Lotnicza szkoła ognia

Klucz czterech samolotów myśliwsko-bombowych Su-22 z prędkością 800 km/h nadleciał nad cel. Około 1500 m nad ziemią spod skrzydeł każdej maszyny oderwały się dwie półtonowe bomby. Po kilku sekundach na ziemi nastąpiły eksplozje. Czołgi i transportery przeciwnika przestały istnieć.

To tylko jeden z ćwiczebnych epizodów, do jakich kilkaset razy w roku dochodzi na terenie 21 Centralnego Poligonu Lotniczego w Nadarzycach. Lotnicy uczą się na nim niszczenia celów naziemnych przy wykorzystaniu nawet 500-kilogramowych bomb. Nadlatując nad bombowisko na małej wysokości, od 200 m do kilku kilometrów, z prędkością od 600 do 900 km/h, piloci samolotów niszczą pozorowane siły przeciwnika z broni pokładowej, uzbrojenia artyleryjskiego, kierowanych i niekierowanych pocisków rakietowych powietrze–ziemia oraz bomb lotniczych. To samo, tylko z mniejszą prędkością i na mniejszej wysokości, robią załogi śmigłowców.

Poligon nie tylko dla lotników

Poligon lotniczy położony jest w okolicach wsi Nadarzyce w Wielkopolsce, 23 km na północ od Wałcza. Zajmuje ponad 8 tys. hektarów. Ma kształt prostokąta o wymiarach 16×7 km. Jego najważniejszym miejscem jest pole robocze, często zwane bombowiskiem, o powierzchni około 1500 hektarów. Nadlatujące nad ten teren różnego typu samoloty i śmigłowce mają zadanie trafić w obiekty na ziemi – wycofane z eksploatacji samoloty, czołgi, wozy bojowe i działa. Czasem są to zarysy sprzętu wojskowego wytrasowane wprost na ziemi.

Zadaniem komendy i obsługi poligonu jest zabezpieczenie szkolenia nie tylko jednostkom sił powietrznych. W Nadarzycach szkolą się także żołnierze innych rodzajów wojsk, m.in. obrony przeciwlotniczej, wojsk lądowych, marynarki wojennej, wojsk specjalnych i wojsk radiotechnicznych. Tutaj doskonalą swoje umiejętności specjaliści taktycznych zespołów kontroli obszaru powietrznego, wysunięci nawigatorzy naprowadzania lotnictwa (z brygad i dywizji całego kraju) oraz wojsk sojuszniczych Joint Terminal Attack Controller (JTAC).

Z poligonu korzystają także placówki naukowo-badawcze. Tutaj testowano m.in. systemy wielolufowych karabinów maszynowych. Sprawdzano ich zamontowanie na stanowiskach strzeleckich w śmigłowcach typu Mi-17. Tutaj również testuje się i szkoli obsługę różnych rodzajów bezzałogowych statków powietrznych, tzw. dronów.

Na terenie poligonu znajdują się dwa pasy startowe. Jeden położony jest na polu roboczym i stanowi tylko imitację prawdziwego pasa z umieszczonymi makietami samolotów przeciwnika. Jest celem dla nadlatujących lotników, którzy uczą się niszczenia statków powietrznych i innych obiektów na lotniskach. Drugi pas startowy został utwardzony, ale nie nadaje się do wykorzystania. Służy do ustawiania środków bojowych pododdziałów przeciwlotniczych, które „na sucho”, bez używania amunicji, ale w warunkach realnych sytuacji powietrznych, trenują namierzanie znajdujących się w powietrzu statków powietrznych.

Naloty w dzień i w nocy

21 Centralny Poligon Lotniczy, podporządkowany bezpośrednio dowódcy generalnemu RSZ, jest największym poligonem lotniczym o takich możliwościach szkoleniowych w Europie. Chętnie korzystają z niego sojusznicze siły powietrzne państw NATO, m.in. z Włoch, Wielkiej Brytanii, Belgi, Holandii, Niemiec, Kanady, Francji i USA.

