Rocznica Akcji „Most III” – jednej z najbardziej brawurowych lotniczych operacji Polskiego Państwa Podziemnego

26 lipca przypada rocznica Akcji „Most III” – jednej z najważniejszych i najodważniejszych operacji wywiadowczych Polskiego Państwa Podziemnego i Armii Krajowej, której powodzenie mogło wpłynąć na losy II wojny światowej.

W nocy z 25 na 26 lipca 1944 roku na specjalnie przygotowanej polanie – lądowisku „Motyl” w okolicach Wał-Rudy (woj. małopolskie), w sercu okupowanej Polski i w pobliżu niemieckich jednostek wojskowych, wylądował aliancki samolot transportowy Dakota. Na jego pokładzie znalazł się m.in. słynny kurier Jan Nowak-Jeziorański, a z powrotem zabrano wybitnych polityków, kurierów oraz – co najważniejsze – części niemieckiej rakiety V2 i opracowaną przez polskich naukowców dokumentację. To właśnie ten ładunek, zdobyty przez wywiad AK i dostarczony do Londynu, pozwolił aliantom lepiej zrozumieć działanie nowej broni Hitlera i przygotować skuteczną obronę przeciwko niej.

Akcja Most III trwała ponad 10 godzin i do dziś uważana jest za majstersztyk konspiracyjnej organizacji, współpracy międzynarodowej i bohaterstwa polskiego podziemia. Mimo dramatycznych okoliczności – miękkiego podłoża, niemieckich patroli w pobliżu i problemów technicznych samolotu – operacja zakończyła się sukcesem. Start Dakoty nastąpił dosłownie w ostatniej chwili, dzięki pomysłowości żołnierzy AK, którzy wykorzystali elementy wozów konnych jako rampę startową.
Wystawa „Wykradzenie tajemnicy V2 i akcje Most”

W 2024 roku Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie wraz z Muzeum Operacji Most III w Zabawie wspólnie przygotowało wystawę czasową „Wykradzenie tajemnicy V2 i akcje Most”, realizowaną w ramach projektu „Muzea Domowe”. Ekspozycja przybliżyła zwiedzającym nie tylko przebieg akcji, ale również kulisy działalności wywiadowczej AK, sylwetki jej uczestników oraz dramatyczny los inżyniera Antoniego Kocjana – wybitnego konstruktora szybowców i organizatora badań nad rakietami V2, który zginął z rąk Gestapo tuż przed startem Dakoty.

Z okazji 80. rocznicy operacji Most III, nasze Muzeum we współpracy z Centrum Sztuki Mościce oraz Muzeum Ziemi Tarnowskiej zorganizowało wyjątkowe wydarzenie edukacyjno-historyczne „Skrzydlaty Tarnów”. Inspiracją do jego powstania była właśnie pamięć o sukcesie akcji z nocy 25/26 lipca 1944 r., który rozegrał się na lądowisku „Motyl”.

Podczas obchodów można było podziwiać latające eksponaty naszego Muzeum – historyczne samoloty Jak-18 oraz Piper Cub, które wzbiły się w powietrze, oddając hołd tej wyjątkowej akcji.
Silnik V2 w zbiorach Muzeum

W naszych zbiorach posiadamy oryginalny silnik rakiety V2, który można oglądać w Silnikowni – jednej z największych ekspozycji napędów lotniczych w Europie. Ten unikalny eksponat przypomina o wkładzie Polaków w zdemaskowanie jednej z najgroźniejszych broni XX wieku i roli, jaką odegrali w historii światowego wywiadu technicznego.