Aerostaty w Polsce. Sport i wojsko, historia i współczesność

Fundacja Balonowa Strona Nieba zaprasza na organizowaną wspólnie z Muzeum Wojska Polskiego – otwartą dla publiczności – konferencję pt. "Aerostaty w Polsce. Sport i wojsko, historia i współczesność", podczas której przypomnimy historię polskich Wojsk Balonowych, w tym ich udział w dwóch wojnach oraz opowiemy o sukcesach sportowych naszych baloniarzy, wywodzących się także z sił zbrojnych.

Wydarzenie organizujemy dzięki dotacji z Ministerstwa Obrony Narodowej. Odbędzie się ono w Muzeum WP w warszawskiej Cytadeli 4 września 2025 r. w godz. 15:00-19:00 i zbiegnie się z setną rocznicą organizacji pierwszych zawodów balonowych w Polsce (Pierwsze Krajowe Zawody Balonów Wolnych „O Puchar Przechodni im. płk. Aleksandra Wańkowicza”, październik 1925 r.).

Oprócz prelekcji historyków na temat polskiego baloniarstwa wojskowego i cywilnego przewidujemy transmisję na żywo z otwarcia i losowania kolejności startów ekip (również polskich) w 68 edycji Zawodów o Puchar Gordona Bennetta w Metzu we Francji oraz pokaz balonu na ogrzane powietrze. A jeśli warunki atmosferyczne pozwolą, loty balonem na uwięzi i start balonów z Placu Gwardii. Będzie można usłyszeć osobiste wspomnienia uczestników poprzednich edycji Pucharu Gordona Benetta.

W ostatnich latach baloniarstwo staje się w naszym kraju coraz popularniejsze – w rejestrze Urzędu Lotnictwa Cywilnego wpisanych jest 321 aerostatów i co roku ich liczba rośnie. Ponadto Wojsko Polskie planuje sformowanie batalionu aerostatycznego, a do wykazu specjalności wojskowych trafił już nowy jej rodzaj – operator aerostatu. Czy historia kołem się toczy – przekonacie się na konferencji – serdecznie zapraszamy.

Beata Banaszuk - prezes Fundacji Balonowa Strona Nieba

***
Kilka faktów z historii baloniarstwa w Polsce

• Dzięki staraniom pilotów i obserwatorów balonowych już w maju 1919 r. sformowano 1 polową kompanię aeronautyczną, w Poznaniu uruchomiono Oficerską Szkołę Aeronautyczną, zaś pierwszy wzlot balonu obserwacyjnego nastąpił 23 lipca 1919 r.
• Oddziały aeronautyczne wzięły udział w wojnie polsko-bolszewickiej 1919-1921. Tuż po osiągnięciu gotowości do służby zostały one skierowane na front, gdzie zajmowały się obserwacją ruchów przeciwnika oraz współpracowały z własną artylerią.
• W 1921 r. nową stolicą aeronautyki wojskowej został Toruń. Tam ulokowano siedzibę batalionu balonowego i Oficerską Szkołę Aeronautyczną (zlikwidowaną w 1924 r.).
• Nazwa Wojska Balonowe była stosowana od 1923 r. Oficerowie-piloci o obserwatorzy regularnie startowali w krajowych imprezach sportowych i brali udział w szkoleniu cywilnych kolegów, bo to wojsko dysponowało i sprzętem i kadrami. Już w październiku 1925 r. zostały rozegrane Pierwsze Krajowe Zawody Balonów Wolnych „O Puchar Przechodni im. płk. Aleksandra Wańkowicza”.
• Najważniejszymi wydarzeniami sportowymi były międzynarodowe zawody o Puchar Gordona Bennetta (długodystansowe wyścigi balonów gazowych). Polacy-żołnierze brali w nich udział od 1932 r. i odnieśli zwycięstwa w latach 1933, 1934, 1935 i 1938.
• We wrześniu 1939 r. dwa bataliony balonowe zmobilizowały kompanie balonów obserwacyjnych i zaporowych, a następnie wyruszyły na front. Charakter prowadzonych walk przekreślił sens stosowania balonów obserwacyjnych. Żołnierze Wojsk Balonowych, którzy znaleźli się w Wielkiej Brytanii, bronili angielskiego nieba, stawiając zapory balonowe m.in. na szkockim wybrzeżu.
• Po 1945 r. formacji tego typu nie odtworzono już w strukturach naszego lotnictwa wojskowego.
• Cywilne załogi wróciły jednak do startów w Pucharze Grodna Benetta, znów z sukcesami.
• W rejestrze Urzędu Lotnictwa Cywilnego według stanu ze stycznia 2025 figuruje 321 aerostatów.