Potencjał poligonu pozwala na obsłużenie około 200 zmian w roku oraz od 7 do 10 zgrupowań poligonowych jednostek innych rodzajów wojsk. – Ćwiczenia na naszym poligonie trwają przez około 200 dni w roku. Bardzo często odbywają się także nocą – wyjaśnia ppłk Henryk Chmiel, komendant 21 CPL. – Na poligonie w Nadarzycach trenujemy niemal codziennie – dodaje płk pil. Karol Jędraszczyk, dowódca 21 Bazy Lotnictwa Taktycznego ze Świdwina.

Poligon w Nadarzycach jako jedyny z dwóch w Polsce (drugi to Centralny Poligon Sił Powietrznych w Ustce) ma w swoich strukturach minerski patrol rozminowania. Ośmiu saperów wchodzących w jego skład zajmuje się podejmowaniem i niszczeniem niewybuchów i innych przedmiotów niebezpiecznych pozostałych po nalotach na poligon.

Jubileuszowa modernizacja

Infrastruktura poligonu to przede wszystkim stanowisko kierowania poligonu umieszczone na wieży. Tam też mieści się stanowisko pracy kierownika działań lotniczych, odpowiedzialnego za ruch powietrzny na poligonie i wydającego zgodę na użycie konkretnego uzbrojenia do wskazanego celu.

Obsługa poligonu dysponuje przestarzałym elektrycznym systemem oceny użycia lotniczych środków bojowych. W planach modernizacji jest zastąpienie go znacznie sprawniejszym i dokładniejszym systemem cyfrowym.

W centralnym planie inwestycji budowlanych MON ujęto także budowę na poligonie w Nadarzycach budynku wielofunkcyjnego. Znajdą się w nim kolejne miejsca zakwaterowania dla ćwiczących żołnierzy oraz sale wykładowe. – Planujemy także wybudowanie na terenie poligonu strefy uzbrajania i rozbrajania dla śmigłowców – mówi ppłk Chmiel. – Ta inwestycja zmniejszy znacznie koszt szkolenia – argumentuje komendant poligonu. Obecnie załogi śmigłowców po wykonaniu zadania bojowego muszą wracać na lotniska do macierzystych jednostek lub do najbliższej bazy lotniczej, by ponownie uzbroić maszyny. Po zbudowaniu takiej strefy śmigłowce będą mogły lądować na terenie poligonu, aby ponownie się uzbroić, co znacznie skróci czas szkolenia i da duże oszczędności, jeśli chodzi o koszty eksploatacji maszyn. W Nadarzycach planowane jest także wyposażenie poligonu w system pozwalający przećwiczyć elementy walki radioelektronicznej.

(fot. 21 Centralny Poligon Lotniczy)

1 kwietnia komenda i obsługa poligonu będzie obchodzić jubileusz 65-lecia istnienia swojej jednostki. Główne uroczystości, połączone z dniem otwartych koszar oraz ceremonią wręczenia jednostce sztandaru, przewidziano na 19 maja.

Historia

21 Centralny Poligon Lotniczy w Nadarzycach został utworzony 3 marca 1953 roku na bazie istniejącej tam wcześniej Komendy Lotniska Zapasowego. Do 1976 roku nosił nazwę 21 Poligonu Lotniczego. W 1976 roku przed ćwiczeniami Układu Warszawskiego pod kryptonimem „Tarcza ’76” otrzymał nazwę 21 Centralnego Poligonu Lotniczego. W tym czasie zmodernizowano pole robocze poligonu i wzbogacono je o wiele nowych celów. Po zlikwidowaniu w 1993 roku podobnych poligonów w Solcu Kujawskim i Podborsku przejął ciężar szkolenia ogniowego i taktycznego większości jednostek lotniczych Sił Zbrojnych RP.

Bogusław Politowski