Potrzebne przepisy dotyczące wykorzystywania dronów do realizacji zadań publicznych

Jak poinformował Urząd Ochrony Danych Osobowych, wykorzystywanie bezzałogowych statków powietrznych przez organy publiczne dla realizacji ich zadań powinno mieć wyraźną – przejrzystą i wyczerpująco uregulowaną – podstawę prawną, wynikającą z powszechnie obowiązujących przepisów prawa.

Choć lotnictwo, w tym loty wykonywane przez bezzałogowe statki powietrzne, czyli drony, to dziedzina dość szczegółowo obwarowana przepisami prawa, zarówno krajowego, jak i międzynarodowego, to jednak w polskim porządku prawnym brak przepisów kompleksowo odnoszących się do kwestii wykorzystywania dronów przez podmioty publiczne dla realizacji zadań publicznych czy też w ramach sprawowania przez nie władztwa publicznego.

Tymczasem unijny ustawodawca kwestię tę pozostawił do uregulowania w prawodawstwie państw członkowskich, określającym zadania poszczególnych podmiotów publicznych czy służb.

Ze względu na coraz powszechniejsze wykorzystywanie dronów przez podmioty realizujące zadania publiczne, coraz ważniejsze staje się więc przyjęcie odpowiednich rozwiązań prawnych szczegółowo regulujących korzystanie przez nie z tych urządzeń, w tym kwestie ochrony danych osobowych, które są w ten sposób pozyskiwane i dalej przetwarzane.

Szeroki zakres pozyskiwanych danych

Dron uzbrojony w kamerę, niekiedy umożliwiającą również nagrywanie dźwięku, bardzo łatwo uzyskuje wysokiej jakości nagrania nie tylko z przestrzeni publicznej, ale także prywatnej. Obraz przetwarzany w czasie rzeczywistym czy zarejestrowany przez tego rodzaju statek powietrzny może potencjalnie zawierać liczne dane osobowe, takie jak np. wizerunek, pochodzenie, dane o stanie zdrowia (np. niepełnosprawność), cechy charakterystyczne, sposób postępowania osoby bądź osób, łączące je relacje itp. Z kolei rejestrowanie dźwięku może nawet wiązać się z przetwarzaniem informacji wynikających z prowadzonych rozmów, w tym dotyczących także osób postronnych.

Podstawa prawna zapewniająca zgodność z RODO

Nie ulega wątpliwości, że w wielu przypadkach wykorzystanie bezzałogowych statków powietrznych do realizacji zadań organów i służb publicznych bywa nieocenione. Tym bardziej zatem jako stosowane przez podmioty związane zasadą legalizmu (konieczność działania na podstawie i w granicach przepisów prawa) powinno mieć wyraźną - przejrzystą i wyczerpująco uregulowaną – podstawę prawną, wynikającą z powszechnie obowiązujących przepisów prawa.

Jednocześnie przepisy prawa krajowego, które miałyby być przyjmowane w tym zakresie, powinny być zgodne z RODO, a także z ustawą z dnia 14 grudnia 2018 r. o ochronie danych osobowych przetwarzanych w związku z zapobieganiem i zwalczaniem przestępczości – w przypadku służb realizujących zadania z niej wynikające. Gromadzenie i dalsze przetwarzanie danych osobowych przez podmioty publiczne z wykorzystaniem takich rozwiązań, jak rejestrowanie obrazu i/lub dźwięku przy wykorzystaniu bezzałogowych statków powietrznych, powinno odbywać się z poszanowaniem wszystkich zasad dotyczących przetwarzania danych osobowych wskazanych w art. 5 RODO, tj. zgodności z prawem, rzetelności i przejrzystości, ograniczenia celu, minimalizacji danych, prawidłowości, ograniczenia przechowywania, integralności i poufności, a także rozliczalności.

Dodatkowo, zarówno ze względu na używanie nowych technologii, jak i ze względu na charakter, zakres, kontekst i cele przetwarzania danych osobowych z wykorzystaniem bezzałogowych statków powietrznych, jako powodującym duże prawdopodobieństwo wysokiego ryzyka naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, przyjęcie takich przepisów poprzedzone powinno być oceną skutków dla ochrony danych, wpływu przyjmowanych rozwiązań na prywatność, prawa i wolności osób.

Przepisy te powinny też odpowiadać normom wskazanym w art. 6 RODO (w tym ust. 2 i 3 – cele i zakres regulacji), jak i uwzględniać ochronę danych w fazie projektowania oraz domyślną ochronę danych (art. 25 RODO).

Potrzeba szerokiej dyskusji

Na potrzebę podjęcia szerokiej dyskusji dotyczącej przyjęcia odpowiednich przepisów w tym zakresie organ nadzorczy zwrócił uwagę w czasie prac nad projektem ustawy o zmianie ustawy – Prawo lotnicze.

Wskazał, że w polskim porządku prawnym istnieją przepisy albo fragmentarycznie regulujące posługiwanie się dronami dla monitorowania i rejestrowania obrazu i zdarzeń w miejscach publicznych przez służby,albo też brakuje regulacji stanowiących o: podstawie prawnej i celu przetwarzania danych osobowych w związku ze stosowaniem rejestrowania obrazu i/lub dźwięku przy wykorzystaniu bezzałogowych statków powietrznych, zakresie w jakim można gromadzić takie dane, procesie ich przetwarzania i rolach poszczególnych podmiotów w nim pełnionych czy też okresie przechowywania danych gromadzonych podczas wykonywania operacji i zadań.

Jedynym obowiązującym w Polsce aktem prawnym, w którym szczegółowo zostały określone zasady wykorzystywania w celach publicznych bezzałogowych statków powietrznych jest ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska, wprzepisach której wskazany został cel wykorzystywania tego narzędzia przez Inspekcję, zakres danych gromadzonych podczas wykonywania zadań publicznych, a także administrator (art. 10 b).

Dlatego celowe jest podjęcie dyskusji i rozważenie wprowadzenia odpowiednich regulacji sektorowych w zakresie zasad związanych z przetwarzaniem danych osobowych przy pomocy bezzałogowych statków powietrznych, tak by realizacja zadań publicznych z wykorzystaniem dronów nie naruszała praw i wolności osób, których dane dotyczą.