningowy TS-11 Iskra, który został oblatany w 1960 r. Ustanowiono na nim 4 światowe rekordy w swojej klasie.

Prace nad projektami nowoczesnego naddźwiękowego samolotu szkolno-bojowego TS-16 Grot oraz samolotu rolniczego TS-17 Pelikan Tadeusz Sołtyk rozpoczął od 1964 r. Wykonano projekt wstępny oraz makietę Grota i projekt Pelikana. Alepod koniec lat 60., gdy władze doszły do wniosku, że produkcja samolotów w Polsce jest nieopłacalna, dalsze prace nad tymi samolotami przerwano. W wyniku czego Tadeusz Sołtyk przeszedł w 1967 r. do pracy w Przemysłowym Instytucie Automatyki i Pomiarów, pracując tam przez następne lata głównie w dziedzinie automatyki okrętowej, nie powracając już do konstruowania samolotów. W latach 80. został konsultantem przy konstruowaniu samolotów PZL-130 Orlik i I-22 Iryda. W 1992 r. przeszedł na emeryturę.

Oprócz pracy konstruktorskiej Tadeusz Sołtyk wykładał na Politechnice Łódzkiej, Gdańskiej i Warszawskiej oraz w Wojskowej Akademii Technicznej w Warszawie. Uczestniczył także w pracy instytutów badawczych i był członkiem Krajowej Rady Lotnictwa. Za swoją pracę był kilkakrotnie odznaczany, m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1960) oraz Medal Polonia Mater Nostra Est (2001). Otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia za samolot LWD Junak i nagrodę MON I stopnia (za samolot Iskra). W 1955 roku otrzymał stanowisko docenta w Instytucie Lotnictwa. Dopiero jednak po odejściu z lotnictwa do Przemysłowego Instytutu Automatyki i Pomiarów uzyskał tamże tytuł profesora nauk technicznych w 1975 roku. Szacuje się, że liczba wyprodukowanych samolotów konstrukcji Sołtyka wynosi około 1200. Napisał pięć książek, z tego jedną wspomnieniową: Dwa żywioły, dwie pasje.

Tadeusz Sołtyk zmarł 14 lipca 2004 roku w Warszawie.