Lotnicy uhonorowani na muralu w Jarosławiu

Jak poinformował Urząd Miasta Jarosławia, w dniu 19 października br. na ścianie budynku, w którym mieszczą się Zespół Szkół Drogowo-Geodezyjnych i Licealnych im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu oraz Zespół Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. Stefana Banacha w Jarosławiu, dokonano uroczystego odsłonięcia muralu, upamiętniającego grupę 68 lotników – 64 mężczyzn oraz 4 kobiet, związanych z ziemią jarosławską, którzy podczas II wojny światowej walczyli w Polskich Siłach Powietrznych na Zachodzie.

Inicjatywa jego powstania związana była z 80. rocznicą stoczenia bitwy o Anglię – pierwszej kompanii prowadzonej wyłącznie za pomocą lotnictwa.

Mural przedstawia na biało-czerwonej szachownicy dwie ważne dla lokalnej społeczności postacie – kapitana Kazimierza Wünsche oraz podporucznika rezerwy Władysławę Kondracką. Bogate życiorysy ukazanych postaci, niezwykłe losy, bohaterstwo, odwaga, męstwo, trud wojny oraz wywodzenie się z ziemi jarosławskiej m. in. zdecydowały o ich upamiętnieniu w takiej właśnie postaci. Wieloformatowy wyraz artystyczny, lokalizacja w samym centrum miasta, życiowe powiązanie z tą właśnie placówką edukacyjną, a przede wszystkim wymowna tematyka na pewno przyczynią się do zainteresowania muralem oraz skłonią do chwilowej refleksji nad wydarzeniami tamtych czasów, a także do pamięci o ludziach, którzy poświęcali wszystko, często niejednokrotnie życie, na rzecz ukochanej Ojczyzny. Przesłanie niezwykle wymowne, zwłaszcza dla młodszego pokolenia – dzieci i młodzieży.

Warto podkreślić, że Władysława Kondracka „w uznaniu dla bohaterskich dokonań i niezłomnej postawy w duchu patriotyzmu i miłości do Ojczyzny. Za niezwykłą służbę dla ukochanej Rzeczypospolitej […]" odebrała w dn. 8 czerwca 2019 roku tytuł Honorowego Obywatela Miasta Jarosławia przyznany Uchwałą nr 111/X/2019 Rady Miasta Jarosławia z dnia 30 maja 2019 r. (link do wydarzenia:  Władysława Kondracka – Honorowy Obywatel Miasta Jarosławia).

Dla przypomnienia, wieloformatowy obraz na ścianie, również o tematyce historycznej – poświęcony  patronowi miasta bł. o. Michałowi Czartoryskiemu powstał w Jarosławiu jako pierwszy dwa lata wcześniej, w 2018 roku, na ścianie kamienicy przy ul. Jana Pawła II 32. W tym roku, 1 października, również odsłonięto kolejne dzieło tego rodzaju, na ścianie Szkoły Podstawowej nr 5 im. Baśki Puzon w Jarosławiu, poświęcone patronce placówki – Czesławie Romanie Puzon ps. „Baśka”. Wszystkie dzieła są nie tylko uczczeniem bohaterskich postaw przedstawionych postaci czy kolejnym i ważnym elementem ocalającym od zapomnienia, ale także wspaniałą lekcją patriotyzmu.

Za projekt i wykonanie muralu – „szachownicy”, uroczyście odsłoniętego w miniony poniedziałek, odpowiada Michał Węgrzyn ps. DEMENZ, absolwent Akademii Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu. Autor wielopowierzchniowych kompozycji artystycznych zrealizowanych m.in. w ramach słynnej Kolekcji Malarstwa Monumentalnego na gdańskim osiedlu Zaspa, we Wrocławiu czy Warszawie. W realizacji muralu udział brał również Klaudiusz Kędziora. Przedsięwzięcie sfinansowano z budżetu województwa podkarpackiego.

(fot. UM Jarosław)

W uroczystym odsłonięciu muralu udział wziął m.in. burmistrz Waldemar Paluch, który jednocześnie objął wydarzenie honorowym patronatem. Obok burmistrza pojawili się członkowie rodzin jarosławskich lotników,  w tym syn Władysławy Kondrackiej – Ryszard Kondracki oraz Danuta Draganik, Marcin Zaborniak, dyrektor generalny Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego, Robert Godek, dyrektor Departamentu Kultury i Ochrony Dziedzictwa Urzędu Marszałkowskiego oraz Mateusz Werner, kierownik oddziału dziedzictwa i projektów kulturalnych, Anna Huk, członek zarządu województwa podkarpackiego, Stanisław Kłopot, starosta jarosławski, radni Rady Miasta Jarosławia – Jarosław Litwiak oraz Marcin Nazarewicz, ppłk Robert Bajorski, komendant Wojskowej Komisji Uzupełnień w Jarosławiu, kpt. Marek Pankiewicz, rzecznik prasowy WKU, Marta Kurpiel, naczelnik Wydziału Edukacji i Spraw Społecznych, Elżbieta Pazyniak, naczelnik Wydziału Rozwoju i Promocji Powiatu, przedstawiciele organizacji i stowarzyszeń, nauczyciele, młodzież szkolna, mieszkańcy. Nie zabrakło także przedstawicieli nieformalnej grupy na FB „Historia i zagadki Jarosławia i okolic” z Arturem Tutką na czele.

Pierwsza część obchodów, która obejmowała odsłonięcie tablicy poświęconej muralowi przez członków rodzin jarosławskich lotników, symboliczne przecięcie wstęgi, złożenie wiązanek biało-czerwonych kwiatów przez członków społeczności szkolnej, zakończyła się wspólnym przemarszem zaproszonych gości do budynku Jarosławskiego Ośrodka Kultury i Sztuki.

W JOKiS, osoby obecne na sali oraz osoby uczestniczące w obchodach za pośrednictwem mediów, przywitały Elżbieta Śliwińska-Dąbrowska, dyrektor JOKiS oraz Elżbieta Rusinko, prezes Stowarzyszenia Dziedzictwa Kresów, które w imieniu wszystkich organizatorów wydarzenia „Skrzydła Pamięci” poprowadziły tę część obchodów. 

Przebieg samych uroczystości, niestety ze względu na panującą pandemię i związane z nią obostrzenia, musiał być dostosowany do obowiązujących rygorów. W praktyce oznaczało to dużo mniejszą liczbę gości, zachowanie dystansu oraz zasłanianie twarzy. Z tego też powodu, oficjalnego otwarcia wystawy prezentującej sylwetki bohaterskich lotników pn. „Lotnicy Ziemi Jarosławskiej w Polskich Siłach Powietrznych na Zachodzie”, znajdującej się w holu JOKiS, dokonał burmistrz W. Paluch ze sceny sali widowiskowo-kinowej budynku Sokoła. Efekt końcowy wystawy jest dziełem pracowników JOKiS – Agaty Dzięgielowskiej oraz Jerzego Gągoła.

(fot. UM Jarosław)

Wystawę można zobaczyć do połowy listopada. Warto podkreślić, że uroczystości prowadzone w JOKiS były transmitowane on-line, dzięki czemu i w trosce o bezpieczeństwo wszystkich, wielu gości w kraju i zagranicy mogło również w nich uczestniczyć.

(fot. UM Jarosław)

Burmistrz Miasta Jarosławia, Stowarzyszenie Dziedzictwo Kresów i Jarosławski Ośrodek Kultury i Sztuki przygotowali wydarzenia towarzyszące, których celem było oddanie hołdu lokalnym bohaterom. Na cykl wydarzeń ,,Skrzydła Pamięci", oprócz przygotowanej wystawy, złożyły się sesja popularno-naukowa z udziałem prelegentów – Marii Panenki-Mazur, w imieniu której o idei uhonorowania lotników w Jarosławiu opowiedziała Magdalena Jagiełło-Szostak, Tomasza Kuby Kozłowskiego („Początki polskiego lotnictwa”) oraz Roberta Gretzyngiera („Polskie siły powietrzne na zachodzie”). Panowie, ze względu na panujące warunki oraz obowiązki zawodowe, przedstawili swoje wykłady w postaci multimedialnych prezentacji. Niezwykle wymownym momentem podczas sesji było odczytanie imion i nazwisk wszystkich lotników z krótkimi biogramami, którym poświęcony był nie tylko mural, ale również cały uroczysty dzień. Tematem przewodnim panelu dyskusyjnego, prowadzonego przez Magdalenę Jagiełło-Szostak, było pytanie „Dlaczego chcemy pamiętać?”.

Momentem niezwykle ważnym była uroczysta chwila odczytania rozkazu nadającego awans wojskowy Władysławie Kondrackiej. Awans na wyższy stopień wojskowy – porucznika, odebrał w imieniu W. Kondrackiej z rąk podpułkownika Roberta Bajorskiego, komendanta WKU w Jarosławiu, syn – Ryszard Kondracki, a pomysłodawcą i inicjatorem wniosku o awans był burmistrz W. Paluch. Z kolei, z rąk Marcina Zaborniaka, dyrektora generalnego Podkarpackiego Urzędu Wojewódzkiego w Rzeszowie, na podstawie decyzji szefa Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych pana Jana Józefa Kasprzyka, Władysława Kondracka otrzymała Medal „PRO PATRIA”  jako szczególnie zasłużona w kultywowaniu pamięci o walce o niepodległość Ojczyzny.

(fot. UM Jarosław)

Podczas gratulacji kierowanych do Władysławy Kondrackiej, burmistrz miasta Waldemar Paluch w kilku słowach, wspomniał o trudnościach, jakie pojawiły się przy powstawaniu muralu, dziękując jednocześnie prezes Elżbiecie Rusinko za niezwykły upór i konsekwencję w tworzeniu tego dzieła. Wręczył, w ramach symbolicznych podziękowań, obraz przedstawiający pierwszy mural jaki powstał w Jarosławiu, ukazujący patrona miasta – bł. Michała Czartoryskiego.

Zwieńczeniem uroczystości był okolicznościowy koncert „Skrzydła pamięci”, w którym wystąpiła Beata Rybotycka i Dagmara Moskwa. Dagmara Moskwa uświetniła również swoim śpiewem część obchodów skupionych wokół symbolicznego otwarcia muralu oraz rozpoczęcia części sesyjnej w JOKiS.

Mural przedstawiający Władysławę Kondracką i Kazimierza Wünsche z Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie to część pilotażowej edycji projektu województwa podkarpackiego – „Przestrzeń Dziedzictwa” i efekt współpracy samorządu, szkół i stowarzyszenia Dziedzictwo Kresów z Jarosławia. Obie szkoły łączy nie tylko wspólny adres, ale również wspólne dzieło – mural.

Barbara Brzezińska